Taha Toros Arşivi, Dosya No: 39-Orhan Veli-Adnan Veli Kanıkİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Durbaş, Refik

Istanbul Sehir University Repository

________ r * ' O " 7_________KÜLTÜR-YAgAM ■ 5Hn V 5 İ
Orhan Veli’nin yüzü, yalnız 
yüzü yaşıyor şimdi şiirlerde
REFİK DURBAŞ_________
Orhan Veli. Ünlü “Yazık Oldu 
Süleyman Efendiye” dizesini bu­
lup söyleyen.. Pek biçimli olma­
makla birlikte burnu, kulağıyla 
her şeyden önce insan. Bir evde 
oturup, bir işte çalışıyor. Ama ne 
başında bulut gezdirmiş ne sır­
tında “mühr-i nübüvvet.” Ne İn­
giliz kralı kadar mütevazı, ne Ce­
lal Bayar’ın ahır uşağı kadar aris­
tokrat. Malda mülkte gözü yok, 
ama ıspanağı çok seviyor. Hele 
puf böreğine bayılıyor. En yakın 
arkadaşları Oktay Rifat’la Melih 
Cevdet. Pek saygın bir de sevgi­
lisi var, ama adını söylemiyor 
(Onu da edebiyat tarihçileri bul­
sun). önemsiz şeylerle uğraşıyor, 
meşgul olmadığı “ehemmiyetsiz” 
yalnızca “üdeba” arasında. Bile­
mediği belki bin bir huyu daha 
var. Hepsini burada sıralamanın 
gereği var mı? Nasılsa onlar da 
bunlara benziyor.
Orhan Veli. Ölümünden sekiz 
yıl önce, yani henüz yirmi sekiz 
yaşındayken böyle çiziyor yaşa­
mının resmini “İnkılapçı Genç- 
lik”te çıkan “Ben Orhan Veli” 
adını taşıyan şiirinde.
Bir de yirmiden fazla baskıya 
ulaşan şiir kitapları: “Garip”, 
“Vazgeçemediğim”, “Destan Gi­
bi”, “Yenisi”, “Karşı.”
Nasrettin Hoca Hikâyeleri.
Nesir Yazıları, Edebiyat Dün­
yamız, Bütün Yazıları.
Şiirden oyuna on iki çeviri ki­
tabı.
Bir de edebiyatımızda en bü­
yük kavgalardan birini çıkarma­
sı.
Orhan Veli. Otuz altı yıla sı­
ğan bir yaşam dilimi üzerine bu­
gün onun ölümünün tam otuz 
beşinci yılında başka söze gerek 
var mı? Neydi onu dünden aşı­
rıp bugüne ulaştıran?
Orhan Veli (1914-1950)
Cemal Süreya’nın deyişiyle “şi­
ire kasket giydirip onu sivilleştir­
mesi mi?”
Öyküde Sait Faik, şiirde Or­
han Veli. Edebiyatı devlet katın­
dan halkın arasına indirmediler 
mi? “Göllerde bu dem bir kamış 
olan” şiiri, “rakı şişesinde balık” 
haline dönüştürmediler mi? Sırt­
larından “mühr-i nübüvvet”i çı­
karıp, halk arasında halk gibi 
kasketle, pazen gömlekle dolaş­
madılar mı?
Bu soruları ancak “doğru”yla 
karşılayabiliriz bugün.
Bu kavgayı yaparken de bu­
nun bedelini özellikle Orhan Ve­
li’nin yazılarıyla değil, şiiriyle 
ödemesi. Bu, “ doğru” nun arka 
yüzü de bu olabilir.
Orhan Veli, edebiyatta eskiye 
karşı verdiği kavgayı yalnız ve 
yalnız şiirleriyle, yani “yeni” şii­
rin nasıl olması gerektiğini 
“bizzat” o şiiri yazarak verdi de 
denebilir.
Mısra yok bu şiirde, ölçü yok, 
müzik, imge, kafiye yok. Güzel­
lik de yok. “Sıradan” insanın 
“sıradan” şiiriydi yazılması
amaçlanan.
Gün olur, denizden yeni çık­
mış ağların kokusunda alıp ba­
şını giden, gün olur, başına kadar 
mavi, başına kadar güneş, gün 
olur deli gibi yelkovan kuşlarının 
peşi sıra ada ada dolaşan.
Nice taklidi silindi
Bu hayatın “olağan” şiirini 
yazması, taklitlerinin olağanüs­
tü çoğalmasını sağladı da dene­
bilir. Şiiri eskimeye yüz tuttuysa, 
daha doğrusu eskir gibi olduysa 
taklitlerinin çoğalması yüzünden 
oldu belki. Ama ölümünden 
otuş beş yıl sonra o iliklerinde 
duyduğu yaşama sevinci, onun 
şiirinde hâlâ yeni bir şeylerin 
durduğunu, yeni bir şeylerin ya­
şadığını sezinletiyor. Çünkü ni­
ce taklidi silinip gitti, onun şiiri 
ise hâlâ yazıldığı günlerdeki gibi 
dimdik ayakta.
Bu da az şey mi?
Şiirini Nazım gibi bir felsefi te­
mele oturtamadığı söylenebilir. 
Hatta şiirinin tarihi, coğrafi sı­
nırlarının belli olmadığı da ileri 
sürülebilir. Ama zaten bunlar da 
Orhan Veli şiirinin kaygıları de­
ğildi ki.
Ölümünden otuz beş yıl son­
ra geriye baktığımızda bütün dar 
kalıpların dışında özlediği gibi 
yaşamak isteyen bir insanın şii­
rini yazmasıyla hâlâ da gündem­
de değil mi kavgası?
Rauf Mutluay’m dediği gibi, 
belki de “yaşamayı bu kadar cö­
mertçe özlediği içindir ki genç 
öldü” Orhan Veli.
Daha yaşasaydı şiirini hangi 
koyaklardan geçirirdi diye yerin­
menin bir anlamı yok bugün. Şi­
irin burcuna diktiği yerde öyle­
ce durup duruyor yaşama sevin­
ciyle “avare” bayrağı, “meşgul 
olmadığı ‘ehemmiyetsiz’ sadece 
üdeba arasında.”
İstanbul’da Boğaziçi’nde, Ve­
li’nin oğlu bir fakir Orhan Veli 
olarak. Tarifsiz kederler içinde. 
Fıstıklar arkasından beyaz bir 
ayın doğuşunu kalbinin vuru­
şundan anlayarak. Bakakalıp gi­
den geminin ardından dünya gü­
zel diyerek, ama kendini denize 
atamayarak.
Dünya güzel diyerek genç öm­
ründe “basitlik, iptidailik, alelâ­
delik saplantılarından” sıyrılıp 
“tek insanın halinden insanlığın 
haline doğru” nice genç şiirlerin 
ilk dizelerini kaleme almaya ha­
zırlanırken.
“Şairce yaşamak” tutkusunu 
yüzünden asla silmeyerek, genç 
öldü.
Yüzü, yalnız yüzü yaşıyor şim­
di şiirlerde...
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Orhan Veli'nin yüzü, yalnız yüzü yaşıyor şimdi şiirlerde

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository