Taha Toros Arşivi, Dosya No: 326-Melih Cevdet Anday. Not: Gazetenin "Olaylar ve Görüşler" köşesinde yayımlanmıştır.İstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Anday, Melih Cevdet

Istanbul Sehir University Repository

İKİ
PARİS —  Eskiden bir sevdiğimzi ya da de­
ğerli, ünlü bir kişi öldü mü, Azrail’e sövüp sa­
yardık, «Bula bula onu mu buldun?» diyerek. 
Azrail'in seçme İşini doğru yapmadığını belirten 
bu yanlış yergi, ünü sanı olmayan zavallı ölü­
lerin ruhlarını sızlatırdı elbet. Anlayamazdık ni­
ce sıradan İnsan dururken, Azrail’in tanıdığımız 
bir kişiyi alıp götürmesini. Büyük bir haksızlık, 
ne bileyim, büyük bir anlayışsızlık vardı bu yer­
gimizde oysa. Bizim değer ölçülerimiz doğaya 
vız gelir, doğa kendi bildiğini okur hep. Başka 
türlü söylemek gerekirse, doğa ¡cin tümümüzün 
değeri birdir. Kazalarda ölenler İçin de böyle 
bir ayırıma kalkmamız, *ecel»i ne denli yanlış 
anladığımızı göstermez mi? Büyük bilgin Bay 
Curle’nln beynini çiğneyen kamyon bunun bir 
örneğidir. Elbet o güzel, yaratıcı beyinle, bir 
kaba araç arasındaki bu saçma ilişki düşün­
dürücüdür, ama kazalar her zaman açıklana­
maz olarak kalacaklardır sanırım. Dikkatsizlik, 
dalgınlık gibi insana ilişkin nedenler yanında 
doğanın bin türlü beklenmedik oyunu, bir mad- 
donin (diyelim çeliğin) gizine varamadığımız cat 
layışı gibi nedenler, bilimlerin İlerlemesi ile or­
tadan kalkacak, bir gün insanlar kazasız bir 
toplumda yaşayabilecekler mi dersiniz?
Ölümlerin nedenlerini Azrail’e bağlamamız, 
bizim bu konuda sürüp giden çaresizliğimizin 
tanıtıdır. Düşünün kİ, biz, kendi İstemimizle, ken­
di aklımızla yarattığımız «savaş»ı bile ortadan 
kaldıramıyoruz bir türlü. Onu da mı Azrail çı­
kardı ortaya? İşte bu sorunun yanıtını araştı­
ran Froud, savaşın İnsandaki öldürme İçgü­
düsünün ürünü olduğunu, demek ortadan kal­
dırılamayacağını söylemişti. Ona göre, «nef­
ret» ve «sevgi» gibi İki büyük içgüdüdür İnsanı 
yöneten: fizikteki iki karşıt elektrik gücüne ben­
zer bunlar. Böylece savaş, doğaya bağlanmış 
oluyordu.
Ozan dostum-Nevzat Üstün’ün bir otomo­
bil kazasında canından oluşu, gene ozan dos­
tum Behçet Necatlgil’in bir hastalığa kurban 
gidişi, onları tanıyan, okuyan, seven herkesi de­
rinden üzdü: böylece çoktandır unuttuğumuz 
Azrail'i anımsadık birden. Ama, dikkat ettinizse, 
bu ölümler,-karşısında Azrail’e sövüp saymak
aklımızdan geçmedi. Çaresizliğimizin simgesi
olan Azrail yeniden ortaya çıkmakla, sanki bi­
ze, İnsanlığımızın hem en yüce, hem en zaval­
lı özelliğini, yazgıya karşı olan başkaldırımızı 
ansıttı. Birden eski günlerimize döndük, öyle­
sine düzenli bir dünyada, öylesine düzenli bir 
ülkede yaşıyorduk ki, yazgının aramızdan, al­
dığı iki dost, iki değerli insan, Cahit Sıtkı Ta- 
rancı’nın bir şiirinde söylediği gibi, tek mutsuz­
luğun «ecel» olduğu bir toplum yaşamı sürdü­
olaylar ve görüşler )
ÖLÜLERİMİZ
Melih Cevdet ANDAY
ğümüz kuruntusunu uyandırıverdi İçimizde. «Ku 
runtu» sözcüğünü kullanışım, tek mutsuzluğu 
«ecel» olan bir toplumu bir türlü yaratamamış 
olmamızdandır. Hele günümüzde hele ülkemiz­
de «ecel» öylesine unutuldu kİ, eceli İle ölenle­
re, bize eski günleri ansıttıkları için nerdevse 
teşekkür edeceğiz. Nasıl da bunca yabanlaş- 
mışızl Bir kazada ya da bir hastalıktan ölen­
lerin. bugün bize öğrettikleri korkunç gerçek, 
ölümün ancak kıyımla olabileceğinin olağanlığı­
dır, Yazık! Bildiğimiz ölüm gözden düştü. İki 
ozan, Behçet Necatigil ile Nevzat Üstün, belki 
de bize eski ölümleri ansıtmak için öldüler. Ro­
mantik birer şiir yazdılar gider ayak. Bütün 
ozanların ölümü romantiktir.
Nevzat Üstün, gazetemizde çıkan son yazı 
dizisinin başlarında, ağzını, mendille kapamış 
birinin, ona «Sıra sana geldi» dediğini anlatı­
yordu. Bunun ne demeye geldiğini herkes an­
lamıştır kuşkusuz. Nevzat Üstün de yanıt ola­
rak «Hoş geldi, safa geldi» dediğini ekliyor­
du yazısına. Demek, nerdon geldiği bilinmeyen 
bir kurşunla ölmeği göze almıştı, koşullar bu­
nu gerektiriyordu, Nevzat da bundan korkmu­
yordu, hatta gurur duyuyordu. Ona telefon ede­
nin Azrail olduğu söylenemez: çünkü Azrail, ağ­
zını mendille kapama gereksemesini duymaz. 
Diyeceğim ki, ölümün kapıya dayandığını bil­
seydi, Nevzat Üstün kıyıma uğramayı, kazada 
ölmeğe yeğlerdi. Bilmem, şunu söylesem aşırı 
mı olur: Kıyıma uğramayı, k.ıyıcılar denli se­
ver duruma geldik, sanki bir anlaşma oldu ora­
mızda. Artık eski ölüm romantiktir.
Azrail’in karışmadığı ölümler öylesine ço­
ğaldı. bizi öyle bir alışkanlığın içine 6oktu ki, 
ölüm ancak öldürülme biçiminde olabilir diye 
düşünüyoruz. Eskiden gazeteleri açtığımızda, 
bugün kim ölmlüş diye ölüm haberlerine, ölüm 
duyurularına bakardık; bugün ise «Kim öldü­
rülmüş?», hem de «kaç kişi?» diye merak eder
olduk. (Yavaş yavaş o merak da ortadan kal­
kıyor ya, o da başka). İnsan eliyle ölüme git­
mek, Azrail’in kredisini sıfıra İndirdi. O da. ara­
da bir, işini görmüyor değil (unutulmamak İçin), 
ama kendisiyle insanların bunca yarışa girme­
sinden şaşkın durumda. Azrail, ilk kez korkunç­
luğunu yitirdi.
Prof. Tütengil'in öldürülmesi olayına gel­
mek istiyorum. Tanırdım onu. gazetede sık 
sık karşılaşır, konuşurduk Bir - iki kez de bir­
likte moyhaneye gitmiştik. Simdi içimde anla­
tılmaz bjr acıyla anımsıyorum, bunlardan birin­
de, hafifçe çakırkeyif olan Tütengil, kısık bir 
sesle cok güzel bir şarkı söylemişti. Bundan, 
bütün arkadaşlar, cok hoşlanmıştık; az konu­
şan birinin şarkı söylemesi şaşırtıcı olmuştu bi­
zim için. Oysa İnsanların konuşmağa başlama­
dan önce şarkı söylediklerine İlişkin bir varsa­
yımdan söz edilir. Şarkı, sözden daha anlamlı­
dır. Prof. Tütengil’in, elinde hep çantası ile do­
laşması. yalnızoa bir bilim, yazı adamı olduğu­
nu göstermez, dünya ile İlişkisini bununla kur­
duğu İzlenimini uyandırırdı. O çanta olmasa. 
Prof. Tütengil, herkesin dışında, herkesi gören, 
ama kimsenin görmediği bir insan niteliğine bü­
rünürdü sanki. Kendini dışta tutmak, onun do­
ğası mı, yoksa korunması mı İdi, anlamamışım- 
dır. Çünkü, sözgelişi, onunla kavga edilemezdi 
sanıyorum, belki arkadaşlık da kurulamazdı. O- 
laylarm üstünde, dışında kalmak İsteyen bir 
düşünür olmayı yeğlemiş gibiydi. Hangi acıdan 
bakarsak bakalım, onun düşmanı olamazdı. Ni­
çin girdim bu ayrıntılara? Belki anlatabileceğim.
Çetin Alton, Paris'e geldi. Hıfzı Topuz’un 
evinde bir akşam yemeğinde buluştuk. Abldln 
Dino ile eşi de vardı, Ben. Prof. Tütengil’in öl­
dürüldüğünü İşte o akşam öğrendim. İçimizden 
biri (kimdi?) «Tütengil’in öldürülmesinin neden­
lerini araştrrmağa aman kalkmayalım» dedi, 
«çünkü bizi şaşırtmak isteyenlerin ekmeğine yağ
sürmüş oluruz böylece.» Tümümüz birleştik bu , 
düşüncede. Ama baktım, yarım saat sonra boş­
layıverdi o araştırma. Doğadan gelme ölüm kar ; 
şısında bile anlayışlı olmayı bir türlü başara­
mamış İnsan, Tütengil’in niçin, neden öldürül­
düğünü araştırmasın, bunun olanağı var mıdır? 
Geçende buraya gelen reBsam Agop Arad. Muh­
sin Ertuğrul’un bir hafta süren bir İnkıbazdan 
öldüğünü söylemişti. İçimden, «işte gene bir 
neden bulundu» demiştim. Bu nedeni öğrenmek­
le. Azrail’in ekmeğine yağ mı sürmüş oluyor­
duk? Daha açığı, Türkiye’deki kıyım çeteleri, 
Azrail'in yerini mİ almak İstiyorlardı? Bizde «Ma­
dem öldürüldü, demek ölecekti» düşüncesinin 
yerleşmesi, katillere karşı güçsüz olduğumuz, 
onları doğa yerine koyduğumuz anlamına gel­
mez miydi? Doğasal ölüm karşısında bile baş 
kaldıran insan. Prof. Tütengil’in öldürülmesi kar­
şısında bir neden aramağa kalkışmayacak mıy 
dı?
Deniyor kİ, hlc akla gelmeyen kişilere kı­
yılmakla. toplumda,, bir dikta rejimi gereksemesi 
duyulacak, gizilce hazırlanan böyle bir düze­
ne bir temel geliştirilecektir,.. Peki ama, bu 
düşünce, Prof. Tütengll’den önce öldürülecekler 
olduğu inanışını İçermez mİ? Neden onu değil 
de bunu? Korkunç. Nedeni kestirilen öldürme­
lerin hlc bir tepki uyandırmayacağı bir toplum­
da yaşadığımızı olağan mı sayacağız?
işte, yazıma Azrail’le başlayışımın nedenine 
geldik. Ülkemizde öyle bir yeni Azrail türedi ki, 
aydınlar bile onun niçin, neden öldürdüğünü 
düşünmekten çekiniyor gibidirler. Bildiğimiz es­
ki Azrail bunca rahat değildi. Öldürülen gene 
bilim adamlarımız İçin, «O. iyiyi, güzeli, doğ­
ruyu aradığı için öldürüldü» gibi yorumlar da 
bende hep, gerçeğe yaklaşamadığımız kanısını 
uyandırmıştır. Diyeceğim, neden oramasak baş­
ka. olur olmaz nedenlerle kendimizi avutmağa 
kalksak, başka türlü rahatsız ediyor beni, Şa­
şıralım, düşünelim, başkaldıralım. hazırlandığı­
nı sezdiğimiz buyrukçu düzen tasarımlarını sey­
retmekle yetinmeyelim istiyorum. Bugün Tür­
kiye’de. ayrıcasız herkes öldürülme tehdidi al­
tındadır. Nedensiz öldürmelerin sonu gelmiyor.
Ben. eski Azrail ile yaşadığımız günlerin 
anısı İçinde, Behçet Necatigll’in, Nevzat Üs­
tün’ün ölümlerine duyduğum üzüntüyü belirtir­
ken, yazgısına yeni Azrail’in el koyduğu Prof. 
Tütengil İçin diyeceğim kİ. o ve onun gibi, ö- 
lüm nedenlerini şimdilik bilmediğimiz aydınları­
mızın, ve bir kohvede. bir sokak ortasında kim 
vurduya giden nice adsız yurttaşlarımızın, iler­
de en yüce anıtlarla anılacakları umudunu bes­
liyorum.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi
* 0 0 1 5 8 2 6 3 7 0 1 0 *


Ölülerimiz

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository