Taha Toros Arşivi, Dosya No: 182-Yahya Kemal Beyatlıİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Eralp, [Halil] Vehbi

Istanbul Sehir University Repository

Y A H Y A  K E M  AL ' i n
..ş i i r im i z dek i  yer i
Yazan
Vehbi ERALP
EMEN söyliyelim, ki bu, 
başta gelen bir yer, bir 
birincilik yeridir. İleride 
bu devrin şiir tarihini 
yazacak olanlar, onun 
nasıl bir çığır açtığını, ne büyük 
yenilikler getirdiğini, ne harikulade 
bir dönüm noktası teşkil ettiğini 
daha iyi anlıyacaklar ve anlata­
caklardır. Onun çağdaşları olan 
bizler, yaptığı işin büyüklüğünü öl­
çecek zaman mesafesinden henüz 
mahrum bulunuyoruz. Bununla bera­
ber Yahya Kemal, daha sağlığında, 
pek az sanatkâra nasib olan bir şöh­
rete erişti, mısraları sayfalara geçme­
den önce dillerde dolaştı, hafızalarda 
yer etti. Onun şiir söylemeye başla- 
masıyle büyük şair olması, aynı âna 
rastlıyor gibidir: Yahya Kemal şiir 
semamızda parlaklığı birinci derece­
den, astronomların nova dedikleri bir 
yıldız olarak göründü. Zira o mısrala- 
riyle bize o zamana kadar işitmediği­
miz bir ses, yepyeni bir şiir anlayışı 
getiriyordu. Bakınız, bundan otuz iki 
yıl önce onun için neler söylüyorlar: 
«Türkçede şimdiye kadar bir tek ka­
lem, onun bazı beyitlerinde gördüğü­
müz kadar temiz bir şekil çıkarmadı. 
Mermer yontucuların bir tâbirini kul­
lanmama müsaade ederseniz diyece­
ğim ki, taşın kabası denilen bir şey
vardır, o çıkarıldıktan sonra şekil 
kendini gösterir. Yahya Kemal türk- 
çenin bütün kabasını çıkarmış bir 
sanatkârdır. Pek mahdud şiirlerinin 
bu kadar tesir yapmasının sebebini 
mühim bir kısmı itibariyle burada bu­
labilirsiniz.» «Yahya Kemal'i tarif et­
mek lâzımgelirse, selâmeti zevkine, 
edebiyattaki mükemmel erbablığma 
iman ettiğim yegâne adamdır. Şair 
olarak da bugünün yegâne şairi bu­
lurum.» Bir başkası, hem de iyi bir 
şair, Ahmet Haşim, daha ileri gide­
rek onu, insan etiyle geçinen kuşları 
dağıtan ve arslanı boğan Herkül'e 
benzetiyor: «Stymfal bataklıklarını
kaplıyan ördek bulutlarını dağıtan 
eski kahraman ne ise, Yahya Kemal 
de edebiyatımız için odur. Onun ok­
ları ölüm kuşlarını dağıtmış ve bazu- 
ları edebiyatımızın Neme devini boğ­
muştur. Edebiyatımız onunla ziya ve 
hava görüyor. Türkçülüğün en güzel 
nazariyesini bu şair getirdi.» Sene 
1917 - 1918 dir; Ses, Deniz Türküsü, 
Yol Düşüncesi, Vuslat, Itri, her biri 
dilimizin birer şiir âbidesi olan eser­
lerden hiç biri henüz söylenmemiştir, 
Yahya Kemal ancak otuz üç yaşında 
bir gençtir ve zamanının «büyük şa­
iri» sayılmaktadır; aradan geçen otuz 
şu kadar sene onun, devrinin büyük 
şairliğinden Türk şiirinin büyük şair-
1950 A İ L E 13
ligine yükselmesinin hikâyesidir.
★
Yahya Kemal'in şiirde önce tasar­
ladığı, sonra o kadar parlak bir şe­
kilde gerçekleştirdiği yenilik, tefer­
ruata değil, esasa aittir; o şiirimize 
yeni bir anlayış, yeni bir iklim geti­
ren insandır. Bu anlayışın getirdiği 
ışık altındadır ki, yalnız yeni şiir de­
ğil, eski şiirimiz hakkmdaki görüşü­
müz de değişmiş bulunuyor; zira bu 
anlayış, «gerçek şiir» in ne olduğunu 
bize öğretmiştir. Burada bir filosofun, 
hakikatin geriye uzanan tesiri dediği 
şeyle karşılaşıyoruz. Yahya Kemal 
bize şiirin nesirden ayrı bir sanat ol­
duğunu ilk defa, hem de kendisinden 
örnekler vererek, gösteriyor. Şiir, ne 
kadar yüksek ve derin olursa olsun, 
bir fikrin vezin ve kafiye kalıbına 
dökülmesi değildir; kalpten gelen bir 
duygunun dil haline gelişidir, sözle 
ifadesidir. Bu ifadenin şiir olabilmesi 
için, Yahya Kemal'in yine ilk defa 
«derunî ahenk» tâbiriyle anlattığı bir 
âhenge malik olması da icab eder. 
Şiiri nesirden ayıran nokta burada, 
mısraın bu iç âhengindedir. Musikinin 
seslerle kurduğu âhengi şiir kelime­
lerle örer. Mısraı meydana getiren bir 
yandan mâna ise, bir yandan da ke­
limelerin yanyana gelmesinden, isti­
finden doğan bu âhenktir. Böylece 
bu anlayışta şiir, nesirle musiki ara­
sında, ayrı bir sanat şekli sayılıyor 
demektir. «Asıl edebiyat nesirdir» 
derken, Yahya Kemal bunu anlatmak 
istiyor. Bugün bütün bu fikirler, artık 
üzerinde münakaşa edilmeyen ve 
herkesçe kabul edilen birer mütearife 
haline gelmiş bulunuyorsa, bunun 
başta gelen sebebi, onun otuz şu ka­
dar yıl önce bunları ortaya atmış
olmasıdır. Çığın açmış olmak şerefi 
onundur. Dahası var: Yahya Kemal'in 
mısraı mısra yapan şeye derunî 
ahenk adım vermesi ve bununla söy­
lenen şiire öz şiir yahut tad şiiri de­
mesi, 1913 yılma rastlıyor; Fransa'da 
rahip Henri Bremond'un aynı görüşü 
ortaya atması 1925 de oluyor; hem 
de aynı tâbirleri kullanarak... Yahya 
Kemal'in derunî ahenk dediği şeye 
Bremond, rythme intérieur, öz şiir ya­
hut tad şiiri dediğine de poésie pure 
adını veriyordu; rahip Bremond'un 
şiir hakkındaki görüşlerini topladığı 
iki eser. Prière et Poésie ile la Poésie 
pure, 1927 de çıktı. Bununla Bremond- 
un fikirlerini Yahya Kemal'den aldı­
ğını söylemek istemiyoruz, hattâ bu­
nun böyle olmadığı meydandadır. 
Esasen 19 uncu asrın sonlarmdanberi, 
öz şiir görüşü havalarda dolaşır bir 
halde idi; Bremond'la Yahya Kemal, 
birbirinden habersiz, bu görüşü ya­
kalamış olacaklardır. Burada New- 
ton'la Leibniz'in, ayrı ayrı yollardan 
giderek. Sonsuz küçükler hesabını 
aşağı yukarı aynı yıllarda bulmala­
rına benzer bir hâdise karşısındayız.
İşte Yahya Kemal bu görüşle işe 
koyuldu; elinde estetikçilerin altın 
nisbet dedikleri bir ölçü vardı. Bir 
yandan şiirlerini bu ölçüye göre söy­
lüyor, bir yandan da şiirimizi bu öl­
çünün terazisinde tartıyordu. Şiir hâ­
zinemizde ona gelinceye kadar kim­
senin farkına varmadığı ne güzel mıs- 
ralarımız bulunduğunu bu dikkat sa­
yesinde öğrendik. Fakat bu şaşmaz 
terazi iyi tarafları olduğu gibi kötü 
tarafları da gösteriyordu. Mimarimiz­
de, musikimizde o kadar göz kamaş­
tırıcı bir şekilde gerçekleştirmiş ol-
Kış14 A İ L E
duğumuz yekpareliğe ve bütünlüğe 
şiirimiz henüz ulaşamamıştı; burada 
güzel mısralar var, fakat güzel man­
zume yoktu; Yahya Kemal'in bir bü­
tün olan manzumeye nasıl can ver­
diğini bugün hepimiz biliyoruz. Nasıl 
mısra kendini teşkil eden kelimeler­
den önce ise, öylece manzume de 
mısralarından öncedir; yani her ger­
çek birlikte olduğu gibi, parçalarını 
tayin eden bütündür. Uzviyette yarat­
ma bir hücrenin bölünmesiyle mey­
dana geldiği gibi, sanatta da, her 
türlü yaratmada da böyledir. Bir fi- 
losofun «yaratma bir terkip işi değil, 
bir tahlil işidir» diyerek ortaya attığı 
hakikate, Yahya Kemal'in şiirleri bi­
rer örnek olabilir.
«Eski şiirimiz mazmuna saplandığı
için asırlarca ilerleyememişti. Yenisi 
de teşbih istiare gibi şiirin ancak «ifa­
de elif besi» nden bir cüz' olan bir 
vasıtaya takılmış gidiyordu. Şiir kalb 
eseridir. Zihin çalışınca nelere mukte­
dir olmaz? Yalnız şiire yanaşamaz. 
Teşbih ve istiare ancak ve ancak kal­
bin bir görüşü olduğu kadar değerli 
sayılabilir. Çünkü bu halde bir şeyi 
bir şeye süs olsun diye benzetmek 
değil, bilâkis doğrudan doğruya bir 
tenasüh hâdisesi vardır. Şiir kalpte 
geçen bir hâdisenin lisan halinde te­
celli edişidir, hissin birdenbire lisan 
oluşu ve lisan halinde kalışıdır.»
Yazımızı aziz şairimizden aldığımız 
ve bütün bir şiir anlayışı ve bir ha­
yatın programı olan bu sözlerle bi­
tirmek istiyoruz.
1950 A İ L E 15
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Yahya Kemal'in şiirimizdeki yeri

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository