Taha Toros Arşivi, Dosya No: 99-Muhsin Ertuğrulİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Sanlı, Sevgi

Istanbul Sehir University Repository

CUMHURİYET 19 MAYIS 1979
r r -506,10
............... ■—■■m. ... .......... ........
Muhsin
Ertuğrul
Sevgi SANLI
tiyatrocular aynı soydan, aynı soptandır. Geçimsizli­ğimiz aile geçimsizliği, kavgalarımız kardeş kavgala­rıdır. Sahne tozu yutanlar birbirlerine karşı durabi­
lirler ama birbirlerine sırt çeviremezler. O dördüncü du­
varı eksik olan ama sıcaklığı eksiltmeyen ev bizim evi- 
mizdir. Evimizde yas var şimdi; babamızı kaybettik.
Muhsin Ertuğrul yalnız babamız değil, tiyatroyu bir 
ulu tapınağa çeviren başrahipti. Gönlümüz hem sevgiy­
le hem korkuyla dolardı huzuruna varınca. Bize yalnız 
kendisine değil kendimize de saygılı davranmayı öğret­
mişti. Ülkemizde oyunun, oyuncunun, oyunculuğun yü­
zünü ağartan odur. Saatlerimizi perde açılış saatlerine 
göre ayarlamayı öğreten odur. Perde aralarında sesini 
yükseltmeden konuşmayı ondan öğrendi Türk seyircisi. 
Yüzlerce yabancı oyun onun işaretiyle dilimize kazandı­
rıldı. Yüzlerce yerli oyun onun yüzsuyu hürmetine ya­
zıldı.
Devlet Tiyatrolarında Genel Müdür olduğu sırada, 
sabahları erkenden atölyeleri denetlemekle işe başladı­
ğını anımsıyorum. Dekorları hazırlayan marangozlar, de­
mirciler, panoları boyayan boyacılar, aksesuarlara emek 
veren butaforlar, kostümleri diken terziler, perukları ya­
pan berberler nasıl da şevkle gelirlerdi onu görünce. 
Oyuncudan yönetmene, dramaturgdan dekoratöre, ışık­
çıdan realizatöre kadar hepimiz bilirdik ki burası, «işin 
oyun, oyunun yaşam olduğu yemdir.
Tiyatroda Muhsin Hocanın dikkatinden kaçan her- 
hongi bir bölüm düşünülemez. Per Günt, Ankara Devlet 
Tiyatrosunda prova edilirken dekorları değiştirmenin on 
altı dakika sürdüğünü gören Hoca, bu süreyi kısaltma­
ları için oyunun rejisörü ile dekoratörünü uyarmıştı. Ge­
nel provada bu süre ancak on iki dakikaya inebildi. O 
gece rejisörle dekoratör evlerine gidip uyudular. Oysa 
Muhsin Hoca marangoz Halil Ustayla birlikte çalışmayı 
sürdürdü. Dekoru kurdular söktüler, kurdular söktüler. 
Sabaha karşı dekor değiştirme süresi üç dakikaya in­
mişti.
Muhsin Ertuğrul ile ailece tanışmamız ablam ismet 
Sanlı'ya «Ankara Postası» filminde rol vermesiyle olmuş. 
Ablam o sıralarda bir kole| öğrencisi. İzmir'de Halkın Se­
si gazetesini çıkaran babamız Sırrı Sanlı kızının bir film­
de oynamasına izin verince, (yıl 1929) dedikodu ayyuka 
çıkmış. Muhsin Ertuğrul'u, Kral Lear’de, Bir Adam Ya- 
ratmak'da seyretmek, sonra elini sıkmak için kulise gö­
türülmek çocukluğumun unutulmaz anıları arasındadır.
1950 yılında Devlet Tiyatrosundaki lojmanında kabul 
etmişti beni. Isı derecesi sıfırın üstüne pek çıkmayan o 
barınakta (sonradan kitaplık oldu) kendisine «Dilsizlerin 
Dili» adındaki ilk oyunumu okumuştum. Küçük bir öğ­
rencinin yüreğini ısıtan sözler söylemek büyüklüğünü 
göstermişti. Ama beş altı yıl sonra kendisinden iş istemek 
İçin başvurduğumda, «Tiyatrodo çalışan oyun yazarların­
dan çektiğimi bir ben bilirim. Bir de sen mi çıktın ba­
şıma!» diye takılmıştı. Oyun yazarlığına tövbe ettiğimi, 
bundan böyle romanlar yazacağımı söyledim de, işe alın­
dım. Hoca gene de İsa Beyle birlik olup, oyunlar yaz­
mayacağımdan pek emin değildi. İsa Coşkuner, oyun 
yazarlığına hevesli Tahakkuk ve Levazım şeflmizdl. T i­
yatrodaki ilk işim olan kitaplık memurluğunu Turgut 
Özakman’dan devraldım. Muhsin Ertuğrul oyun yazmağa 
kalkışanlara hem saygı duyar, hem cüretlerinin büyük­
lüğüne şaşardı. «Paşam» derdi, «Kolay iş değili Kolay iş 
değil! Ben bir piyesin çatısını kursam bildiğim yüzlerce 
piyesten de birer cümle eklesem, bir piyes çıkmaz mı 
ortaya? Bai gibi çıkar. Ama yapmam, yapamam. Haddi­
ni bilen adamım ben.»
Hocaya göre, dramaturginin en zor İşlerinden biri 
de bir oyun tutup tutmayacağını önceden kestirmekti. 
Bunu öğrenmenin tek yolu yapıtı seyirci karşısına çı­
karmaktı. Muhsin Ertuğrul İngilizceden Türkçeye çevir­
mem için bana bir takım oyunlar vermişti. Bunlar ara­
sında, Lillian Hellman'dan «Küçük Tilkiler». Priestley’den 
«Haftaşabı», Graham Greene'den «Oturma Odası» da 
vardı..
Tiyatrodaki önemli yardımcılardan biri sekreteri Mef­
kure Kuntol'du. On plana geçmek hevesine kapılmadan, 
hiç bir kişisel çıkar aözetmeden İnatla, sabırla çalışan 
bir tiyatro emekçisiydi Mefkure Kuntol. Muhsin Ertuğrul 
Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğünden uzaklaştırıldığı 
an o da işinden ayrıldı. Sanırım Hocamız böyle bir jesti 
başka yakınlarından, bu arada benden de beklemişti. 
Dramaturgluk görevimi sürdürdüm. Muhsin Hocadan öğ­
rendiğim bir şey daha vardı. Tiyatroyu en çok sevilen, 
en çok sayılan insanın üstünde tutmak. Filancanın ya 
da falancanın değil Tiyatronun adamı olmak. Tiyatroya 
hizmet ettiğiniz sürece Hocanın bağışlamayacağı kusu­
runuz olamazdı. Yalnız elinden tuttuğu bazı kişilerin son 
yıllarında kendisine gösterdiği kadirbilmezlik, sevgisizlik 
sanırım «Kral Lear»! daha da İyi anlamasına yol aç­
mıştır.
Ankara’dan, Tiyatrodan ayrılıp İstanbul'a taşındı­
ğımda gurbete düşmüş gibiydim önceleri. Ama Pirinizin 
elini öpebildiğiniz yer gurbet değildir. Harem’deki o gü­
zel manzaralı o güze! kitaplıktı evinde Hocamı ve sev- 
giH arkadaşım Handan Uran’ı ziyaret etmek mutluluğu­
na eriştim bir kac kez. Bir keresinde rejisör ve koreog­
raf Todd Bolender'Ie gitmiştik. Bolender Türk Tiyatro­
sunun bu yaşlı delikanlısı tanımayı öteden beri isterdi. 
Devlet Tiyatrosunda sahneye koyduğu bir kaç müzikalde
^ —  Handan Uran |,e  bjr|jkte ç a _
lışmıştık. Onun oyunculuğu 
nu da sıcak, içten kişiliğini 
de çok sever Bolender. Bu 
eşsiz kişilerle İstanbul’un 
eşsiz gün batımlarından bi­
rini seyretmek her kula na 
sip olmaz. Muhsin Ertuğrul 
ile Handan Uran, Azmi, Yük 
sel Örsesle mütevazi evime 
geldiklerinde, karşılarına 
beklemedikleri bir konuk çı 
kamıştım. Bu Türkiye'ye ye 
nl dönmüş olan Zekeriya Ser 
tel'di. iki yaşlı delikanlı kar­
şılaştıklarına çok sevinmiş­
lerdi. Biri seksen beş öbürü 
seksen yedi yaşındaydı. Ka­
faları öyle parlak, konuşma­
ları öyle ilginçti kİ seksen 
yaşından aşağı adamlarda 
pek iş yok diye düşünmüş­
tüm. Zekeriya Beyin beden­
ce hayli çökmüş olmasına 
karşılık Muhsin Bey dipdi­
riydi, yanağından kan dam­
lıyordu. Sağlığına, perhizine 
dikkat etmeği uygarlığın ko­
şullarından sayardı. Dinçli­
ğini koruyabilmek için ken­
dine akupunktür yaptırdı­
ğını da o gün öğrenmiştim.
Son görüşmemizde anılarını 
yazdığını söylemişti. O  
kıvrak, o akıcı kaleminden 
anılarını okumak ne büyük 
zevk olacak.
Güzel yaşamanın örneğini 
verdiği gibi güzel ölmenin 
de örneğini verdi. Aklı ba­
şında, onurlu, dimdik.
Rahat uyu. Paşam! Senin­
le ayni çağda yaşamış ol­
maktan onur duyuyoruz.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Muhsin Ertuğrul

http://openaccess.marmara.edu.tr//bitstream/11424/165103/3/001506109006.pdf

Muhsin Ertuğrul

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository