Taha Toros Arşivi, Dosya Adı: Nazım Hikmet. Not : Gazetenin "Bugün" köşesinde yayımlanmıştır.İstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Öymen, Altan

Istanbul Sehir University Repository

NAZIM HİKMET
AZIM  Hikmet öleli 25 yıl oldu. Kızkardeşi Samiye 
Yahırım, şimdi onun, vatandaşlığa yeniden alınma­
sı için Başbakanlığa bir dilekçi verdi.
Bu dilekçe Türk sanat ve düşünce hayatındaki büyük 
bir çelişkinin giderilmesi için fırsattır. Hükümetçe, her türlü 
önyargıdan uzak olarak, iyi değerlendirilmesini dileriz.
Nazım Hikmet, ‘‘Türk şiiri” denilince bütün dünyada 
akla gelen ilk isimdir. Eserleri pek çok dile çevrilmiştir. Mü- 
zikleştirilip plaklara okunmuştur. Makalelerin, kitapların, 
televizyon programlarının konusu yapılmıştır.
Bugün herhangi bir Batı ansiklbpedisini açın: “Türk 
şairi” olarak onun adını görürsünüz. Ve çoğunda sadece 
onun adını..
Ama Nazım Hikmet, 15 Ağustos 1951 ’den beri Türki­
ye ’de bir “Türk" olarak tanınmıyor. Nedeni o günkü Resmi 
Gazete’de çıkan Bakanlar Kurulu kararnamesiyle “Türk 
vatandaşlığından çıkarılmış” olmasıdır.
Evet.. Nazım Hikmet, 1951 yılının 15 Haziran ’ında — 
kararnamedeki ifadeyle—  “pasaportsuz olarak İstanbul’­
dan Romanya ’ya kaçmış ve oradan da Moskova’ya gitmiş” 
ti.. Ve bu olay, Türk kamuoyunda geniş çalkantılara ne­
den olmuştu..
O zamanlar Türkiye ’de Nazım Hikmet hakkında neler 
söylendi, neler yazıldı? Nazım Hikmet, Moskova’dayken 
Türk rejimi hakkında neler söyledi, neler yazdı?
Şimdi 25 yılın gerisine dönülüp de bakılınca görülür ki, 
hepsi çağın gerisinde kalmış tartışmalardır.
1950’lerin başları, dünyadaki ideolojik kutuplaşmala­
rın had safhada olduğu ‘ ‘soğuk savaş ’ ’yılları.. İkinci Dünya 
Savaşı sonrasındaki Sovyet ve Çin yayılmaları, Batı ’yı bir 
"Komünistler geliyor” korkusu içine sokmuş.. Avrupa 
"Demir Perde”ye karşı kendini savunma derdinde.. Uzak­
doğu’da Kore savaşı sürüyor.. A BD ’de “iç komünistler” 
e karşı McCarthy komisyonu faaliyette..
İki blokta da, kendi bloku içindeki ideolojinin dışında 
bir şey söyleyene tahammül yok..
Tabii Türkiye’de, haydi haydi yok.. Türk-Sovyet iliş­
kileri, daha savaşın öncesinden itibaren soğuklaşmış.. Sa­
vaş sonrasında ise Sovyetler’in toprak talepleri gelmiş.. So­
ğuk savaşın en yoğun yaşandığı ülkelerden biri o ..
Nazım H ikmet’in 12 yıllık bir hapisten sonra bir “Ge­
nel A f ” kanununun kapsamı içine —biraz da güçlükle— 
girip hürriyetine kavuşması, işte o sıralarda.. Hükümet ona, 
o hükümete şüpheyle bakıyor.. Ve tam o sırada, O 49ya­
şındaki adama bir de “askere alma” çağrısı geliyor. Na­
zım Hikmet, yakınlarının sonradan yaptığı açıklamalara 
göre “askerde ölmek ”ten korkuyor.. Zaten daha önce Sa­
bahattin A li’nin öldürülüşü gibi karanlık bir olay var. Haklı 
ya da haksız, korkuyor. Kaçıyor..
Yoksa kaçar mı? Kaçmadan önce şunu diyen o: 
“Dörtnala gelip Uzak Asya’dan 
Akdeniz 'e bir kısrak başı gibi uzanan 
Bu memleket bizim.. ”
Kaçtıktan sonraki hayatını da, “bu memleket”e özlem 
içinde geçirip o özlemle ölen o:
“Bir vapur geçer Varna önünden 
Uy Karadeniz’in gümüş telleri 
Bir vapur geçer Boğaz ’a doğru 
Nazım usulcacık okşar vapuru 
Yanar elleri”
Ama Moskova’dayken “komünistlik" de yapmış.
O, dünyanın bir başka dönemine ait koşullarla birlikte 
gelip geçmiş bir ayrıntıdır. Bugünkü dünyanın Washing- 
ton'unda “komünistlik”, Moskova’sında “antikomünist- 
Hk” yapılıyor.. Ve kimsenin kılı kıpırdamıyor..
Türkiye Cumhuriyeti hükümeti de, Nazım Hikmet ’le 
ilgili dilekçeyi, 37 yıl öncesindeki ayrıntılara göre değil, bu­
güne ve yarına bakarak değerlendirmelidir.
Nazım Hikmet bugünün dünyasında da “Türk şairi” 
olarak var. Yarın da var olacak. Bizim vatandaşlık kayıt­
larımızda “y o k ”sayılmasının, bize zararından başka, ki-
$'¡=■88
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği


Nazım Hikmet

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository