Taha Toros Arşivi, Dosya No: 36-Ziya Gökalpİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Baykal, K.

Istanbul Sehir University Repository

Z İ Y A  G Ö K A L P  ve K Ü Ç Ü K  M E C M U A
Felsefe, Sosyoloji öğretmeni : K. Baykal
Büyük içtimaiyatçımız Ziya 
Gökalp’ın bir hayli kıymetli eser­
leri intişar etmişti. Hepsi Osman lı 
harfleriledir. Bunların içinde 1920 
de Diyarbakırda neşredilen ve 99 
numarası çıkabilen Küçük Mec­
muası da vardır. Bu 
mecmuanın nüsha­
ları ehle yok. İçinde 
üstadın f ik ir le r in i 
ihtiva eden kıymet­
li yazı serileri 
olduğu gibi şiirleri 
H ikâye, Destan v e j 
masallarından başka 
mahalli etiidler ve 
bilhassa Türk tarihin 
ce faydalı makaleler 
de “ Halis beyin 
Komıık eli „  gibi 
de var. Gerek üsta­
dın yazılarını vegerek 
diğerlerini okumak 
için mecmuayı acı­
yanlar çok. Bu ya­
zıların bir kısmı başka yerde de 
çıktı, bir çoğu yalnız “ Küçük 
Mecmua,, da kaldı. Bunları seri­
ler halinde Karacadağ’da neşret­
meyi lüzumlu ve faydalı bulduk. 
Bu nüshadan itibaren dergimizde 
bu yazılar da görülecektir.
Bu münasebetle Ziya Gökalp 
ııı bazı fikirleri hakkında bir kaç 
söz söylemeyi uygun bulduk .
Merhumun fikirleri hakkında 
bayatında ve ölümünden sonra, 
luı güne kadar lehin­
de ve aleyhinde, 
onu anhyanlar ve 
anlamıyaular söyle- 
di'ler ve yazdılar. 
İdeolojisini k r i t i k 
etmek istediler. Onu 
zamanına göre tetkik 
etmeli , görülecektir 
ki o, geçmiş Türk 
bayatını ve içtimai­
yatını,zamanının Türk 
ruhunu, müstakbel 
Türk Ülküsünü sez­
miş ve anlamış bir 
T ti r k içti mai yatçı­
sıdır.
Ona göre Millet Lisanca, dine* 
ahlâkça ve bediiyatça müşterek 
o’an, yani terbiyeyi almış ferli­
lerden mürekkep bulunan bir züm­
redir. 'Türküm diyen her ferdi 
Türk tanımak,, lâzımdır. (Türkçü­
lüğün esasları S. 21)
371
Alılâk kasidesinde :
Hak milletin, şan onun 
Gövde senin can onun 
Sen öl ki o yaşasın 
Dökülecek kan onun
Vatan adlı kasidesinde :
Bir Ülkeki çarşısında dönen bütün sarmaye 
Sanatına yol gösteren ilimle fen türkündür 
Hirfetleri bir birini daim eder himaye 
Tersaneler fabrikalar, Vapur Tren Türkündür. 
Ey türk oğlu işte senin orasıdır vatanın !
(Türkçülüğün esasları) adlı ese­
rinde Türk dili. Edebiyatı, sanatı 
ahlâkı hakkında yüksek fikirleri 
görülür. “ Halk musikimiz bize bir 
çok melodiler vermiştir. Bunları 
toplar ve garp musikisi usulünce 
(Armonize) edersek hem millî lıenı 
avrııpaî bir musikiye malik oluruz,, 
Ahlâkta Tiirkler birinciliği kazan­
mıştır. Türk tarihi baştan başa 
ahlâki faziletlerin meşheridir.
Türk türesini, türenin 11e de­
mek olduğunu, Türkün kendisini 
başkalarından nasıl ayırdığım, 
Türk mantıki, Türk kozmogonisi 
dokuz oğuz ınenkibesi, oğuzname 
ve diğer Türk ıııenkibelerini ve 
kahramanlıklarını. Türk sosyologu 
gözde görmüş “Türk türesi,, adlı 
kitabımla izah etmiştir. Feriden 
ziyade cemiyetin hakim olduğunu 
söylüyor.
Ahlâk kasidesinde :
Ben, Sen yokıız Biz varız 
Hem Oğan, hem kullarız
“ Biz,, demek “ Bir,, demektir,
Ben, Sen ona taparız.
Ziya beyin lâik fikirlerinden:
Devlet kasidesinde :
Lâkin hukuk dinden ayrı bir iştir.
Bırakılmış ulülemre, devlete
Halkçı ve devletçi Ziya bey 
vaktile “ Halka doğru,, bir mec­
mua da neşretmişim. Türklüğün 
esaslarında da şöyle der: “ Hars
halkta mevcuttur. Güzideler şu 
iki maksad için halka doğru gide­
bilir. t — Halktan lıarsî terbiye 
almak için ti— Halka medeniyet 
götürmek için.
Köy kasidesinde : .
Ey Türk, senin köyün hür bir yuvadır
Çiftlik değil, yoktur beyi, ağası...
Her köylünün var bir çifti, tarlası
Öz evinde o hem bey, hem ağadır.
Aynı kasidenin diğer bir beyti :
Kaldır aşar usulünü, aç banka 
Yap her semtte bir ziraî sendika.
1918 de söylenen bu kaside­
nin manası açıktır .
Vazifeyi haktan üstün tutuyor.
Vazife adlı kasidesinde :
Benim hakkım, menfaatim arzum yok
Vazifem var, başka şeye lüzum yok
Aklım gönlüm düşünmezler duyarlar
Ondan gelen emirlere uyarlar.
Milli seciye, Türk kadım, aile 
hukuk, felsefe, ilini... lıakkındaki
372
görüşleri Türk Sosyolojisini re 
Tarihini tebarüz ettiren kıymetli 
yazılarım ayrı ayrı okumak icap 
eder.
Ziya bey Üniversitemize Sos­
yoloji getiren bir Türk mütefekki­
ridir. Liseler için yazdığı içtimai­
yat kitabı “ Türk Medeniyeti Ta­
rihi,, baştan 1 »aşa lıem bir umumî 
sosyoloji, Dürklıeym Sosyolojisini 
Buğle ve Brül kadar, bazı cihet­
lerde onlardan çok inkişaf ettir­
miş, lıemde Türk tarihinin İçtimaî 
cephelerini tahlil etmiş. Tarihçiler 
\e içtimaiyatçılar her halde oını 
okurlar.
“ Küçük Mecmuada,, Türk dev­
letinin tekâmülü,, seri makalele­
rinde de başka esaslara istinaden 
izahlar yapar ve şimdiki içtima­
iyat kitaplarımızda da mehaz olan 
ana fikirleri vermiştir. İşte biz bu 
yazılardan bazılarını Küçük Mec­
muadan, bir bütün teşkil edecek 
şekilde, ııeşredebilirsek memleke­
timize bir hizmet etmiş ve büyük 
Ölünün ruhunu taziz etmiş oluruz 
kanaatındayız.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Ziya Gökalp ve Küçük Mecmua

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository