Taha Toros Arşivi, Dosya Adı: Pierre Loti.



Not: Ekte 16 Aralık 1967 tarihine ait belge bulunmaktadır.İstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033)Pierre Loti’ye mektuplar, Zeki Mugaamız bey ve Orhan Koloğlu...Pierre Loti masalındaki “Neyir" Hanımı da Orhan Koloğlu’ya takdim edelim..

Tepedelenlioğlu, Nizamettin Nazif

Istanbul Sehir University Repository

Pierre Loti’ ye mektuplar, Zeki 
Mugaamız bey ve Orhan Koloğlu...
A zizim Orhan Koloğlu.İtalyan Yarımadasının topuğunda Türk deniz silâh îarmın en hurda izlerini, övünülecek bir dikkati« 
araştırdığınız günlerde sizi beğendiğimi öz kardeşiniz» 
söylemiştim.
Zekânızın büyültecini ustaca kullanarak Pierre Loti 
denen o ‘ ‘Garip dost’’ un en gizli dağarcığını bulduğunuz 
şu günlerde de sizi bir daha beğenmiş olduğumu nasıl giz- 
iıyebilirim!
Ben, onu görmüş az çok tanımış ve kendisi ile konuş 
muş olan Tiirklerin sonuncularından biriyim. Fakat size 
burada ondan değil büyük bir ‘‘Meçhul” muş gibi adını çer 
çeveye koyduğunuz Zeki Muğaamız'dan bahsedeceğim. 
Diyorsunuz ki;
“ İstanbul’da ticâret yaptığı talimin edilen Zeki Mu. 
ğaamız adındaki bir Suriye’li (.’ ) Loti’nin Türkiye'yi tam 
masında büyük bir rol oynamıştır. Araştırmacılar içinde 
şimdiye kadar kimsenin üzerinde durmadığı Zeki ( ! )  den 
Loti Türk basınındaki haberlerin ve yazıların tercümele 
riııi dinlerdi, halkın tepkilerini öğrenirdi. Derecesinin bı. 
rınci sınvfa yükseltilmesi için Sadrazam bir iltimas mek 
tubu istıyecek kadar... İlâ.”
Belli... Zeki Mugaamız hakkında hiçbir şey bilmiyor, 
sunuz.
Yazık!
Bir Türk yazan için asla müsamaha edilmiyecek olan 
böyle bir bilgisizliğe sizi saplayan sebebi bilmesem size 
bu anda pek insafsız davranabilirdim.
Ama ne diyebilirim? Bu mesele «ski harfleri bilme, 
mekle ilgilidir.
Dinleyin, anlatayım size onu.
Zeki Mugaamız mı kimdir ?
Zeki Mugaamız, 1932 yılına kadar Türk dilinin en de­
ğerli bilginlerinden de biri olan pek tanınmış bir Türkiye 
Muharriridir.
Fransız dilinin pek şöhretli muharrirlerinden Corel 
Zeydan’ın meselâ o şaheser “Abbase" sini Tûhkçeye çevir 
miş olan bu Zeki Mugaadımız beydir.
Corci Zeydan bir Orta Doğuluydu ve bu Zeki Mugaamıa’ 
m eski arkadaşı, mekteb arkadaşı ve hemşehrisi idi.
Zeki Mugaamız, özellikle yakın dostlan olan Ahmet Cev 
det Beyin ve A. İhsan Beyin ve Dr. Abdullah Cevdet Beyin 
gazete ve dergilerinde yazılarını neşretmiştir. O. çök bol 
yazan bir muharrirdi. İkdam Gazetesinde Servet-1 Fünun 
Dergisinde ve Îctihad Dergisinde çalışmıştır. Doktor Ab. 
düllah Cevdet’in az sürümlü, fakat büyük şöhretli o p^T 
ciddî içtihadının en sadık muharriri olmuştur. Abdullah 
Cevdet ölünceye kadar ve dergisi çıkmaz oluncaya kadar 
çala kalem yazmıştır.
Zeki Mugaamız, aslına bakarsanız, Pierre Lotl’yl keş­
fetmiştir.
Mademki tarih yazıyoruz, ilâve edeyim Koloğlu:
Hiç evlenmemiş olan Zeki Mugaamız’ın da Pierre Loti 
gibi bir homoseksüel olduğu rivayet edilirdi.
Zeki Mugaamız, ‘‘şöyle böyle ticaretle uğraşan biri” 
değildi. Pek zengin bir adamdı. Bahsettiğiniz o Beyoğlu 
adresi dışında İstanbul'da Aşirefendl Caddesinde de en bü 
yük kumaş mağazaları onundu.
Arap Saati Beyin meşhur okulundaki sa­
yılı mürebbi ve mualimlerdendi. Süleyman Nazif indinde 
pek itibarı vardı. Abdüllıak Hamid’l de uzun müddet hl
(Devamı 7. sayfada)
f S  (
SAYFA
BENCE
(Baştarafı 2. Sayfada) 
maya etmiştir. Apartıman borçlarını ödemiştir. Açıkçası 
Hamid'e bakmıştır.
Bu zat grene pek meşhur aktör Burhanettin’ın de hem. 
şehrisi v® dostuydu- Yanı Lazkıyah idi. Fakat Beyrut' 
ta okuyup büyümüştü. Doğru Akdeniz’in Lübnan kıyıların 
daki Hristiyanliğm üç yüz çeşidinden biri olan Nusayriliğe 
pek sadık bir Osmanlı id^ Binbir Jıaüasete maruz kaldığı 
ıııız günlerde de İskenderun Körfezinin Güneyinde doğ. 
dum diyerek vatan değiştirmemişti.
Her sahada kalem oynatmış olan bu Osmanlı fikir ada 
minin bir çok kitapları vardır. Ve.. Çoğu okunmaya değer.
Abbaseyi Türkçeye o kadar kudretle çevirmiştir ki. 
bir tutam yabancı koku bulamazsınız. Hattâ, eskiden çok 
ları Corci Zeydanı unuturlardı da eseri Zeki Muğaamızin 
yazdığını sanırlardı.
Bu eseri meşhur mütercim Giritli Bedrettin Bev Ba­
ha’da tercüme etmiştir. Fakat nerede onun ki. nerede Mu 
ğaamız’ın ki-
..........••••—’ •••m ilim -.ı
lıı
ııı
ııı
ııi
fiı
ııı
ıiM
lıl
ııt
ııı
ııı
llı
m
ııı
ııı
ııı
m
ııı
ııı
ııı
ııı
ııı
ııı
ııı
ıtı
ııı
m
ııl
ıiM
Pserre Lot§ masalımOaks “ N e y ir ,, 
H an ım ı da Orhan K o lo ğ lu ’ ya takdim  
e d e lim .. .
i ; aydi azizim Koloğlu; î-u adamın üstünde az da,ha du. 
r j  ralım:
* * Pierre Loti’ye kadınlar tarafından gönderilen mektup, 
lardan birinin altında “Neyiri’ adını görmüşsünüz. Hani 
§u “katmerli ¿t .burun” gibi bir de muamma ( ! )  sı olan 
meklubun.
Bu imza kimindir, bu ‘ ‘Neyir’’ kimdin
Araştırdınız mı?
Yorulmayın... Ben söyllyeylm: ,
İki yıl. önce aramızdan ayrılan Abdülhak Şinasi beyin 
annesinin.
“Fahim bey ve Ötekiler" in kudretli müellifi Abdülhak 
Şinaııi’nin ve ondan çok öiıce vefat etmiş olan kardeşi Se. 
■im Nüzhet beyin anneleri, bu Nevir hanımefendi İstanbul'un 
sayılı kibarlarmdandı.. Güzel ve alımlı bir kadındı da.
Neyir hanımefendi, çocuklarının babası olan Malımud 
Celâleddin’den ayrı yasardı.
Bu Malımud Celâleddin. hiç değeri olmıyan dergilerini 
hep bu güzel hanımefendinin, verdiği paralarla çıkarmıştır,
Mahmud Celâleddin hem kese hem kafa züğürtüydü.
Selim Nüzhet tanınmış koleksiyonculardandı. Türkiye’­
de basının ciddi bir dikkatle derlenmesini kanunlaştırmış o. 
lan odur.
Kim olduğunu neslinize anlatmak için ayrıca bir cild 
kitap yazmam icab eden pek şöhretli Tahsin hoca efendinin 
eski okulu iken bir süre “Hattatlar medresesi’ ’ ni barındı, 
ran şu Bâb-i ÂH caddenindeki Derleme Müdürlüğü binasın, 
da otuz otuz beş yıl önce, ilk defa bir Basın sergisi açan 
bu aydınımız pek zamansız ölmüştür. Bir seyahat yorgun, 
luğuııu dindirmeden tok karnına soğuk duş alırken kalb sek 
tesinden ölmüştü.
Gelelim “gene Pierre Loti’ye...
Ona dünkü yazımda ‘‘garip dost’’ demiştim. Bu adam 
Galatada Beyoğlu’nda bir eski Şanghay kozmopolitliği hü 
küm sürerken gırtlaklarına kadar zevke batan frenklerin va 
Lövanten denen .tatlı su Denklerinin arasında, Guy de Mau. 
pansant’m meşhur "Bel Am i" si gibi türemişti ve her fa­
ziletsizliği normal Sayan pek geniş zihniyeti ile gırtlağın» 
kadar şehvete gömülmüştür.
"Garip dost" deyişim bundandır. O, başlangıçta ne Ttlr 
kün. ne de Türkiye’nin dostuydu.
Dost? Genç Loti bize dost ha?!!
Abdüı Aziz Han devrinde haklı bir halk hareketinin 
bahtsız kurbanları olarak Selanik rıhtımında asılarak şe. 
hid edilen yedi Türkün ipe çekilmelerini kontrol için-zırhU 
göndermiş bir Fransız donanmasının, dört serseri dolandı, 
nemin hakniz iddialarım desteküyerek Midilli adamızın 
gümrüğünü soymağa kalkışabilen bir Fransız filosunun ve , 
nihayet Çanakkale'mizi bombardıman eden Fransa deniz 
silâhlarının üniformasını taşıyan bu deniz İstihbaratçısı ne 
den Türk dostu olacaktı? Nasıl, niçin Türk dostu olabilir, 
di?
Bu soruların cevabını burada araştıracak değilim.. Yal 
m.z, biraz da bu Pierre Lotd yüzünden 1922 yılı yazında Bü 
yük Ta ruz’dan çok önce. Ankara’da “ Anadolu nasıl ya. 
şar?" başlığı altında neşrettiğimAki yazının birinde Klod 
Farer’le Jan Şıliglen’e hücum ederken bu mösyö Loti’ye de 
geniş bjr hisse ayırdığı bu yüzden de tevkif edilip İstik. 
Iâl mahkemesine verilmiş olduğu hatırlatacağım.
(Sonu yarın)
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Bence...

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository