Taha Toros Arşivi, Dosya No: 78-Ahmet Haşimİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Ertuğ, Hasan Refik

Istanbul Sehir University Repository

14
ÖLÜMÜNDEN KIRK YIL SONRA
Ahmed Haşim
Yazan : HASAN REFİK ERTUĞ
Ahmed Haşim zamanın genç kuşağının 
sevgilisiydi. Ağdalı dili bıraktıktan 
sonra büsbütün sevilir, zevkle 
okunur, aranır olmuştu.
TÜRK şiirinin aşılması zor doruğu Ah­med Haşim, 4 haziran 1933 pazar 
günü gözlerini, çok sevdiği dünyaya ka­
pamıştı. Demek, aradan 40 yıl geçmiş. 
Halbuki, onun tabutunu Bahariye Cad­
desinde Altıyol ağzına indiren büyük ka­
labalığı, hâlâ görüyor gibiyim. Çoğun­
lukla gençlerden meydana gelen bu hü­
zünlü kafile arasında ben de vardım. 
Mülkiye'den hocamız olan Ahmed Ha- 
şim'in ölümü hepimizi kederlere boğ­
muştu: Onun ölüme sürüklendiğini, bu­
gün değilse bile yarın aramızdan ayrıla­
cağını bildiğimiz halde... Ahmed Haşim'i 
ölüme götüren üremi, vücudundaki son 
direnmeleri hızla yeniyor, onu toprağa 
yaklaştırıyordu. Korku ile beklenen acı 
haber, bir pazar günü duyuldu. Akşam
üzeri, Kadıköy Bahariye'deki küçük a- 
partmanın ufacık dairesine doluşmuş- 
tuk. O günlerin parlak, şöhretli iki genç 
doktoru da aramızdaydı: On yıl kadar 
önce ölen Prof. Dr. İhsan Rıfat Sabar ile 
geçen yıl aramızdan ayrılan Dr. Fazıl Şe- 
rafettin Bürge, fedakârca tedavilerine 
rağmen onu kurtaramamış olmanın ü- 
züntüsü içindeydiler.
Ahmed Haşim, o günkü genç kuşağın, 
yirmisi ile kırkı arasında bulunan ay­
dınların sevgilisiydi. Şiirinde ve yazıla­
rında, ağdalı dili bıraktığı son 8- 10 yıl­
dan beri artık büsbütün sevilir, zevkle 
okunur ve aranır olmuştu. Diyebilirim 
ki, o yılların Türk Şiir ve Edebiyatının 
iki büyük anıtı olan Yahya Kemal ile Ah­
med Haşim arasında, Türk gençliği ve
7
BİR ŞİİRİ SADELEŞTİRMEK
O BELDE, Ahmed Hoşurun en güzel şiirlerinin başında gelir. 
Bu şiiri aynen yayınlarken, karşı sayfada da arkadaşımız 
Şevket Hıfzı (Şevket Rado) tarafından yapılan sadeleştirme­
sini sunuyoruz. Şevket Hıfzı bu hususta şöyle diyor:
>
O BELDE
Denizlerden
Esen bu ince havâ saçlarınla eğlensin. 
Bilsen
Melâl-i hasret ü gurbetle ufk-ı şâma bakan 
Bu gözlerinle, bu hüznünle sen ne
dilbersinl
Ne sen,
Ne ben,
Ne de hüsnünde toplanan bu mesâ,
Ne de âlâm-ı fikre bir mersâ 
Olan bu mâi deniz,
MelâU anlamıyan nesle âşinâ değiliz. 
Saneryalnız bir ince tâze kadın.
Bana yalnızca eski bir budala 
Diyen bugünkü beşer,
Bu sefil iştihâ, bu kirli nazar,
Bulamaz sende bende bir mâ'nâ,
Ne bu akşamda bir gam-ı nermîn,
Ne de durgun denizde bir muğber 
Lerze-i istîtâr ü istiğnâ.
Sen ve ben 
Ve deniz
Ve bu akşam ki lerzesiz, sessiz 
Topluyor bûy-ı rûhunu gCıyâ,
Uzak
Ve mâi gölgeli bir beldeden cüdâ kalarak 
Bu nefy ü hicre müebbed bu yerde
mahkûmuz...
O belde?
Durur menâtık-ı dûşîze-i tahayyülde;
Mâi bir akşam
Eder üstünde dâimâ ârâm;
Eteklerinde deniz
Döker ervâha bir sükûn-ı menâm... 
Kadınlar orda güzel, ince, sâf, leylîdir. 
Hepsinin gözlerinde hüznün var,
Hepsi hemşiredir veyâhut yâr;
Dilde tenvîm-i ıztırabı bilir 
Dudaklarındaki giryende bûseler, yâhut,
O gözlerdeki nîlî sükût-ı istifhâm.
Onların rûhu şâm-ı muğberden 
Mütekâsif menekşelerdi'- ki 
Mütemâdi sükûn ü samtı arar;
Şu'le-i bî-zıyây-l hüzn-i kamer 
Mülteci sanki sâde ellerine.
O kadar nâtüvân ki, ah, onlar,
Onların hüzn-i lâl ü müştereki,
Sonra dalgın mesâ, o hasta deniz.
Hepsi benzer o yerde birbirine...
O belde
Hangi bir kıt'a-i muhayyelde?
Hangi bir nehr-i dûr ile mahdûd?
Bir yalan yer midir? veyâ mevcûd,
Fakat bulunmıyacak bir melâz-ı hulyâ mı? 
Bilmem... yalnız
Bildiğim sen ve ben ve mâi deniz 
Ve bu akşam ki eyliyor tehzîz 
Bende evtâr-ı hüzn ü ilhâmı,
Uzak
Ve mâi gölgeli bir beldeden cüdâ kalarak. 
Bu nefy ü hicre müebbed bu yerde
mahkûmuz.
Ahmed Hafim
8
«Birkaç ay, geceli gündüzlü uğraşarak, O 
BELDE'yi sadeleştirirken Haşim'i kırmamaya, 
hattâ incitmemeye çalıştığımı söylemek iste­
rim. Belki şiirin yüzde seksenini Haşim'in yaz­
dığı gibi bıraktıktan sonra, anlaşılmaz olmuş 
yüzde yirmisini aydınlığa çıkarırken, Haşim'in 
edasını bozmamaya çalıştığımı takdir edece­
ğinizi umuyorum. Şüphesiz bu aydınlığa çı­
karma gayreti sırasında şiirin dokunduğum 
kısımları zedelenmişse de kanaatimce yok ol­
muş değildirler. Bugünkü nesiller için anla­
şılmaz ve dolayısıyle okunmaz olmuş bu hari­
kulade şiirin edebiyatımızın karanlıklarında 
derin bir uykuya dalmasına gönlüm razı ol­
madığı için bu işi yaptım. Kusurlarımdan do­
layı Allah beni sevgili Haşim'in manevî hış­
mına uğramaktan korusun, diyerek deneme­
yi, Haşim'in şiirini ve benim yaptığım sade­
leştirmeyi karşı karşıya gelmek üzere yayın­
lıyor, hükmü vermeyi sizlere bırakıyorum.»
O BELDE
Denizlerden <
Esen bu ince hava saçlarınla eğlensin. 
Bilsen
Hasret ve gurbet acısıyle akşam ufkuna
bakan
Bu gözlerinle, bu hüznünle sen ne
dilbersin!
Ne sen,
Ne ben,
Ne güzelliğinde toplanan bu akşam,
Ne de fikir elemlerine bir liman 
Olan bu mavi deniz,
Melâli anlamayan nesle âşinâ değiliz.
Sana yalnız bir ince taze kadın,
Bana yalnızca eski bir budala 
Diyen bugünkü gidiş.
Bu düşkün iştiha, bu kirli bakış,
Bulamaz sende bende bir ma'nâ.
Ne bu akşamda bir yumuşak keder,
Ne de durgun denizde bir küskün 
Gizleniş ürpertisi ve nazlanma.
Sen ve ben 
Ve deniz
Ve bu akşam ki çırpıntısız, sessiz. 
Topluyor ruhunun kokusunu gûyâ,
Uzak
Ve mavi gölgeli bir beldeden ayrı kalarak 
Bu sürgüne biz hep bu yerde
mahkûmuz...
O belde?
Durur hayalin bâkir bölgelerinde;- 
Mavi bir akşam
Gezer üstünde daima, her an;
Eteklerinde deniz
Döker ruhlara uykuyu sessiz...
Kadınlar orda güzel, ince, sâf, leylîdir; 
Hepsinin gözlerinde hüznün var.
Hepsi hemşiredir veyahut yâr;
Gönülde ıztırabı uyutmayı bilir 
Dudaklarındaki ağlamaklı buseler, yâhut, 
O gözlerindeki mavi soran susuş.
Onların ruhu küskün akşamdan 
Birikmiş menekşelerdir ki 
Hep sessizliği ve sükûtu arar;
Mahzun ayın ziyasız şûlesi 
Sığınmış sanki sade ellerine.
O kadar mecalsiz ki, ah, onlar,
Onların dilsiz ve ortaklaşa hüznü,
Sonra dalgın akşam, o hasta deniz 
Hepsi benzer o yerde birbirine...
O belde
Hangi bir kıt'ada veya yerde?
Hangi bir uzak nehirle çevrili?
Bir yalan yer midir veya belirli,
Fakat bulunmayacak bir hülya şehri mi? 
Bilmem... yalnız
Bildiğim sen ve ben ve mavi deniz 
Ve bu akşam ki titretiyor, sessiz 
Bende lüzün ve ilham tellerini.
Uzak
Ve mav gölgeli bir beldeden ayrı kalarak, 
Bu sürgüne biz hep bu yerde
mahkûmuz. 
Ahmod Haşim —  Şevket Hıfzı
*
9
aydınları tercih yapmakta âdeta zorluk 
çekiyor; çoğu, ikisini de seviyor, sayı­
yor, arıyor ve candan bağlı bulunuyor­
lardı.
Ahmed Haşim, yüksek öğrenim genç­
liği arasında daha fazla tanınmıştı. İstan­
bul Güzel Sanatlar Akademisi'nde ve 
Mülkiye Mektebi'nde (Siyasal Bilgiler) 
yıllardan beri hocalık yapıyordu. Öğren­
cilerine yakınlaşmayı bilmiş, onlara sa­
dece ders konularını anlatmakla yetin­
memiş, Türk dilinin, Türk edebiyatının, 
hattâ Atatürk devrimlerinin meselelerini 
görüşüp tartışmaktan kaçınmamıştı. 
Fransız kültürüyle işlenen Türk zekâsı, 
Ahmed Haşim'e üstün bir kişilik kazan­
dırmıştı.
Ahmed Haşim, Bağdad'ın Osmanlı ül­
kesi içinde olduğu bir tarihte 1885 yılın­
da doğmuştu. Annesi ince bir İstanbul 
hanımıydı, oğlu henüz altı yaşında iken 
ölmüştü. Haşim, çocukluğunda zayıf ve 
hastalıklıydı. Babasının Fizan mutasarrı­
fı olması üzerine aile, Haşim henüz 
küçük yaşta iken İstanbul'a yerleşmiştir. 
12-13 yaşlarında Galatasaray lisesine 
yatılı öğrenci olarak yazılmıştır. Lisede 
yakın arkadaşları arasında Hamdullah 
Subhi (Tanrıöver), Abdülhak Şinasi (H i­
sar), iktisatçı Münir, Dr. Tevflk, İzzet 
Melih (Devrim) vardır.
Galatasaray öğrenciliğinin daha ikinci 
yılında şiirle ilgilenmeye başlayan Ha- 
şim'in, ilk okuduğu Fransızca kitaplar 
Chrysantheme ve Grasiella'dır. Senbo- 
listleri sevmeye başlamıştır. Edebiyat 
öğretmeni Ahmed Hikmet (Müftüoğlu), 
öğrencisini bu yüzden «şâir» diye çağı­
rırdı. Hiç ummadığı hâlde, Haşlm'in 
Servet-i Fünûn'a gönderdiği ilk şiirleri 
ve yazıları bile yayınlanmıştı.
1907'de Galatasaray'ı bitirmiş, yüksek 
öğrenime girmeden Reji İdaresinde me­
mur olmuştur. 1909 yılında İzmir lisesi 
Fransızca öğretmenliğine atanmıştır. İz­
mir, onun fik ir ve duygu hayatının ge­
lişmesinde önemli yer tutmuştur. Yakup 
Kadri Karaosmanoğlu ile orada tanış­
mış, kısa zamanda sıkı fıkı arkadaş ol­
muşlardır.
1912 yılında İstanbul'a dönen ve yine 
memurluğa geçen Ahmed Haşim, Birinci 
Dünya Savaşı başlayınca topçu yedek su­
bayı olarak Çanakkale'de, Aydın’da hiz­
met gördü. Savaş bitince yine İstanbul'a 
geldi. Bir yandan memurluk yaparken, 
bir yandan da (1918 sonları) Güzel Sa­
natlar Akademisi'nde hocalığa başladı. 
Bu hocalığı, kısa aralıklarla ölümüne ka­
dar sürdü.
1925'te Paris'e gitti, 3 -4  ay kaldı; 
Fransız şair ve yazarlarıyla tanıştı; Mer- 
cure de France'da Türk edebiyatı hak­
kında yayınladığı bir makale ile takdir 
topladı.
1927 yılında Mülkiye Mektebi'nde de 
hocalığa tayin edilmiştir.
1928 yılında iki aylık bir Paris seya­
hati daha yaptı. Fakat yabancı ülkelerle 
pek ilgilenmiyor, bütün sevgisini İstan­
bul'a bağlıyordu: «Dostlarım ve düş­
manlarım hep İstanbul'dadır, haydi dost­
larımdan vaz geçeyim, fakat düşmanla­
rımdan nasıl ayrılırım?» derdi.
Ahmed Haşim, ölümünden bir yıl ön­
cesine kadar karşımızda sapasağlam, dip­
diri bir heykel gibi yükselirdi. Canlılığın 
ve sağlığın bir örneği gibiydi. 1932 yılı 
yazında böbreklerinden hastalanmış, bir 
süre evinde yalnız başına hastalığıyla sa­
vaşmış, sonra Alman hastanesine yatmış­
tı. Bir süre tedaviden sonra hastaneden 
çıkmış, fakat eski sağlığını bulamamıştı. 
Sapsarı bir yüzle dolaşıyordu. Doktorla­
rı, Viyana'ya gitmesini sağlık verince, o- 
nu bir kış gününün akşamında gözleri­
miz yaşlı Sirkeci garından selâmetlemiş- 
tik. Viyana dönüşü, biraz düzelmiş, fa­
kat iyileşememişti. Ölümünden 40 gün 
kadar önce Mülkiye'de ve Güzel Sanat- 
lar'da son derslerini vermiş, bir daha 
evinden çıkamamıştı. Öldüğü gün baş- 
ucunda bulunan iki doktoru da, artık 
ilâçların ve tedavinin faydasızliğini gör­
müşlerdi. Saat 14.55'te, Haşim son nefe­
sini vermiş. Onu, 5 haziran 1933 pazar-
10
IAhmed Haşim
tesi günü Eyüp'ün Halic'e bakan bir ya­
macındaki mezarına bıraktık. Belki bu­
gün kabri bile kaybolmuştur.
AHMED HAŞİM'İN KİŞİLİĞİ
Ahmed Haşim'de sevinç, istihza ve ih­
tiras incelmiş, zekâ hâlini almış, şahsi­
yetinde, hayat ve tabiatın etkileri birbi­
rini tamamlamıştır. Haşim, tabiatın zor 
devşirilen bir yemişi saydığı sanatı, kut­
sal bir ürün gibi severdi. İsmail Habib 
Sevük diyor ki: «Onun ne verdiğini 
biliyoruz: Bir avuç şiir ve bir demet ne­
sir. Bir dağ tepesinden birkaç parça lâv 
fırlar. Bunlar, o dağ içinde bir volkan 
olduğunu gösteren işaretlerdir. Haşim 
eser değil, işaret verdi. Asıl eser, volka­
nın içinde kaldı... Haşim sönmeden öl­
dü.»
Peyami Safa, onu anlatan yazısının so­
nunda şöyle diyor: «Ahmed Haşim, az 
İçtimaî bir mahlûktu, çünkü çok şâirdi.»
Ahmed Hamdi Tanpınar: «Bir gün, bu 
son 20-30 senenin fikir ve sanat haya­
tını, toplu olarak tetkik edecek olanlar, 
onun kendinden sonra gelen nesil için 
nasıl bir mürşid olduğunu göreceklerdir.
Nurullah Ata haklıdır: İstikbalin sanat 
tarihinde bu devrin adı Haşim Devri' 
dir» diye yazıyor.
Nurullah Ataç da Haşim için şu hük­
mü veriyor: «Bence o, zamanımızın en 
iyi ve en hakiki Tür,k şâiri idi. An'ane- 
mizi takip etmedi, onu genişletti.»
Ahmed Haşim'in «Çıktığın Geceler» 
başlıklı şiirinin bugünkü dile tarafımız­
dan çevrilen bir parçasını aşağıya alıyo­
ruz:
Rüyada görülen sarı bir yüz gibi sessiz, 
Tenha ufuktan görünürsün sessiz.
Yüzünden akan aydınlığın sonsuz hüznü.
Her ruha döker bir hıçkırıklı sıla hasreti. 
Bir sıla hasreti ki, hep geçmişe ait:
Günlerle ölen hatıralar... her şeyi durgun, 
Her şeyi gülüşlerle dolu mutlu geçmiş...
Bir an sevilmiş, unutulmuş kederli 
Rüyalı kadın gözleri... sakin gökler:
Sislerde solan gizli pırıltılar gibi dargın. 
Akşamları dökülen hayal renkleri gibi şüpheli, 
Suskun yüzünde güzel, belirsiz ve bırakılmış...
Aslındaki şiiriyeti hayli kaybetmiş o - 
lan bu mısralar, genç kuşakların Ha- 
şim'e yaklaşması için bir yol açacaksa 
ne mutlu.
Ölümünden 40 yıl sonra bugün, Ah­
med Haşim, Türk şiir ve edebiyatının 
parlaklığını kaybetmemiş bir yıldızıdır. 
Bundan sonra da parlamakta devam e- 
decek gibi görünüyor.
işte onun bitiremediği son manzume­
sinden elde bulunan iki mısra:
Bir kuş düşünür bu bahçelerde, 
Altın tüyü sonbahâra uygun.
Ne kadar düşündürücü bir hayal gücü 
ve ne kadar saf bir Türkçe. 48 yaşında 
ölen Ahmed Haşim, daha 15-20 yıl ya­
şasaydı, dil ve hayal gücü bakımından 
ulaşacağı yüksekliği ve Türk şiirine ka­
zandıracağı eserleri düşünmek bile he­
yecan veriyor. Onu sevmekte ve ona bağ­
lı olmakta haklıyız, sanıyorum.
11
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Ölümünden kırk yıl sonra:Ahmed Haşim

http://openaccess.marmara.edu.tr//bitstream/11424/133652/3/001581327010.pdf

Ölümünden kırk yıl sonra:Ahmed Haşim

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository