Taha Toros Arşivi, Dosya No: 98/A-Tevfik Fikretİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Kafkas, İbrahim Gürşen

Istanbul Sehir University Repository

Yenilikçi Şiirimizin ^  & 
Öncüsü Tevfik Fikret
t. GÜRŞEN KAFKAS
Şiirleriyle, yurduna, ulusuna 
erdemli, yürek dolusu sesleni­
şiyle tanıdığımız Tevfik Fikret’i 
ölümünün 89. yılında anıyoruz. 
Haksızlığa karşı koyuşunu, "kı­
rarı da olsa kini /düş, fakat eğil­
me sakın” yiğitçe dizesi belle- 
ğimizdedir. Büyük şair Tevfik 
Fikret, insancıl yönleri, doğrucu 
kavramları ve anlatımıyla da bü­
yüktü. Atatürk, "Ben, devrim 
ruhunu ondan aldım”, “Fikret’e 
yetişemedim, onunla söyleşe­
medim, bütün eserlerini oku­
dum” demiştir. Atatürk, Cum­
huriyetin kuruluş aşamalarında 
Fikret’in şiirlerini, özlü sözlerini 
okumuş, gençlere okutmuştur. 
Gençlere seslenişinde; Fikret'i 
okul yıllarında okuduğunu, o- 
nun heybetli görünümünü, şiir­
lerindeki uyumu çok beğendi­
ğini, örnek aldığını söylemiştir.
1909-1910 yıllarında Galatasa­
ray Lisesi Müdürlüğü’nde bulu­
nan Tevfik Fikret, bu kuruma 
önemli değerlerde kazanımlar 
sağlamıştır.
Tevfik Fikret, yenilik şiirimizin 
Batılaştığı “Serveti Fünun” 
aşamasının öncüsüdür. Şiirimiz 
onunla büyük bir devrim ve de­
ğişim yaşadı. Bu yenileşme ça­
lışmalarıyla “yeni edebiyatı” 
bütün boyutlarıyla kurdu. O 
baskı rejimi ve siyasi yönetime 
başkaldırı nitelikli şiirleriyle 
“İkinci Meşrutiyet” devrinin he­
yecan uyandıran öncüsüydü. 
Şiirlerinde güçlü bir aksiyon, 
yurtseverlik ve sosyal paylaşı­
mı haykırıyordu. Galatasaray 
Lisesi ve Robert Kolej’de Türk­
çe öğretmenliğinde bulundu. 
Birçok dergide şiirleri yayımlan­
dı. Dönemin ağır sansür baskı­
sı Serveti Fünun dergisi yöneti­
minde görüş farklılığı yarattığın­
dan derginin yönetiminden ay- 
nldı. Şiirlerini “Rübab-ı Şikeste” 
adlı kitapta topladı. Fikret, Aşi- 
yan’a çekilmiş memleket so­
runlarıyla ilgileniyor ve Robert 
Koleji’ndeki derslerine devam 
ediyordu. Bu süreçte “Sis, Sa­
bah Olursa, Mazi, Ati, Bir Lah­
za-/ Teahhür" adlı yazdığı ulu­
sal sorunlar içerikli şiirleri elden 
ele dolaşıyordu. Yeni anlayışı 
yansıtan şiirlerini de “Haluk’un 
Defteri" kitabında topladı. “Rü­
babın Cevabı”, “Han-ı Yağ­
ma”, “Sancak-ı Şerif Huzurun­
da” adlı şiirleri toplumda ses 
getiren eserlerdi. Halkın dil ve 
anlayışına, seviyesine uygun bu 
şiirler beğeniyle okunuyor, el­
den ele dolaşıyordu. Anaokulu 
öğrencilerinin sevimliliğini dile 
getiren şiirlerini “Şermin” adlı 
kitapta topladı. Çocuklar için a- 
ma çocukçu olmayan, Fikret’in 
evrimini tamamladığı bir eser­
dir.
Şiirin dışında nesir türünde 
de denemeleri olan Fikret, da­
ha çok üstat bir şair olarak ta­
nınır. Fikret’in şairliğinde ölçü: 
1) Serveti Fünun öncesi şiir­
leri, 2) Serveti Fünun döne­
mindeki (yenilikçi/kişilikli) şiirler 
ve 3) Serveti Fünun sonrası 
(memleket sorunlarının anlatıl­
dığı, toplumsal, ulusal) şiirler­
dir. Çocuklar için yazdıklarını 
Şermin’de topladığı, üçüncü 
devre şiirin temel ürünüdür. 
Tevfik Fkiret, sanatı, eserleri ve 
düşünceleriyle toplumda geniş 
yankılar yaratmıştır. Onun, 
“Han-ı Yağma”  adlı şiiri bugün 
de yolsuzluklar, hortumlamalar- 
la ilgi tutularak dilden dile do­
laştı. “Yiyin efendiler yiyin /  Bu 
han-ı iştiha sizin /  çatlayıncaya 
/  tıksırıncaya kadar yiyin. ” Tev­
fik Fikret'in şiirleri birçok tartış­
mayı, karşı koymayı birlikte ge­
tirmişse de, onun aktif kişiliği 
için de birçok yazarlar, şairler, 
destek olmuşlar; kitap, yazı ve 
şiirler yazmışlardır. Aydınlar, 
Tevfik Fikret’i zamanın çağdaş, 
yenilikçi ve örnek alınacak bir 
şairi olarak görüyorlardı. Bu gö­
rüş ulusal evrimimizin oluşma­
sıyla da yakından ilgilidir. Tevfik 
Fikret, ulusun içinde bulunduğu 
sorunları kendi yüreğinde taşır­
dı. Duygu ve düşüncelerini bu 
yürek coşkusunda şiirleriyle ak­
tarıyor, topluma sesleniyordu. 
İstilalar, düşman baskısı, Os­
manlI yönetiminin güçsüzlüğü 
ve toplumun bilgisizliği karşı­
sında “Çiğnendi, yeter varlığı­
mız cehl ile kahre /  Doğrandı 
mübarek vatanın bağrı sebep­
siz" dizeleriyle başlayan “Mil­
let Şarkısı” şiiriyle adeta haykı- 
nyordu.
Rumelihisan’ndaki “Aşiyan” 
adını verdiği köşkünde dinle­
nip, şiir yazıp resim yaparken 
OsmanlI dış güçlerin yine bas­
kı ve zorlamalarıyla karşı karşı­
yaydı. Bu durumu görüşmek 
üzere Tevfik Fikret’i arkadaşla­
rı ziyaret edip sitem ederler. O, 
“Sen zannede rmisin ki benim 
hep elemlerim /  Heyhat ben 
nevaibi eyyam-ı inlerim’’ dize­
leriyle üzüntülerini ve sıkıntıları­
nı her gün yüreğinde taşıdığını 
bu dizelerle yanıtlar.
Tevfik Fikret’in çağdaşlaşma, 
yenileşme ve aydınlanma ile il­
gili deyişleri ve şiirlerine, Cum­
huriyetin kuruluşunda oluşturu­
lan evrimlerde; Kemal Atatürk 
ve zamanın Milli Eğitim Bakanı 
Mustafa Necati söylevlerinde 
sıkça yer vermişlerdir. Üstünlü­
ğü ve akıl gücü ile evreni cen­
nete dönüştürebilecek olan in­
sanın tanımı ve batıl inançların 
reddedilmesini anlatan “Pro- 
mete", “Haluk’un Amentüsü” 
eserleri Cumhuriyet devrimleri- 
ne ışık olmuştur. O, akılcı bir an­
layışla yönetimin aydınlık dü­
şünceli olmasını ve şekilci bir 
dinin bağlarının çözümünü 
düşlüyordu. Şair Fikret, Sis şi­
iriyle ressam Fikret olur ve “Sis” 
şiirini resimle bütünleştirir. Bu 
şiir-resim bütünlüğü, onun öz- 
sel yapısının doğaya yansıma­
sıdır. Atatürk’ün deyişiyle: “Bu 
yurdun ve ulusun uygar dünya 
ulusları arasında ün ve onurla 
yaşayabilmesi için gereken her 
şeyi düşünen, yazan, bu uğur­
da yaşamını feda eden büyük 
şairimizdir”. 9 Ağustos 1915’te 
ölen Tevfik Fikret, aydınlık dü­
şüncelerinin, baskı, haksızlık gi­
bi toplumsal sorunları şiirlerin­
de anlatmanın temsilcisiydi. 
Onu saygı ve sevgiyle anıyoruz.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Yenilikçi şiirimizin öncüsü Tevfik Fikret

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository