Taha Toros Arşivi, Dosya Adı: Nazım Hikmetİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Gürün Uçarer, Dikmen

Istanbul Sehir University Repository

22 MAYIS 1993 CUMARTESİ CUMHURİYET
KULTUR
AvustralyalI grubuyla Nazım Hikmet’in ‘Şeyh Bedreddin Destaru’m oynayan Tuncel Kurtiz:
Nazım baba görse çok sever beni
DtKMEN GÜRÜN UÇARER
Tuncel Kurtiz, AvusturyalI sanatçılar­
dan oluşan grubuyla Nazım Hikmet’in 
“Şeyh Bedreddin DestanTnı bugün ve 
yarın Taxim’s diskoteğinde sergileye­
cek. Kurtiz’i uzunca bir aradan sonra ilk 
kez Uluslararası İstanbul Tiyatro Festi- 
vali’nde konuk etmek, hem de Nazım 
Hikmet gibi büyük bir ustanın, büyük 
bir ozanın bir yapıtıyla konuk etmek hoş 
bir olay... Kurtiz’le sohbet ediyoruz. 
Daha doğrusu o anlatıyor, ben dinliyo­
rum..
T.K.-Halk Oyunculan’ndan ayrıldıktan 
sonra Yılmaz’la “Umut” filminde 
çalıştım. “Umut” yurtdışına kaçırıldı. 
Ben de filmi takdim etmek üzere Cannes 
Film Festivah’ne gittim ve geri dönme­
dim. Nereye dönecektim? Herkes ha­
pishanelere alınmıştı. Büyük balyoz ha­
rekatından sonra haberler geldi. Kork­
tum ve kaldım orada. Ama ne yapa­
caktım? Barbro ve Güneş Karabuda 
yardım ettiler. Stockholm Kraliyet Ti-
TM iyatro ancak 
tiyatro olabildiği zaman 
politik ve devrimci olur.
Kendi devrimini 
yapabildiği sürece tiyatro 
devrimcidir.
yatrosu’nun sanat yönetmeni ile birlikte 
bir Türk piyesinin sahneleme çalışma- 
lannagiriştik. Yaşar Kemal’in “Tencke”- 
si. Bu arada “Otobüs” filmi yapıldı. Ce­
zayir’de “Bebek” filminde oynadım. 
Ardından yine Stockholm Kraliyet Ti- 
yatrosu’nda Yaşar Kemal’in “Dük­
kancı" adlı hikayesinden bir uyarlama 
yapüm. Bu arada Peter Stein bir Türk 
projesi başlattı. Bu projenin içinde Ayla 
ve Beklan Algan, Kerim Afşar, Şener 
Şen, ben vardık. Haldun Taner’in “Ke­
şanlı Ali Destanı”nı sahneledik. Ünlü 
Alman eleştirmenlerinden çok olumlu 
kritikler aldı bu çalışma.
- Sizin burada da çalışmalarınız oldu o 
aralarda.
Evet, Türkiye’ye geldim “Kanal” fil­
mini yaptık, “Sürü”de oynadım.Ecevit 
dönemiyle birlikte dönüşler başlamıştı. 
Burada kalmadım; çünkü Stockholm’de 
Halk Oyunculan’nm kurulması çalışmala­
rını yapıyorduk. “Kurban” ilk 
oyunumuzdu. Güzel bir anlatıydı. Beni 
değişmeye doğru iten bir çalışmaydı. 
Mesela, oyunda elekler kullandım, elek­
lerle ritmlcr buldum, kadınlar korosun­
da eski melodilerin dibek ritmlerine gir­
dik. “Kurban”ı “Sakarca” ve “Saman 
Yolu” izledi. Schaubühne'de “Ferhat ile 
Şirin”i sahneledik. Burada da ritm ve 
müzik yeni arayışlara itti beni.
-Yanılmıyorsam çok uzun sürmedi 
Halk Oyuncuları ile beraberliğiniz?
Anlaşamadık, ayrıldık. Politik fraksi­
yonların tiyatroyu direkt politik araç
oldu. Kütüphanelere çok zaman 
ayırdım, çok okudum.
- Biraz da “Şeyh Bedreddin Destanı” 
üzerine konuşalım. Girdaplarla dolu o 
coşkulu denizde nasıl yüzdünüz?
Nazım baba görse çok sever beni. Ya­
pamadığım yerleri kestim. Onun için de 
ayrıca sever. Yıllardan beri okurum 
“Bedreddin”i ve onun üzerine yazılan­
ları. Çarptı beni şür. Bedreddin felsefesi 
beni iyice içine çekmeye başladı. Bir köy­
lü isyanı değil Bedreddin olayı. O, bir fi­
lozof, bir hukukçu, bir devrimci. Toplu­
mu değiştirmek isteyen “dünün kuralları 
bugün geçerli değildir” diyen bir insan... 
’76 yıllarında Richard Capra adh bir ya­
zarın fizik bilimi üstüne bir kitabım oku­
dum. Bir göl kenarında kamp kuruyor­
sun, hava soğuk, tepende yıldızlar dönü­
yor, her şey aşınmış, yükseltiler yok, su­
yun sesini duyuyorsun... İşte bu kitap 
böyle bir atmosferde beni uzaya doğru 
götürdü. Aynştayn’la yeniden tanıştırdı, 
görece. Sonra, her şeyin nasıl yavaş ya­
vaş açılıp büyük patlamanın olduğu ve 
ondan sonra nasıl bir birliğe doğru gidil­
diği, insanoğlunun nasıl eneıji yüklü ve
Y,. ıllardan beri 
okurum ‘Bedreddin’i ve 
onun üzerine yazılanları. 
Çarptı beni şiir. Bir köylü 
isyam değil Bedreddin 
olayı. O, bir filozof, bir 
hukukçu, bir devrimci.
Tuncel Kurtiz ve grubu Tiyatro Festivali 'nde ‘Şeyh Bedrettin Destanı’m sergiliyor. (FİLİZ KUTLAR)
olarak kullanmasına inanmıyorum. Ti­
yatro ancak tiyatro olabildiği zaman po­
litik olur ve devrimci olur. Kendi devri­
mini yapabildiği sürece tiyatro devrimci­
dir. “Devrimciyim, onıtn için tiyatrom 
da devrimci olsun" olmaz. Tiyatro dev­
rimini yaşasın, gelişsin ki başka formlar 
bulsun. Evet, Tel Aviv’de "Sürü” en iyi 
yabana film ödülünü aldı ve ben de en
iyi oyuncu seçildim. Film teklifleri baş­
ladı. “Kuzunun Gülücüğü” Berlin Film 
Festivali’nde bana Gümüş Ayı ödülü ge­
tirdi. Bu arada Peter Brook’la tanıştım. 
Beni tiyatrosuna kabul etmesi büyük bir 
sevinçti. Birdenbire aramızda bir eneıji 
alışverişi oldu. İkibuçuk yıl süren bir alış­
veriş. Çok mutluyum onunla çalışmak­
tan. “Mahabharata”dan sonra yine si­
nema başladı. Berlin’de tiyatro yaptı­
rmadılar bana. Politik nedenleri vardı 
bunun.
- Dışarıda geçirdiğiniz günleri nasıl de­
ğerlendiriyorsunuz?
Daha çok çalışmasını, daha çok emek 
vermesini öğrendim. Günde sekiz saat 
çalışıyordum. Eneıjimi harcamasını öğ­
rendim. Dikkatli, disiplinli bir yaşamım
ne kadar harikulade bir varlık olduğu 
gerçeklerini gördüm.
-Tüm bunların “Şeyh Bedreddin” yoru­
munuzda yansdanışı dersem?
Bedreddin ne güzel söylüyor, “Neye 
baksam kendimi görüyorum.” Şiirdeki 
zulmü Nazım harikulade şiirsel bir dile 
dökmüş. Gerçek nedir, ne '  değildir? 
Kime göredir? Neye göredir? Bu şiirin 
gerçeği nedir? Etna yanardağına yakla­
şabildiğim kadar yaklaştım “Şeyh Bed- 
reddin”e. Kainatın sesini duydum. 
I nsandaki o tükenmez eneıjiyi gördüm... 
Bir bakıyoruz binlerce yıl önce Şamanlar 
bir yabani kazın sırtına binip uçabiliyor­
lar, ruhlarla ilişki kuruyorlar. Bir 
bakıyorum Şamam görüyorum, sonra 
onu değiştirip rocker yapıyorum. O da 
nirvanaya doğru gidiyor çünkü. Bir 
bakıyorum balinanın seslerini dinliyo­
rum... Şeyh Bedreddin diyor ki “Bütün 
bir kainat bir insan gibidir. Her insan bir 
kainattır.” Her insan her an ölüm ve 
kalım arasında büyük bir savaş verivor. 
Bir Zen ustası, “Her atom devinir ve ken­
di sesini çıkartır” demiş. Demek devinen 
her unsur kendine özgü bir ses çıkartı­
yor. Oyuncuların da devinmeleriyle bir­
likte gelen sesleri düşünürken çok eski 
ayinlere gittim. Rüfai ayinlerini, Gregor- 
yan, Ordodoks, Rus, Bizans, Afrika, 
Amerikan ayinlerini dinledim. Yeni bir 
ritm, yeni bir dil ■ kazandırıyor bu 
yaptığım çalışmaya...
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Avusturyalı grubuyla Nazım Hikmet'in 'Şeyh Bedreddin Destanı'nı oynayan Tuncel Kurtiz:Nazım baba görse çok sever beni

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository