Taha Toros Arşivi, Dosya Adı: Eğitimİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Karpat, Kemal

Istanbul Sehir University Repository

DÜŞÜNENLERİN DÜŞÜNCELERİ
é
 İstanbul'da yüzyıldan beri eğitim yapmakta olan Amerikan okulu 
birkaç yıldan beri gittikçe genişleyen bir bunalım içindedir... Bu­
nalımın çözüm yolu, kolejleri tam manâsiyle bir üniversite şek­
line sokmaktır. Bu yolun gerçekleşmesi için de Türklerin idareyi 
tamamiyle ellerinde bulundurmaları veya ana kararları alacak 
mevkilere geçmeleri ve masrafların büyük kısmının devlet bütçe­
sinden karşılanması öngörülmektedir. Başka bir deyimle, kolejle­
rin millîleştirilmesi bu üçüncü çözüm yolunun gerçekleşmesine 
yol açacaktır. T ' S ö  L. v *
Amerikan Koleji bunalımı
■kim— :;îii— ıi]ii^ gıw»MiBaa«ı«»8838a^ 8»8iBS8 m  m  m m ®  m
Im STANBUL’da yüzyıldanberi eğitim yapmakta olan Amerikan okulu (Be­bek’teki Robert Koleji, Yüksek Kısım ve Arnavutköy’ündeki Kız Koleji) 
birkaç yıldanberi gittikçe genişleyen bir bunalım içindedir. Türk eğitimiy­
le yalandan ilgili olan bu meseleyi gereğiyle anlayıp olumlu bir şekilde çö­
zümlemek zamam gelmiştir.
—  Y A Z A N : ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Prof. Dr. Kemal KARPAT
Kolejler uzun yıllar azınlıkla­
rın çocuklarını eğittikten sonra, 
Birinci Dünya Savaşından sonra 
yavaş yavaş büyük şehirlerden 
gelen Türk asıllı varlıklı aile 
çocuklarının bir eğitim merkezi 
halini almıştır. 1355 yılından son­
ra mevcut kız ve erkek kolejle­
re bir yüksek kısım ilâve edile, 
rek orta eğitimin ihtisas ve mes­
lek! yönlerden tamamlanması 
sağlanmıştır. Yine bu tarihten 
sonra yurdda, diğer liselerden ve 
ortaokullardan mezun olan ka­
biliyetli fakir öğrencilere burs­
lar verilerek, bunların da kolej­
de eğitim görmeleri temin edil­
miştir. Bugün tüm öğrencilerin 
takriben üçte biri, kolejde burs, 
la okumaktadırlar. Halen yüksek 
(Üniversite) kısmında 900, kız 
kolejinde 400 ve erkek kolejinde 
700 kadar öğrenci vardır. Bu 
üç okulun senelik bütçeleri 45 
milyon lira (4.9 milyon dolar) 
civarındadır. Bunun yandan 
fazlası yüksek kısma sarf edil­
mektedir. Gelirin %15’i taksitler­
den (senelik okul taksiti 2750 li. 
radır) geri kalan kısmı ise 10 
milyon dolar değerinde olan va­
kıftan gelen 500 bin, çeşitli hi­
belerden temin edilen 100 bin ve 
nihayet AID’nin verdiği 2.3 mil­
yon dolar yardımla sağlanmakta­
dır. Böylece geriye senede bir 
milyon dolarlık bir açık kalmak­
tadır.
YARIM MİLYAR TL.
Üç okulun tüm maddi varlığı 
ise yarım milyar liraya yaklaş­
maktadır ki bunlar da, 200 mil­
yon lira değerinde 500 dönüm 
arazi, binalar, kitaplar, laboratu- 
var, teçhizat ve makinelerden 
ibarettir. Kolejlerin idaresi, ya­
rıdan fazlası Amerikalı olan ve 
merkezi New York’ta bulunan 
bir mütevelli heyeti ve bu he­
yetin seçtiği bir müdürün elin­
dedir. Mütevelli heyeti Türk üye­
lerinin bir kısmı iş adamları 
veya onların yakınları, Amerika­
lıların büyük kısmı ise Türkiye 
ile şu veya bu şekilde ilgisi bu­
lunmuş çeşitli sosyal gruplara 
mensup kişilerdir.
Kolejlerde eğitimin kalitesi, öğ­
rencilerin her bakımdan iyi ye­
tişmesi için sarfedilen gayretler, 
öğretmenlerin evsafları benzeri 
okullarla mukayese kabul etme­
yecek kadar yüksektir, öğrenci 
başına senede takriben 25 bin 
lira harcandığı düşünülürse bu 
durumu tabii karşılamak gere­
kir.
Kolejlere bir yüksek kısmın 
ilâvesi ve burslar yolu ile öğ­
rencilerin sosyal menşeilerinde 
meydana gelen farklılaşma oku­
lun eski kapalı aristokratik tu­
tumunu kökünden değiştirmiştir. 
Ayrıca, öğrenci ve öğretmenlerin 
yurd sorunlarına daha yakından 
katılmalarım ve diğer eğitim 
müesseseleri ile kaynaşmalarını 
sağlamıştır. Eğer vüksek kısım 
ilâve edilmemiş olsa idi, belki
de kolejlerde diğer yabancı okul­
lar gibi Türk kültürü ve eğiti- 
mile şekli bağlantılarım muha­
faza ederek eğitimlerini istedik­
leri gibi devam ettirebilecekler­
di.
MÂLİ KRİZ
Bugün, kolejde bulunan öğren­
ci ve öğretmenlerin ezici bir 
çoğunluğu yurd sorunlarıyla da­
ha yakından ilgili program deği­
şiklikleri yapmak, diğer öğren, 
ci ve sosyal gruplarla kaynaş­
mak, başka bir deyimle okulun 
her bakımdan millîleşmesini is­
temektedirler. Bıı isteğe kuvvet 
veren baş âmil ise kolejlerin 
içinde bulundukları mali sıkıntı, 
dır. Amerikan hükümetince AID 
kanalı ile verilen ve bugün oku­
lun birinci derecede gelir kay­
nağı olan yardımın süresiz de- 
vam etmeyeceği daha başlangıç­
ta belli idi. Bu yardımın yeri­
ne geçecek yeni malî kaynaklar 
bulmak çabası ise başarısız ol­
muştur. Nedenleri ise toplumu- 
muzda parasız eğitim görmek 
alışkanlığı ve Amerikalıların ka­
tıldığı her teşebbüsün arkasında 
sonsuz mali imkânlar bulundu­
ğu düşüncesidir. Bütün bunlar 
kişilerden beklenen yardım ümit­
lerini boşa çıkarmıştır. Kolejde 
çocuklarını okutmak için yanşan 
varlıklı bir çok aile bile koleje 
her hangi bir yardımda bulun­
mayarak çocuklarının eğitimini 
(taksit olarak ancak 2750 lira 
alındığı ve öğrenci başına mas­
raf m 25.000 lira olduğu hesabile) 
Amerikalılara yüklemekte bir sa­
kınca görmemişlerdir.
İşte, bir yandan malî sıkıntı, 
diğer yandan okulun tam milli­
leştirilme isteklerile karşılaşan 
mütevelli heyeti bunalımın çö­
zümlenmesine yarayacak üç hal 
şekli düşünmüştür.
KAPATMAK Mİ?
Bunlann üzerinde birer birer 
duralım:
Birinci çözüm yolu İd mütevel­
liler bunu tercih etmiş gibi gö­
rünüyorlar, yeni mali imkânlar 
bulunmadığı takdirde vüksek kıs­
mı kapatmak ve kolejlerin lise 
ve ortaokul kısımlarını geliştir­
mektir. Bu çözüm yolunu savu­
nanlar öğrencilerin daha küçük 
yaştan itibaren batı kültürü ile 
yetişeceklerini ve İngilizceyi 
köklü olarak öğreneceklerini öne 
sürüyorlar. Bunlar ise yaşlı ve 
tutucu Amerikalılarla koleji bir 
çeşit aile müessesesi şeklinde gö­
rüp orasını tekellerinde bulun­
durmak isteyen bâzı Türklerdir.
Bunlar yabancı dil konuşmayı 
vasıta değil amaç ve başka bir 
kültürü bütünü ile benimsemeyi 
modernleşmenin ve batılılaşma­
nın özü telâkki etmektedirler. 
Halbuki bugün Türkiye’nin ulaş­
tığı sosyal ve kültürel gelişme 
ve millî kimlik dâvâsı yukarıda­
ki görüşlerle bağdaşmamaktadır. 
Halen yabancı dil öğrenme me- 
todlan ve imkânları o kadar ge­
lişmiş ve nisbeten ucuz bir şe­
kilde teinin edilmektedir ki, öğ­
rencilerin yalnız dil öğrenmek 
için yabancı bir okula yıllarca 
devamını lüzumsuz hale sok­
maktadır. Meseleye kültür açısın­
dan bakıldığı zaman bugün Tür­
kiye’nin kendi öz kültür kaynak­
larına dayanarak bütün sanat 
kollarında evrensel değerler taşı- 
yan, yâni başka kültürlere bağlı 
insanların da anlayacağı ve ru­
hen katılacağı eserler yaratmak 
yolunu tuttuğu görülmektedir. 
Fransızın, Amerikalının veya İn- 
gilizin ruhî kalıplarına bürün­
mek lüzumunu duymadan ve ya­
bancılaşmadan kendimize dön­
mek yolu ile modernleşmeyi bu­
gün başarmağa başladık. Bu ge­
lişmeyi durduranlayız.
Kolejin yüksek kısmım kaldır­
mak demek lise kısımlarının pra­
tik ihtiyaçlarımıza ve benliğimi­
ze daha uygun gelişmesini ve ol­
gunlaşmasını sağlayan imkânları 
yok etmek demektir.
ÖTEKİ YOL...
İkinci çözüm yolu yüksek kıs­
mı Orta Doğu Teknik Üniversite­
sine veya Hacettepe Üniversitesi­
ne bağlamaktır. Bu yol da yan­
lıştır, çünkü kolejlerin sağlam 
bir eğitim gelenekleri vardır. 
Bunlar, binaları, idare kadroları 
ile birbirini tamamlayan kendine 
mahsus özelliği olan bir bütün­
dürler. Kolejleri değişik şekiller­
de kurulmuş üniversitelerin em­
rine vermek bunları parçalar ve 
sonsuz rekabet ve entrikalara yol 
açabilir. Amaç, Amerikan kolej­
lerini ne pahasına olursa olsun 
yok etmek değil. Türk eğitimine 
en faydalı bir şekle sokmak­
tır.
ÜNİVERSİTECE
DÖNDÜRÜLMELİ
Üçüncü çözüm yolu kolejleri 
tam mânasiyle bir üniversite 
şeküne sokmak ve bu halile ge­
liştirmektir. Bu yolun gerçekleş­
mesi için de Türklerin idareyi ta­
mamiyle ellerinde bulundurmala­
rı veya ana kararlan alacak mev­
kilere geçmeleri ve masrafların 
büyük kısmının devlet bütçesin­
den karşılanması öngörülmekte­
dir. Başka bir deyimle kolejlerin 
millîleştirilmesi bu üçüncü çö­
züm yolunun gerçekleşmesine yol 
açacaktır.
Bu durumda mevcut ma) ve 
mülk kolejin hükmi şahsiyetine 
ait olduğu için tasarruf hakkı da 
Türklerin eline geçmiş olacaktır. 
Şüphesiz ki, Amerikalılar temel 
bir anlaşma (Lozan) ile varlığı 
garanti altına alınan ve kendileri­
ne bir etki imkânı sağlayan bu 
müessesenin kontrolünü kolayca 
elden çıkarmak istemeyecekler. 
Kolejlerin Amerika’da on milyon 
dolar değerinde vakfı bulunduğu 
ve bunun Türkiyeye getirilemeye­
ceği düşünülürse Amerikalılara 
ne gibi etkiler verileceği söz ko­
nusu olur kî bu da başlı başına 
bir meseledir.
Kanaatimizce Amerikan okulu­
nun tam bir Türk Üniversitesi 
şekline sokulması her bakımdan 
mümkündür. Böylece yeni bir 
üniversite elde etmek, bir kaç 
bin lise mezununa da yüksek 
tahsil vapmak imkânı verilmiş 
olacaktır.
BİR TEKLİF
Ancak üzerinde ısrarla durmak 
istediğimiz başka bir mesele var­
dır. Koleji herhangi bir üniversi­
te şekline sokarak bırakmak ye­
ter bir çözüm yolu değildir.
Bugün, Türkiyede bir çok eği­
tim alanlarında vüksek ihtisas ve 
araştırma yapmak imkânı yoktur. 
Başka bir deyimle, bir iki alan 
müstesna Türkiye’de. bugün, 
yüksek seviyeli doktora ve ihti­
sas yapılamamaktadır. Halen 
mevcut yüksek ihtisas ve araş­
tırma kadrolarını kullanacak im­
kânlardan mahrum olduğumuz 
için de branşlarında normalin üs­
tünde başarı gösteren elemanla­
rımızı kaybediyoruz Bu kişiler 
gelir temin için değil (zaten bu 
duruma gelen bir kimse için bol 
gelir imkânları vardır) mesleki 
bakımdan tatmin olamadıkları 
için dışarıya gitmektedirler. Bü­
tün gelişmelere rağmen Türkive- 
de. bütün dünyaca tanılan ve te­
mel kavnak olarak kullanılan sü­
rekli yayınlar hemen hemen vok 
gibidir. Dünya çapında isim ya­
pacak kabiliyetli bilginlerimiz bu­
lunmasına rağmen, bunlar, kabul 
edilmeleri için mutlak kendileri­
ni dışarıda tanıtmak zorundadır­
lar. Ondan sonra da cazip teklif­
ler karşısında oralarda kalmak 
durumuna düşmektedirler. Niha­
yet, doktora yapacak öğrencileri­
mizin büyük bir kısmım çok 
miktarda döviz harcayarak dışa­
rıya göndermek zorundayız. Bun­
lann bir çoğu da iyi olduktan 
için orada alakonmaktadırlar. 
Bugün Türkiyede. bütün dünyaca 
kabul edilecek yüksek seviyede 
araştırma ve yayın yapabilecek, 
aynca üniversitelerimize öğre­
tim kadrolan yetiştirecek üstün 
kalitede eleman vardır. Bunlan 
bir arada toplamak, hem yurd­
da kalmalannı sağlamak ve hem 
de çalışmalanm desteklemek 
için, mutlak bir yüksek ihtisas 
ve doktor okuluna ihtiyaç var­
dır. Bövle bir okulun kurulması 
ve gelişmesi için en müsait yer 
Amerikan kolejidir. Bir Türk 
idaresinin elinde, devlet bütçesin­
den yardım gören böyle bir okur 
yalnız Türkiyenin âcil bir ihtiya­
cını karşılamakla kalmaz, koleji 
de bugün içinde bulunduğu buna­
lımdan kurtarmış olur.
Haber ve makalelerden sorumlu müdür: _________ _ HAŞAN PUHU
Spor bölümünden sonımlu müdür : ......— ——.............  NAMIK 8EVİK
Magazin bölümünden sorumlu müdür: --I . ■ . ,,, DOĞAN ŞENER
Teknik Sekreter: ...... ......... .......... ........................  TURBAN AYTUL
Şehir Haberleri Şefi : FARUK DEMİRTAŞ *  Yurt Haberleri Seti : 
İBRAHİM ÖRS *  Dış Haberler Şefi : SAMİ RUHEN *  Fotoğraf Servisi 
Şefi: RÜÇRAN ÜNVER *  Dış Münasebetler Şefi : NECDET GÜN KUT *  
tlân Servisi Şefi: ORHAN PEKSAYAR *  Satış Servisi Şefi: MUSTAFA 
ERÖZ *  Tertip ve Dizgi Servisi Şefi: SABAHATTtN GÜI.TAN *  
Baskı Şefi: HAKKİ ÖZTINAZ *  Klişe Şefi: SABAHATTİN ENEŞ
B Ü R O L AR
ANKARA (Şef : YILMAZ ÇETİNER) : Kızılay, İzmir Cad- Sipahloğlu Han
Tel : 17 41 80.
İZM İR: (Ş e f: İSMAİL SfVRİ) • Çankaya, Yılmaz Han Kat: 2. Tel: 37 475 
ADANA: (Ş e f: ALÂETTtN KUTLU) : Belediye karşısı Tel: 5190 — 6090 
ALMANYA: (ORHAN TÜREL): Gr. Grleehenmarkt 37, Köln. 21 35 53
FRANSA : (MİŞEL PERLMAN) : 54 Rue Custine Paris 18. Tel: 078 - 6063. 
İNGİLTERE: (D. BARAN SAROL): 65 Palaca Court, Moscow Road, London 
W. 2. Tel: 10 -  229 -  2007.
■I  Vakit Güneş öğle İkindi Akşam Yatsı tmsâkI  Vasati 4.2fi 12.14 16.15 19.42 21.46 2.09
"  Ezani «.44 4.32 8.33 12.00 2.03 6.27
K  HAZİRAN 1970 +  Hicri 1390 Rebiül’âhır 12 *  Rum! 1386 HAZİRAN S
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Amerikan Koleji bunalımı

http://openaccess.marmara.edu.tr//bitstream/11424/164789/3/001504797006.pdf

Amerikan Koleji bunalımı

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository