Taha Toros Arşivi, Dosya No: 76-Kadıköyİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Çelebi, Emel

Istanbul Sehir University Repository

I «
fis
Bir kentin yaşayan dokusu 
sokaklarında hissedilir an­
cak... Ya da sokakları ele 
verir bir kenti.
Gökyüzünün altındaki ki­
mi kentlerde ıssız sokaklar 
vardır, yanlızca işe gidiş 
geliş saatlerinde kalabalık­
laşan. İnsanlar birbirinin 
yüzüne bakmadan, do­
kunmadan acele acele yü­
rür geçer. Sonrası sessizlik 
ve insansız uzayıp giden 
caddeler, göğe yükselen gri la.ş binalar... Arada bir 
araba homurtuları. Evlerin kapıları sıkı sıkıya kapalı-
The life o f a city can only 
really he felt in its streets, 
which are telltale clues to 
its character. In some 
cities there are streets 
which stand deserted for  
most o f the day, only used 
during the rush hour 
when the crowds hurry on 
their way to work or hack 
again, not looking at one 
another’s faces or touch­
ing one another. Once 
they have gone the street reverts to silence, watched 
over only by tall grey buildings. Occasionally a pass-
tuufSoj ¡ım
ıısı
korunması için SlT alanı ilan edilen çar­
şı, Kadıköy vapurundan inilince en çok 
beş dakikalık yürüyüş mesafesinde. Pos­
tanenin köşesinden başlayıp yukarıdaki 
Kilise Meydanı’na doğru uzanan Muvak- 
kithane Caddesi, adını eskiden burada 
çokça bulunan saatçi dükkanlarından 
almış. Kadıköy’ün en eski alışveriş mer­
kezlerinden olan caddede bir iki adım 
yürüyünce Hacı Bekir’in ünlü şekerci 
dükkanı karşımıza çıkıyor. Vitrinde ka­
paklı cam kavanozların içine konulmuş 
mücevher parlaklığındaki akideler, ak 
pak badem şekerleri, çeşit çeşit lokum­
lar, acıbadem kurabiyeleri ve kış gelince 
sofralarda baş tacı edilen fıstıklı helvalar 
var. 18. yüzyıl sonlarında Kastamo­
nu’dan gelerek Bahçekapı’daki küçük 
dükkanında akide şekeri imalatına baş­
layan Hacı Bekir’in Kadıköy şubesi, sek­
sen yılı aşkın bir süredir aynı yerde var­
lığını sürdürmekte. Hemen karşıda Ar­
navut asıllı Rum sahipleri tarafından bu­
rada yaklaşık kırk yıldır işletilen, ürünle­
riyle Avrupa damak tadını yansıtan Baylan pastanesi 
var. ilk olarak 1923’te Beyoğlu’nda açılan Baylan’ın, 
1955’ten 1965’e kadar Türk edebiyat hayatında 
önemli rol oynadığı biliniyor. Atilla İlhan, Faruk Na­
fiz Çamlıbel, Sabahattin Eyiiboğlu, Ahmet Hamdi 
Tanpmar, Fazıl Hüsnü Dağlarca 1950’li yıllarda bu­
luşma mekanı olarak istiklal Caddesi’ndeki bu pasta­
neyi seçen isimlerden yalnızca birkaçı.
Geçmişe dönersek Kadıköy çarşısındaki ev ve dük­
kanların çoğunun sahibinin Levanten ve gayrimüs­
limler olduğunu görüyoruz. Fatih Sultan Mehmed İs­
tanbul’u fethettiğinde, buranın halkı çoğunlukla ta­
rım ve balıkçılıkla uğraşan yoksul Kumlardan oluşu­
yordu. Ve günümüzün canlı ticaret merkezi Kadıköy
Kadıköy you feel the sun 
and the wind on your 
face as you shop, and in 
rainy weather the wet 
paving stones glint. This 
part o f  Kadıköy has 
been declared a conser­
vation area. It is just five 
m inutes walk from  
Kadıköy ferry boat ter­
minal for those coming 
from the other side o f the 
Bosphorus. The street 
next to the Post Office, 
Muvakkithane Caddesi, 
used to be famous for its 
clock and watch shops, 
hence the name  
muvakkithane meaning 
horologe room. Walking 
up here towards the 
small Kilise M eydanı 
(Church Square) one of 
the first shops you pass is 
the famous confection­
er’s Hacı Bekir, whose 
window is fu ll  o f glass 
jars containing boiled 
sweets shining like jew­
els, snow white sugared 
almonds, diverse vari­
eties o f lokum (Turkish 
delight), macaroons and 
the pistachio nut helva 
which is such a an indis­
pensable part o f winter 
meals.
The original Hacı Bekir 
came from Kastamonu 
on the Black Sea, and  
opened a small shop in 
Bahçekapı at the end of the 18th century where he 
began by making boiled akide sweets. The Kadıköy 
branch has been here for over eighty years. On the 
other side of the street is the Baylan patisserie with its 
European style cakes and pastries which has been 
run by its Albanian Greek owners for the past forty 
years. It is a branch o f the original Baylan which 
opened in Beyoğlu, the hilltop district between the 
Golden Horn and the Bosphorus, in 1923, and  
between 1955 and 1965 was a popular meeting 
place for such noted Turkish writers as Atilla İlhan, 
Faruk Nafiz Çamlıbel, Sabahattin Eyüboğlu, Ahmet 
Hamdi Tanpmar and Fazıl Hüsnü Dağlarca.
But to return to Kadıköy, most o f the houses and
108
S K Y LİF E  A R ALIK  — J~- D E C E M B E R  1998
\e
ca
ti 
Sö
nm
ez
Kadıköy, yüzlerce yıl boyunca farklı inançlardan insanların birarada ya­
şadığı bir semt. Bu sosyal dokunun mimarî izlerine, semtin çarşısında 
rastlamak mümkün. Üstte ve yanda Ayai Eufemia Rum Kilisesi görülüyor.
/  Kadıköy is a district which has been home to people of different 
faiths for centuries. This social texture is reflected in the streets of 
Kadıköy’s commercial nucleus. Above and right is the Greek Orthodox 
church of St. Euphemia.
o günlerde etrafı bağ, bahçe ve tarlalarla çevrili ade­
ta köy denebilecek küçük bir kasabaydı. Sayısı an­
cak birkaç yüzle sınırlı olan yerleşim birimleri de 
bugünkü çarşı civarında toplanmıştı. İlk Türk mahal­
leleri Osman Ağa Camii'nin çevresinde oluştu. 17. 
yüzyıl başında yapılan camiden önce burada bir 
mescitin varlığı biliniyor. Bugün işlek Söğütliiçeşme 
Caddesi’nin kıyısındaki caminin yanıbaşında Sürmeli 
Ali Paşa Çeşmesi’ni ve halen işleyen tarihi Osman 
Ağa Hamamı nı görmek mümkün. Eski iskele mey­
danı yakınındaki III. Mustafa Camii de (1760) Os- 
manlılar’dan günümüze kalan eserlerden. Kadıköy 
ve çevresi Roma ve Bizans egemenliği altında oldu­
ğu yıllardaki gibi Osmanlı döneminde de devrin en 
gözde sayfiye ve mesire yeriydi.
Kadıköy’ün bir kültürler mozaiği olmaya başlaması 
18. yüzyıla denk düşüyor. O zamana kadar nüfusu 
Rumlar ile Tiirkler'den oluşan Kadıköy’e bu yüzyılda 
Ermeniler de gelmeye başlıyor. Osmanlı-Rus savaşı 
sonrası Bulgaristan ve Romanyalı göçmenlerin,
shops in this part o f the district belong to Levantines 
and other non-Muslim minority groups. When Sul­
tan Mehmed conquered Istanbul in 1453, Kadıköy 
was little more than a village, occupied by Byzantine 
Greeks engaged in fishing or farming the fields, vine­
yards and orchards around. A few hundred houses 
clustered in this area. At some time a mescit or small 
Muslim chapel was built, and replaced by Osman 
Aga Mosque in the early 17th century. The first Turk­
ish neighbourhoods grew up around this mosque. 
Nearby is Mustafa III Mosque, dating from 1760, and 
further inland, next to the large mosque on the busy 
Söğütliiçeşme Caddesi, is Sürmeli Ali Paşa Fountain 
and Osman Ağa Hamam (baths).
Kadıköy’s environs were a popular country resort for 
the city folk of Ottoman Istanbul, as they had been 
under the Byzantines and Romans before them.
In the 18th century Armenians began to settle in 
Kadıköy, alongside the Greeks and Turks. Ihey were 
followed by Turks from Bulgaria and Romania in the 
wake of the Ottoman-Russian war, and by Jews in 
1885. Rich Levantines, European merchant families 
in Turkey, began to buy up land around Moda Bay 
to the south o f Kadıköy around the middle o f the 
19th century. As a result Kadıköy became a mosaic- 
inhabited by people o f diverse origin and faith, a 
characteristic which survived until the 1950s.
1 10
S K Y LIF E  AR ALIK D E C E M B E R  1998
G
ıtl
ha
ıi 
K
ır
dı
1885’te Museviler’in yerleştiği 
Kadıköy, 19. yüzyıl ortaların­
da Moda çevresinde araziler 
satın alan varlıklı gayrimüslim 
ve Levantenlerle hemen he­
men her ulustan insanın yaşa­
dığı, ibadetini sürdürdüğü, ti­
caret yaptığı İstanbul'un en 
gözde semti haline geliyor. 
Varlığını 1950’lerin ortalarına 
kadar sürdüren bu sosyal do­
kunun yarattığı mimari eserle­
rin biri bugün çarşı içindeki 
Muvakkithane Caddesi üze­
rinde bulunan Surp Takavor 
Ermeni Kilisesi’dir (1858). Da­
ha 18. yüzyılda aynı yerde 
küçük bir Ermeni kilisesinin 
olduğuna dair belgeler var. 
Yasa Caddesi’ndeki meydan­
da bulunan Ayia Eufemia 
Rum Kilisesi ise 1830’da ya­
pılmış. Kilisenin adını İsa di­
nine inandığı için işkence 
edilerek öldürülen Azize Eu- 
femia’dan aldığı biliniyor.
İşte tam bu noktaya, yani kili­
senin bulunduğu küçük mey­
dana öğle vakti geldiyseniz, 
büyük camekanlarda lezzetli 
sandviçlerin, unlu mamuller 
ile tatlıların sergilendiği Be­
yaz Fırın’ı gözden kaçırmanız 
imkânsız. Yüzelli yıldır Kadı­
köy halkına hizmet veren bu 
fırın, çoğu kişinin öğlen uğra­
yıp ayaküstü birşeyler atıştır­
dığı iştah açıcı bir durak. Ha­
len MakedonyalI sahiplerinin 
işlettiği fırın, ilk açıldığı yıllar­
da nefis kandil simitleriyle 
Cinlenmişti. Çarşı gezinizi kö­
şe başındaki lahmacuncuda, 
kokuları göklere ağan koko- 
reççide ya da bol kepçe lo­
kantalarından birinde bitire­
bilirsiniz. Ama, bana sorarsa­
nız Söğütlüçeşme Cadde­
si’ndeki tarihi Kurukahveci 
Mehmet Efendi ve Mahdum­
larından yüz gram olsun ha­
lis Türk kahvesi almadan eve 
dönmeyin derim. •
* Emel Çelebi, gazeteci
The Armenian church o f Surp 
Takavor on M uvakkithane  
Caddesi was built in 1858, on 
the site of a small Armenian 
church whose existence is 
recorded here in the 18th cen­
tury. The Orthodox church on 
Yasa Caddesi dates from  
1830, and  is dedicated to 
Saint Euphemia, an early 
Christian martyr who died for  
her faith.
= I f it happens to be lunchtime 
Î? when you arrive at this tiny 
I  square where the church 
* stands, you cannot hut notice 
the tempting display o f crusty bread, 
sandwiches, pastries and puddings in 
Beyaz Finn. This bakery has been here 
for a hundred and fifty years, and is a 
popular place to drop by for a snack.. 
Still nm  hy its Macedonian owners, it 
first won a name for its delicious crisp 
pastry lings made for the kandil feast. 
Alternatively you could round off your 
shopping expedition with a meal o f 
lahmacun (very thin bread with a 
minced meat and onion topping), 
kokoreç (grilled intestine), or one o f 
the variety o f vegetable and meat stews 
served at the modest traditional restau­
rants on the backstreets. Finally, do 
not forget to buy a hundred grams of 
freshly ground Turkish coffee from  
Kurukahveci Mehmet Efendi and Sons 
on Söğütlüçeşme Caddesi before head­
ing home. * •
*  Emel Çelebi, is a journalist.
1 1 2
S K Y LIF E  AR ALIK - - j ^  D E C E M B E R  1998
Kişisel Arşivlerde Istanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi
1 5 8 0 3 2 9 0 1 0 *
Is
m
a
il 
C
oş
ku


Kadıköy Çarşısı

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository