Taha Toros Arşivi, Dosya No: 38-Beyoğlu-İstiklal Caddesiİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Ersöz, Cezmi

Istanbul Sehir University Repository

j g v t t  •ST ; ^ ^
Elli yıl öncesinin ünlü “ev”leri ve kadınlarıyla
“T T -iüüS ’g?
Abanoz sokağının iffeti
“Ev”lerine gelen erkeklerin de cinsel hastalıklardan korunması 
gerektiğini söyleyen Abanoz sokağı kadınları, bu erkeklerin de 
kendileri gibi vesikaya bağlanmasını savunuyorlardı.
Bundan elli yıl öncesinin Abanoz sokağında 'vesika'ya bağlanan kadınlar, “ ev” lerine gelen erkeklerin de vesikalanmasını 
savunmuşlardı. Dönemin en müşkülpesent hovardalarını bile kendilerine bağlayacak güzellikteydi bu kadınlar...
Cezm i Ersöz
T emiz ruhunu fuhşun kötü etkilerin­den korumak isterken, diğer taraftan onun ruh okşayıcı ve dayanılmaz çe­kiciliğinden kendini alıkoyamayan 
Ahmed Rasim, yaşadığı dönemin meşhur 
“ev”lerini öve öve bitiremez; ama fuhuş, yüz 
binlerce gönüllü ve korkusuz savaşçısıyla, İs­
tanbul’daki “yüksek fuhuş kültürünü” teh­
dit etmeye başlayınca, işin ‘ciddiyetini’ kav­
rar ve ilkel terbiye usullerinden, İslam terbi­
yesinden -eğer kalmışsa- vicdani güçlerden 
yardım diler.
Evet, A. Rasim, 1922’de yazdığı ünlü kita­
bı “Fuhş-i Atik”te, gönüllerde taht kuran, bü­
tün ruhsal ve manevi güçlerin peşinde ömür 
tükettikleri fuhşun güzel bir hakikat olduğu­
nu vurgular; fakat daha sonra kitabının bir 
bölümünü -fuhşun bir yılan misali genişleme­
si, dal budak sarması karşısında- fuhşun ön­
lenmesi yolundaki sosyolojik araştırmalara 
ayırır.
Ahmed Rasim’i bunca korkutan, endişeye 
sürükleyen fuhuş patlaması; yazarın gençli­
ğinde sıkça uğradığı “ev”terdeki eğlencelerin, 
insan ilişkilerinin yani bir “ahlak” biçimi ha­
line gelmiş olan eski fuhşun ortadan kalkma­
sına neden olmuş; böylelikle yasadışı cinsel­
liğin kültürdeki yeri sarsılmış ve bu durum, 
nostaljik ihtiyaçlarımızı gidermek için oku­
duğumuz Ahmed Rasim’i bir “nostalji krizi” 
ne sürüklemiştir.
İlk yerleşik umumi “ev”ler
Önceleri zaptiye korkusundan yer değişti­
ren ve sık sık faaliyetlerine ara veren umumi 
“ev”ler, ilk kez Abdülaziz döneminde 
“yerleşik” bir konuma kavuştu. Ve bu birkaç 
mahalleye sıkışmış ünlü “ev”lere saray çev­
resinden, bürokratlardan, yazar-çizer takı­
mından, büyük esnaf kesiminden insanlar ge- 
lirlerdi? yani eski fuhuş (Fuhş-i Atik) belirli 
bir kesime hizmet veriyordu; henüz fuhuş hal­
ka inmemiş, dahası demokratikleşmemişti.
Eski fuhşun gözde mekânları, fuhuştan 
çok daha hızlı yayılan ve fuhşun yanında çok 
masum kaldığı jurnal nedeniyle kapatıldı. 
Dönemin aydın, ilerici ve istibdat karşıtı ki­
şilerinin buluşup toplandıkları ve baskıcı yö­
netimi ortadan kaldırmak için planlar yap­
tıkları “Acem”, “Hürmüz”, “Kaymak Taba­
ğı”, “Bahri” gibi ünlü “ev”ler, Abdülhamit- 
in buyruğuyla birer birer kapatıldı. Sahiple­
ri ve burada çalışan fahişeler Anadolu’ya sü­
rüldüler; -fakat ne demokrasi arayışları ne de 
fuhuş önlenemez, önlenmeyecektir de- ve yal­
nızca İstanbullu seçkinlerin mutluluk ve zevk 
mekânları olan ünlü “ev”ler bütün incelikle­
riyle tarihe karıştı o kadar. I. Dünya Savaşı; 
Anadolu’da yoksullaşıp İstanbul’a akın eden 
insanların çoğalması; giderek değişen sosyo­
kültürel ilişkiler, fuhş-ı cedide-yi (yeni fuhuş) 
gündeme getirdi. Ve şehrin her yanında pıt­
rak gibi “ev”ler açıldı..
“Beyoğlu”, “Galata”, “Kömürcü Sokağı”, 
“Yüksek Kaldırım”, “Kuledibi”, “Kalyoncu- 
kulluğu”, “Çiçekçi”, “Yenişehir Ovası”, İstan­
bul’a yoğun olarak gelmeye 
başlayan yoksul insanların cin­
sel ihtiyaçlarını giderdikleri 
yerlerin başlıcalarıydı. Öyle ki, 
artık insanlar ormanlık bölge­
lerde, sur diplerinde, dahası 
mezarlıklarda cinsel ilişki kur­
maya başlamışlardı. Üsküdar 
tepelerinden, Haydarpaşa’ya 
uzanan serviliklerde ve Edirne- 
kapı’nın çevresindeki mezarlık­
larda icra-i faaliyette bulunan 
fahişelere “mezarlık orospusu” 
denir; birçok kişi ucuz olduğu 
için bu tip yerleri tercih eder­
lerdi. Evet, Ahmed Rasim’in 
korktuğu başına gelmiş, gizli 
saklı, çeşitli incelik ve güzellik­
lerle yaşanan ve geleneksel kül­
türü zorlamayan fuhuş ayağa 
düşmüş, uyuyan dev uyanmış­
tır; şehvet ordulan İstanbul ka­
pılarına dayanmıştı.
Devletin gözetim ve deneti­
mi altındaki ilk genelevler, 19. 
yüzyılın sonlarına doğru kurul­
muşsa da, fuhuş bir “ulusal 
sorun” haline gelmeye başladı­
ğından ötürü, 1930’larda Be­
yoğlu, İstiklâl Caddesi’ne pa­
ralel bir yol olan Abanoz So- 
kağı’nda Cumhuriyet Zabıtası1 
mn denetimi altında bir gene­
lev daha açılmıştır: Abanoz...
İsterseniz, Abanoz’u “Yanmay” dergisinin 
hızlı tefrikacılarmdan Sabib Alaçam ve ha­
kiki hayattan alınan romanlarıyla insanları 
şaşkına çeviren ‘realist muharrir’ Turan Aziz 
Beler’le birlikte dolaşalım... Balo Sokağı ile 
Sakızağacı Caddesi arasındaki Abanoz’da, 
önceleri mazbut Rum aileleri ve bunların oda 
oda kiraya verdikleri evlerinde Beyoğlu’nun 
kafe şantanlarında, tiyatro ve at cambazha­
nelerinde çalışan Avrupah sanatçı ve oyun­
cular otururlardı. Abanoz’da Cumhuriyet 
Zaptiyesi duruma el koymadan önce, Küçük- 
yazıcı ve Lale sokaklarında birtakım umumi 
evler bulunuyordu. Örneğin Lale Sokağında­
ki 5/9 numarada Rum Nikolaidis’in evi ol­
dukça popülerdi. Bahçeli ve havuzlu olan bu 
“ev”e özellikle yükünü tutmuş harp zengin­
leri gelir, “ev”in güzel kızlarını çırılçıplak so­
yarak, altınlar saçtıkları havuzun içinde yüz­
melerini, çığlıklar atarak kendilerinden geç­
melerini seyredip, uzun süren harbin tadını 
çıkarırlardı. Dönemin hızh hovardaları ve bi­
tirimleri harp zenginlerine inat, Abanoz So- 
kağı’ndan zamanlı zamansız naralar atarak, 
gazeller savurarak geçer, içkiyi fazla kaçıran 
uçan kopuklar “ev”lerin pencerelerine tırma­
nır, paniğe kapılan fahişeler yarı çıplak so­
kaklara dökülürlerdi. “Ev”lerin çalışma sa­
atleri, parası olanların keyfine bırakılmıştı. 
Bitirim takımı ellerinde fenerler, zurna ve la­
terna seslerinin eşliğinde Abanoz ve çevresin­
deki sokaklarda tatlı bir terör havası estirir- 
lerdi. Yoksul fuhşun bu sataşmaları karşısın­
da, ahlak zabıtası Abanoz Sokağı’nda gerekli 
önlemleri alır; evlerin çalışma saatlerini, fa- 
hişelerin cinsel hastalıklardan korunma yön­
temlerini, mesai sırasında fahişelerin hal ve 
tavırlarını, müşterilere nasıl davranılması ge­
rektiğini bir nizama bağlar.
Abanoz’da artık l’den 36’ya kadar numa­
ralanmış evlerde fahişeler evlerin merdiven­
lerinde, kapı önlerinde fazla açık olmamak 
koşuluyla otururlar. “Cemiyetin saadeti” için 
-gönülsüz de olsa- iffet bekçiliği yaparlardı. 
Abanoz’da, Anadolu’da sosyal ve ekonomik 
zorluklar içine girip, çaresiz kalan Türk ka­
dınlarının yanı sıra Rum kadınları da çalışır­
dı.
Popüler bîr isim:
Tayyare Melahat
Kibar ve güzel olan bu Rum kadınlarının 
başlıcaları Tasula, Afro, Eleni Yorgia idi. Ta­
bii bu Rum kadınlarını aratmayacak kadar 
kibar ve güzel Türk kadınları da vardı. Ör­
neğin fuhuş sanatına getirdiği yenilik ve 
‘incelikli’ tekniklerle dönemin en müşkülpe­
sent hovardalarım bile kendine bağlayan Tay­
yare Melahat, unutulacak gibi değildi. Ayrı­
ca Gönül, Neriman, Semiha Abanoz’un göz­
de fahişelerinin başında gelirlerdi. Abanoz fa- 
hişeleri dönemin babayiğit, cesur futbolcu­
larından dost tutup kendilerini güvenceye al-
1930’larda, Beyoğlu’nun İstiklâl Caddesi'ne paralel Abanoz sokağında açılan genelevler, zabıta deneti­
mi altındaydı. Ama alışkanlık bu ya, sokağın kadınları genç futbolcuları dost tutarlardı.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Abanoz sokağının iffeti

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository