Taha Toros Arşivi, Dosya No: 111-Kütüphanelerİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Karamanoğlu, Ali F.

Istanbul Sehir University Repository

ANADOLU KÜTÜPHANELERİNDE (III)
J)r. Ali F . Karaınanlıoğlu
/
Bu yazımızda Samsun, Amasya, Çorum ve civan kütüphanelerini tanıt­
mak ve yeni binasında modern bir müessese hüviyetiyle çalışmakta olan Ç o­
rum umumî kütüphanesinden bahsetmek istiyoruz.
Samsun Gazi Kütüphanesi resmen 29 Ekim 1930'da açılmıştır. Binası as­
lında otel (Mmtaka Palas) olup, Atatürk, Millî Mücadele'ye başlamak üzere, 
19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktığı zaman burada kalmıştır ve o kısım şimdi, 
hâtırasına hürmeten, müze olarak muhafaza edilmektedir. Kütüphanenin hâ­
len 20 bine yakın kitabı vardır; bunun bin kadarı yabancı dillerde yazılmış 
eserlerdir. Kitapların 1175'i arapça, 22 si farsça, ancak 23'ü türkçe olmak üze­
re, 1200 kadarı el yazmasıdır. Samsun'da eskiden bir kütüphane yoktu. Yaz­
ma eserler 1928 - 1934 yılları arasında civar kazalardan toplanmıştır. Kütüp­
hane müdürü Türkistan'lı eski bir subay olan Âlim Altaylı'dır. Eşi de aynı kü­
tüphanenin memurudur.
Samsun'un kazalarından Havza ve Vezirköprü'de de eski kitaplar bu­
lunduğunu öğrendim; eski türkçe yazma eserlere rastlarım ümidi ile, Sam­
sun'dan hareket ettim. İki kaza kütüphanesinde de yazma türkçe esere rastla­
madım. Havza'daki kütüphane binası H. 833 (1430) yılında, Yürgüç Paşa'nın 
oğlu Mustafa Bey tarafından imâret olarak inşa ettirilmiştir. Kütüphane hali­
ne getirilişi yenidir. 1939'da tamir edilmiş ve 1940'ta açılmıştır. 1942'deki zel­
zelede duvarları çatlamış ve ancak geçen yıl onarılmıştır. Binanın dışında 
eski bir taşın üzerindeki antik yazılar bir müddet önce yabancı arkeologlar 
tarafından tedkik edilmiş, civardaki kaplıcanın şifalı sularından bahsettiği an­
laşılmıştır. Kütüphanenin karşısında kime ait olduğu bilinmeyen harap bir 
türbe vardır. Havza Atatürk Kütüphanesinin 10 bine yakın kitabı olup, 2075 
tanesi eski harfler iledir. Bunların mühim bir kısmı kasabanın eşrafından mer­
hum Mustafa Çon tarafından hediye edilmiştir. Aynı zatın zir kısım yazma 
kitapları da Ankara Dil ve Tarih - Coğrafya Kütüphanesindedir. Diğer bir kıs­
mı ise, oğlu fabrikatör Salim Çon Beyin kitapları ile birlikte fabrikanın bir 
odasında durmaktadır.
Vezirköprü halk kütüphanesi ise, 1935 yılında halkın teberruu ile kurul­
muştur. 1938 yılında Maarif Vekâletine bağlanmıştır. Hâlen kütüphane ahşap
49
ve harap bir binadadır; şimdi restore edilmekte olan Köprülü Fâzıl Ahmed 
Paşa medresesine nakledilmek istenmektedir. 7000 kadar kitabından, 300'ü 
arapça, 21 'i forsça yazmadır. Yazma eserlerin bir kısmı vaktiyle Samsuna 
götürülmüştür.
Merzifon Kütüphanesi H. 817-820 (1414-1417) tarihlerinde inşa edilen Çe 
lebi Mehmed medresesinde bir odada bulunmaktadır.
Amasya Kütüphanesi, İkinci Bcryezid'in tahta geçtikten sonra, şehzadeli­
ğinde 28 yıl kaldığı külliyenin medrese kısmındadır. Bu külliyenin inşası; 
H. 891 (1486) tarihinde tamamlanmıştır. Kütüphane burada 1925 yılında şe­
hirdeki cami, medrese, türbe, v.b. yerlerdeki kitaplar toplanmak suretiyle te­
sis edilmiştir. Resmî kayıtlara göre 1962 yılı sonunda kütüphanede 700 kada­
rı arap harfleri ile, 400 kadarı yabancı dillerde olmak üzere. 11 bin kadar bas­
ma; 68'i türkçe, 49'u farsça ve 797’si arapça olmak üzere. 1000 kadar yazma 
bulunmaktadır. Yeni bağışlar bu rakamlara dahil değüdir. Kıymetli yazma 
eserler arasında en eski Kur'an yazmalarından birinin buradaki nüshası ol­
ması muhtemeldir (Yazmalar hakkında bk. Ahmet Ateş, Anadolu kütüphane­
lerinde mühim yazma eserler (Amasya), Tarih Vesikaları, 1955, yeni seri c. L 
sayı 1, s. 141-174). Yine aynı binada, son yıllarda bir bölge cilt atölyesi ila 
bir de çocuk kütüphanesi kurulmuştur.
Gezdiğimiz Çorum umumî kütüphanesi, evvelce mevcut Süleyman Fey­
zi Paşa, Hacı Haşan Paşa ve Müftü Hacı Ahmedi Feyzi kütüphaneleri birleşti­
rilmek suretiyle, 1923 - 1925 yıllan arasında eski Halkevi, şimdi Belediye da­
iresi olan binada «Millî Kütüphane» adı ile tesis edilmiştir. Halkevinin 4000 
kadar kitabı bu millî kütüphaneye devredilmiştir. Çorumlular, muhtelif im­
kânları zorlayarak, aşağı yukarı 550 bin liraya mal olan bugünkü modern 
ve güzel binayı gerçekleştirebilmişlerdir. Anadolu'da kütüphane olarak inşa 
edilen ilk modem tesis olan bu bina, çelik raflı 100 bin kitaplık depoları, 62 
kişilik büyükler, 50 kişilik küçükler okuma salonu, periyodik eserler ve müzik 
odası, evlere kitap verme servisi ile şehir için hakikaten öğünülecek bir 
eserdir. Kütüphanenin kuruluşundan beri 32 yıl hafızıkütüplük yapmış olan 
Çorum Dergisi yazan Eşref Ertekin, şimdi tasnif memuru olarak çalışmakta­
dır. Kütüphane müdürü İlhan Erdemli, İtalya'da staj görmüş modem kütüp­
haneciliği bilen bir kimsedir. Kütüphanenin bugünkü duruma gelmesinde 
büyük emeği geçmiştir.
Çorum kütüphanesinde halen 3000 kadar eski, 16.000 kadar yeni harfli 
türkçe, 3000'den fazla yabancı dilde basma eserle 532'si türkçe, 2845'i arap­
ça, 46'sı farsça olmak üzere 3423 el yazması bulunmaktadır.
50
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi
1 5 8 2 5 9 0 0 1


Anadolu kütüphanelerinde (III)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository