Taha Toros Arşivi, Dosya Adı: Nazım Hikmet.



Not: Gazetenin "Sanat - Edebiyat" köşesinde yayımlanmıştır.İstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Daponte, Kosta

Istanbul Sehir University Repository

"TT £
Nazım Hikmet Paris üniversitesi ders programında
Kosta DAPONTE
| A A A  ’den beri Paris Üniversitesi Doğu Dil­
li# ö Olerl ve uygarİLyan Enstitüsünde (Pa- 
* w w w ris — XII Üniversitesine bağlı) Türk 
edebiyatı dersleri veren Güzin Dino, Fransız ve 
yabancı öğrenciler için Yunus Emre den başlaya­
rak Nâzım Hikmet’i de ders programlarına almış 
bulunuyor.
Paris Üniversitesindeki bu derslerde okutulan 
Nâzım Hikmet hakkında, büyük ozanın 75’inci 
doğum yıldönümü kutlanırken Güzin Dino ile yap 
tığımız konuşmada yabancı öğrencilerin İlgisini 
öğrenmeye çalıştık.
Güzin Dino, Ttlrk edebiyatındaki büyük yazar­
lar dizisinin en Uginç doruklarından biri olarak 
nitelendirdiği Nâzım Hikmet üstüne yapılan ça­
lışmalar için şunları ekliyor:
«Çalışmalar diyorum, çünkü kürsü değil yö­
nettiğim dersler, tartışmalı bir araştırmadır.»
Paris Üniversitesindeki öğrencilerin Türk E- 
debiyatma duydukları ilgi hakkında da Güzin Di­
no şöyle diyor:
«Bu yıl öğrencilerimin sayısı 75'i buldu. De­
nebilir ki, edebiyata duydukları Ugilerinin nedeni 
şu: Seçtikleri bilim kolu ne olursa olsun, örneğin 
Orta Doğu tarihi, gelişme yolundaki ülkeler sosyo­
lojisi, Orta Doğu coğrafyası; Türk edebiyatım kav­
ramadan, Türk kültürü üzerinde etraflı bir fikir 
edinmeden bilgilerinin bir boyutunun eksik kaldı­
ğını anlıyorlar. Evet, Türkiye’yi anlamak için ede­
biyatından geçiyorlar. Şiirden çıkan duygu ve an­
lam zenginliği, hele bu şiir Nâzım Hikmet’inki 
olunca Türkiye'yi anlamanın anahtarı oluyor. Nâ­
zım Hikmet’in «İnsan Manzaraları »m okuyan a- 
raştıncı, ciltler dolusu kitabın veremeyeceği bilgi­
leri, duygulan ediniyor. Bunu yalnız üniversite 
seviyesinde öğrenciler değil, aynı zamanda üniver­
siteyi bitirmiş araştırıcılar da yapıyor. Ayrıca 
Türk diline sevgi duyan, dili öğrenmek için en 
doğru yolun o dilin edebiyatını bilmek olduğuna 
inanan öğrenciler de eksik olmuyor.»
Güzin Dino’ya öğrencilerinin yalnız Fransız 
olup olmadığım soruyoruz.
«Çoğu Fransız olmakla beraber içlerinde In­
giliz, Amerikalı, dört beş Yunanlı öğrenci de eksik 
olmuyor. Yunanlı gençler Türk edebiyatına büyük 
ilgi duyuyorlar. Aralarından birinin bana dediği 
gibi: «İstesek de istemesek de. yüzyülar boyunca 
birlikte yaşadık, kendi tarihimizi anlamak için Av­
rupa tarüıini değil, öncelikle Osmanlı — Türk 
tarihini ve edebiyatını okumamız lâzım; hem Nâ­
zım yalnız sizin değil, dünyanındır, yâni bizim de 
şairimiz.»
Güzin Dino, Nâzım Hikmet için duyulan özel 
ilgiyi şöyle özetliyor:
«Kesinlikle özel bir ilgi var. Yunus Emre ile 
Nâzım Hikmet seminerleri en çok ilgiyi, coşkuyu 
toplayan iki doruk oluyor. Coşku kelimesini kul­
landım, bile bile, çünkü gerçekten coşku uyandı­
rıyor bütünü ile Türk edebiyatı, özel bir coşku, 
sanki öğrenciler, araştırıcılar, kendilerinden giz­
lenmiş bir kıtayı keşfetmiş oluyor.»
«Nâzım  Hikmet konusunda kişisel çalışmala­
rınız var mı?»
«İk i yönden ön çalışmalarım var, çoktan beri 
tezgâhta gerçi: Nâzım Hikmet’in Paris’e uğradığı 
yıllarda tuttuğum notlan toparlayıp geliştirmem 
lâzım. Bir de aynca, Nâzım’m şiiri üzerine bir dil 
ve yazış araştırmasını yürütmem lâzım. Kendi ça­
lışmalarım dışında, yakın bir ilgi ile izlediğim Nâ­
zım Hikmet’e ait doktora çalışmalan da var. E- 
limden geldiği kadar bunlara yardımcı oluyor, 
gelişmelerini izliyorum.»
«öğrencilerinizin çalışmalan hakkında somut 
örnekler verebilir misiniz?
PARİS ÜNİVERSİTESİ 
DOĞU DİLLERİ VE UY­
GARLIKLARI ENSTİTÜ­
SÜNDE TÜRK EDEBİYA­
TI DERSLERİ VEREN GÜ­
ZİN DiNO, ÜNLÜ OZANI 
PROGRAMI KAPSAMI­
NA ÂLDI.
Ç E Ş İ T L İ  ÜLKELERİN 
GENÇLERİNDEN OLU­
ŞAN ÖĞRENCİLER, NA- 
ZIM’IN YAPITLARINI, 
TÜRKİYE’Yİ ANLAMA­
NIN BİR ANAHTARI 
OLARAK DEĞERLENDİ­
RİYORLAR.
«Size yazılı ödevlerden parçalar aktarabilirim. 
Elbette ki bu parçalar, her çalışmanın tümü üs­
tüne doğru bir yargıya götürmez, çünkü 20—30 
sahife tutan bu çalışmalar, yöntemleri, kurguları, 
bütünleri ile ilginçtir.»
Güzin Dino'dan, bu çalışmalar arasından bir­
kaç ilginç parçayı seçmesini istiyoruz: öğrencile­
rin son yıllardaki yazılı denetleme çalışmaların­
dan seçilmiş bu parçalan aşağıda sunuyoruz.
«NÂZIM HİKMETİN ŞİİRLERİ 
ORKESTRALAR İÇİN YAZILMIŞTIR»
«Çapı bakımından bir Pablo Neruda, bir Ma- 
yakovski, bir Garcia Lorca, bir Eluard boyunda 
olan Nâzım Hikmet, heybeti İle, Türk edebiyatına 
egemendir. Ona öz ve biçim bakımından yeni bir 
döküm vermiştir. Üstün nitelikte bir savaş oza­
nıdır, onun gücünü ne hapis, ne sürgün yok ede­
bilmiştir. ( ..... )
«Yaşamak! Bir ağaç gibi tek ve hür
ve bir orman gibi kardeşçesine,
bu hasret bizim !»
Nâzım Hikmet kişi ile toplumun, teklikle çok­
luğun, vatanseverlikle uluslararasıcılığm (evren­
selliğin), «ben»le «biz»in, ağaç ile ormanın, yün 
ipliği ile kilimin simgesel diyalektiğini vermiş ve 
bununla tüm eserini donatmıştır baştan başa.t...) 
Böylece Nâzım, dürüst bir toplum kavramını ger­
çekleştirmek istiyen devrimci eylemi coşkusu ila 
desteklerken, ozandan tarihe katkısını isterken, 
sömürülenlerin tarafını tutarken, metafizik geveze 
likleri, entellektüalizmi ve «praxis»ten ayrı düşen 
«idealizm»i kınamıştır (...)
Nâzım Hikmet, kimi zaman «resim dili» ile 
şiir dili arasuıda bir buluşma noktası aramıştır, 
örneğin, «Hapishane Kapısı» şiirinde olduğu gibi, 
ya da Balaban’ın bir tablosunu sözcüklerle anla­
tırken. Çok ince bir «uzaklık katma» yöntemi ile, 
«Yeni Roman» akımının nesnelleştirme yöntemini, 
gerçeği çözme deneylerini romancılardan önce şair 
çözmüş bulundu böylece. Bu şiirlerinde ozan, son 
dizeye kadar ölçülü, pes perdeden bir eda ile ko­
nuşur, kişileri dökümden çıkmış gibi yerleştiril­
miştir. ik i vurgulama bu şiirin anlamım aydınla- 
tıverir: Biri, daha gülmesini öğrenememiş çocuk­
lar imgesi, diğeri, kendinin tutuklu olması. Böy­
lece iç ve dış boyut ortadan kalkar, (yâni, demir 
kapının içi üe dışı), yokolur. Nâzım halkı ile bir­
leşir, onun gibi kurbandır çünkü, kurban edilmiş­
tir. (...) Nâzım Hikmet’in şiirleri sanki orkestra­
lar için yazılmıştır. Bu söz akla hemen «Yeni Sa­
nat», «Bahr-ı Hazer», «Salkım Söğüt» şiirlerini ge­
tirir. Herhalde bu şiirleri, «835 Satır» kitabını o- 
luşturan şiirleri okuduktan sonradır kİ Ahmet Hâ- 
şim, alabildiğine övgülerle dolu şu yazışım yazmış­
tır, Nâzım Hikmet’in sanatı üstüne: ..,« şair mü- 
heykel bir şekü halinde semanın maviliğine karşı 
durmuş, cidden tuhaf, fakat ahengi cidden emsalsiz 
bir garip âletin tellerini söyletiyor. Bu vezin bil­
diğimiz vezinlerden değil, bu lisan, şiirin bugüne 
kadar kullandığı lisana benzemiyor... Eskiden şi­
ir bir tek düdükle söylenirdi. Nâzım Hikmet bir 
tek âlet yerine koca bir orkestra takımı vücuda 
getirmiş...» Ahmet Hâşim, Nâzım’ın sanat özünü 
toptan sezivermiş. O günlerde, aruzla beslenmiş 
okuyucuların şaşkınlığını göz önüne getirin biraz 
olsun... «835 Satır» ortalığı çınlatınca...»
«NÂZIM, HALK GELENEĞİNİ 
LÂYIK OLDUĞU BAJYERE OTURTTU»
Bir başka çalışmadan..
«Nâzım Hikmet’in ilk devrimci şiirleri yayın­
landıkları sırada, aruz vezninin son büyük temsil­
cileri Yahya Kemal ve Ahmet Haşım, ozanlıkları­
nın doruğuna erişmişlerdi. Nazmı'm yapıtları, bir­
denbire patlak vermeleri ile, bir kopmayı oluştur­
dular, ve bunu Nâzım Hikmet, konuşma dilini 
okuyucuların hizmetine şiirsel biçimde sunarak, 
ve sözlü halk edebiyatını, halk geleneğini, lâyık 
olduğu baş yere oturtarak başarır. (...)
«Sesini Kaybeden Şehir», fütürist akımın bir 
şiiri sayılabilir, bunda ozan, yepyeni bir dünya 
görüşü ile, çağdaş vatandaşlarına, fütüristleriıı 
gözde tema’larından olan endüstri ve büyük kent 
imgelerini yansıtır. Dram öğeleri belirli bir sosyal 
açıya, insanoğlunun yeni boyutuna, konuşma dili 
ile eklenmiştir artık Nâzım'm şiirine. (...) Nâ- 
zım’ın büyük özgünlüğü, belki de sanatının giz’i, 
diyalektiği üstün bir başarı ile kullanmasındadır 
— dili ve imgeleri şaşılası ustalıkla kullanarak, 
olayları yansıtır, yalanı orta yere serer, doğruyu 
meydana çıkarır; düşüncesinin çıkış noktası oldu­
ğunu bildiğimiz teorik yöntem, sanki somut ör­
neklerle yeni baştan yaratılır, canlanır. Bunun ör­
neklerini «Kuvayı Milliye Destanı»nda görürüz, 
Lenin’in «yansıma kuramı»ndan, Manc’m Manifes­
tosuna kadar çeşitli temel kuramlar, hatta cümle­
ler, zorlama olmaksızın şiirin içinde yer alır.»
«ARAGON BİLE BUNCA SOMUT BİR 
DİRENÇ İMGESİ YARATAMAMIŞTIR»
Bir başka çalışmadan bölümlen
(...) Gerilim arttıkça dizeler uzar, sanki Bed- 
reddin’in yiğitleri, çarpışmadan önce, sükûnetle, 
içlerine kapanmışlardır. Ayrıntılara girişmeden 
iki öğenin bileşimini izleyelim: Toprakla, Bed- 
reddin'in köylülerini, ilk iki dizede . kaynaşma o 
kerteye varır ki, «silâh kesilmiş bir toprak» söz
konusudur neredeyse, sıcak bıçak gibidir ve bulut­
lar, dolu ve ağır. Kayalardan ötelere uzanan bir 
bakış vardır, Mustafa’nın bakışıdır bu, yüzyıllar 
boyunca onu ezen ve horlayanlara karşı yönelmiş 
bir bakış, bir kölenin uyamşı. Ak gömlekli savaş­
çıların telâşsızlıkları da bundandır, yüzyıllar bo­
yunca beklemişlerdir.
«Bedreddiıı’in, yâni Nâzım’m erleri ile Yahya 
Kemal’in «Akıncıları» arasında hiç bir ilişki yok­
tur. Bedreddın’in köylüleri zaferlerin içinde «ço­
cuklar gibi şen», dört nala giden atlılar değü... 
(...) Bedreddin’in taraftarları için olduğu gibi, 
Mustafa Kemal’in de yandaşlan için, topraklanm 
aşan bir savaş, çağlannı aşan bir savaş söz konu­
sudur. Karşı koyup ayaklanmalan, bir simge de­
ğerindedir. istiklâl Savaşı sadece ulusal değildir, 
ezen ve ezilenin kavgasında, tarihsel diyalektiğin 
özüdür.
«ö ze l ve sınırlı bir savaşın ötesinde, dar slo­
ganların çerçevesinden arınmış evrensel ilkeler 
sayesinde —ulusal bir savaşı dile getirse büe— 
Nâzım Hikmet'in şiiri, destanı, bize her zaman 
geçerli kılacak bir gerçeği yansıtır. Aragon bile, 
özel bir olaya bağlamadan bunca somut bir imge, 
bir direnç imgesi yaratamamıştır (...) Nâzım üs­
tüne düşündükçe, şiirini ve anlattığı gerçekleri 
düşündükçe, bir çelişki çıkıyor karşımıza: Çağdaş­
lan, olayların oluşumunu özgürlükle İzleyebildikle­
ri ve öğrenebildikleri halde, onları, her şeyden u- 
zaklaştırılmış, tutuklu, sürgün Nâzım, günü günü­
ne, sanki savaş cephesinin ilk hattında imiş gibi, 
çarpışmaları, dünyadaki ideolojik çatışmalan ese­
rinde yansıtmıştır. (...) işte böyle, ozanlar tarihi­
nin en yalnız kalmış ozanı, anlaşılmaz ozanların 
çemberini parçalamıştır (zaten ödevi anlamaktır, 
anlaşılmak değil) kendisini dost Türk köylüsünün 
yerine koymuştur, toprak ve güneşin yanına, böy­
lece kendi diyalektiğini canlandırır, yaratır.»
«ANADOLU KÖYLÜSÜ, NÂZIM'LA NİHAYET 
KARSISINDA KONUŞACAK BİRİNİ BULMUŞTUR»
Bir başka öğrencinin özetle görüşleri..
«... Nazun Hikmet gerçekten çağının çocuğu­
dur, yeni Türkiye’nin, yürüyen Türkiye’nin, deği­
şen Türkiye’nin. Bu değişmeler Yahya Kemal ve 
Ahmet Hâşim’ı şaşırtmıştır, ve onları ya geçmişe, 
ya da hayâl âlemine yöneltmiştir. Nâzım Hikmet 
ise, çağını dolu dizgin yaşamıştır ve hatta çağını 
aşmıştır bile. (...) Nâzım Hikmet’in öteki tutuk- 
lularla ilişkisi ne olmuştur? (...) Anadolu köylüsü 
nihayet, karşısında konuşacak birini bulmuştur. 
Sıkıntıları, baskıları, haksızlıkları olduğu gibi, se­
vinçlerini, başarılarını dinleyen birini bulmuştur. 
Ve nihayet konuşmuştur Tiirk köylüsü ve ferah- 
lamıştır, iç dünyası genişlemiştir, tutukluluk süre­
cinin üstesinden gelebilmiştir ve de anlamıştır ki, 
(belki de sadece bilinç altında) Nâzım’a anlattık­
ları büyük yankısını bulacaktır.»
«NÂZIM'I KENDİ DİLİNİN 
AHENGİ İÇİNDE KAVRAMAK»
Ve yine bir öğrenci çalışmasından bölümlen
(...) Şiirlerinin biçimi, temaları ve İnançlarını 
açıklama bakımından yenilik kapılarım açan Nâ­
zım, her şeyi altüst etmiştir. Bir taraftan hiç bir 
yönünü kaçırmamak için, bütün kaynaklarından 
faydalanmak için, eserine dalmak isteğini uyandı­
rır; diğer taraftan, okuyucusunu kendi içine dö­
nüştürür; onu bir çeşit bilinç sınavına iter: Nâzım’- 
m, inançlarına karşı gösterdiği gücü, okuyucu 
kendinde bulabilecek mi? Yapıtlarının ve etkisi­
nin en zor yönü de işte budur.
«Ona yaklaşanı sarsar ama çeker de, bundan 
kurtulmak da istemez okuyucu. Ortada büyük bir 
engel kalıyor, o da Nâzım ’ı kendi dilinin ahengi 
içinde kavramak! Bu da Nâzım'in ülkesine getir­
diği son büyük armağanıdır: Dilinin öğrenilmesi- 
nin isteğini uyandırmak.»
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Nazım Hikmet Paris Üniversitesi ders programında

http://openaccess.marmara.edu.tr//bitstream/11424/135741/3/001582438010.pdf

Nazım Hikmet Paris Üniversitesi ders programında

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository