Sigurður Guðmundsson

Læknablaðið

Landspítali University Hospital Research Archive

LÆKNAblaðið 2013/99 327R i T S T J Ó R n a R G R E i n„Atburðir margir, þeir er verða, falla mönn-um oft úr minni en sumir eru annan  veg sagðir en verið hafa og trúa því margir er logið er en tortryggja það satt er”.1 Þannig hefst Hrafns saga Sveinbjarnarsonar hin sérstaka. Þarna lýsir höfundur réttmætum efasemdum sínum um langminni lýðsins. Það var hverfult á tímum söguritara rétt eins og nú.  Ekki á það síst við þegar fjallað er um pólitík, þá eins og nú. Hrafns saga fjallar enda um pólítík. Hún er talin vera nokkurs konar pólitískt varnarrit að Hrafni látnum undir miklum áhrifum frá helgisögnum miðalda.2  Út-dráttur Hrafns sögu sem birtist í Sturlungu er styttri, ekki síst hefur höfundur Sturl-ungu fellt úr þeim köflum sem mest gera úr helgiljóma Hrafns, en meira fjallað um deilur hans við banamann sinn Þorvald Vatnsfirðing.2  Sagan hin sérstaka minnir því e.t.v. á ævisögur samtímans, einkum þær sem skrifaðar eru af aðdáendum nýlát-inna mikilmenna.Því mikilmenni var Hrafn, fjölvís hæfi-leikamaður. Ef hann hefði fæðst nokkrum öldum síðar hefði hann vafalítið orðið okkar helsti endurreisnarmaður.  Honum er svo lýst í sögunni að hafa orðið „snemm-endis mikill atgervismaður. Hann var völ-undur að hagleik bæði að tré og að járni og skáld“, en höfundur sögunnar bætir þar við af sagnfræðilegu raunsæi og heiðarleik að „þó hann hafi fátt kveðið svo að vér vitum“. Þessi viðbót hlýtur að auka trúverðugleik og heilindi söguritara. Hrafni er svo áfram lýst að hann var „hinn mesti læknir og vel lærður, … , lögspakur maður og vel máli farinn og að öllu fróður“. Honum er enn-fremur lýst sem miklum á velli og atgervis-manni, hann var „syndur vel og við allt fimur það er hann hafðist að, bogmaður mikill og skaut manna best handskoti“.1 Þetta er maðurinn sem við íslensir læknar viljum að sé minnst sem fyrsta ís-lenska lærða læknisins, mannsins sem ætti að hafa læknanúmerið 0001. Auðvitað hafa ýmsir aðrir landar okkar sinnt sjúkum, læknað og líknað á þessum tímum, þar með talið löngu fyrir hans daga. Heim-ildir munu þó óvissar um skólun þeirra, þó snjallir væru þeir margir.  Erfitt er að minnast ekki á hvernig Þorgerður Egils-dóttir læknaði föður sinn Skallagrímsson af hugsýki og sorg í sjálfsvígshugleiðingum eftir sonarmissi. Hún beitti þar brögðum og mannlegu innsæi, aðferðafræði sem enn er beitt í nútíma læknisfræði. Kannski var Þorgerður fyrsti íslenski geðlæknirinn eða geðhjúkrunarfræðingurinn.Í Hrafni höfum við læknar samt ákveð-ið tákn, hann var okkar fyrstur, og þannig viljum við hugsa til hans. Hann er okkur nauðsynlegur sem upphaf, einhvers konar ármaður. Síðan hefur okkur fjölgað, að vísu hægt næstu aldirnar en hraðar síðar, og þekking okkar vaxið og dafnað. Næsti bautasteinn læknisfræðinnar hérlendis er svo auðvitað Bjarni Pálsson, um fimm og hálfri öld síðar, sem líka á að vera okkur tákn og fyrirmynd. Þeir Hrafn og Bjarni verðskulda háan sess í hugum okkar nú-tímalækna, og ég held að þann sess hafi þeir báðir.Um Hrafn, ævi hans sem höfðingja, píla-gríms og læknis verður fjallað á ráðstefnu sem haldin verður á Hrafnseyri þann 24. ágúst n.k. Hún er haldin til að minnast þess að 800 ár voru í mars síðastliðnum liðin frá því að Þorvaldur Vatnsfirðingur stóð að vígi Hrafns. Á ráðstefnunni munu fimm fræðimenn fjalla um ævi hans, lækningar, kirkjuleg áhrif, skáldskapinn og pólitískar deilur. Fleiri munu einnig um hann fjalla í tali og tónum. Ágrip erinda eru birt í þessu tölublaði Læknablaðsins ásamt fjöl-breyttri dagskrá.  Hrafni og ævi hans hafa áður verið gerð góð  skil á síðum blaðsins af þeim Erni Bjarnasyni3,4 og Páli Ásmunds-syni.5 Hér leggja fleiri hönd á plóg, fólk með þekkingu á sagnfræði, trúarbrögðum, nor-rænum fræðum og lækningum tekur hönd-um saman og bregður skýrara ljósi á ævi og störf þessa merka manns, táknmyndar okkar lækna.Heimildir1.  Hrafns saga Sveinbjarnarsonar hin sérstaka. Sturlunga saga II. Ritstj. Örnólfur Thorsson, Svart á hvítu 1988: 883-931.2.  Sturlunga saga, skýringar og fræði. Inngangur. Ritstj. Örnólfur Thorssson, Svart á hvítu 1988:xxviii. 3.  Örn Bjarnason. Kristinn heimur miðalda og Hrafn Sveinbjarnarson. Læknablaðið 2004; 90: 167-70.4.  Örn Bjarnason. Hrafn Sveinbjarnarson – líkn og lækningar. Læknablaðið 2004; 90: 253-7.5.  Páll Ásmundsson. 800 ár frá vígi Hrafns Sveinbjarnarsonar. Læknablaðið 2013;99:164-5.The first icelandic physician, Hrafn Sveinbjarnarson. in memoriam – 800 years later.Sigurður GuðmundssonConsultant in Internal Medicine and Infectious Diseses, Landspítali University Hospital, Professor, School of Medicine, University of Iceland.Hrafn Sveinbjarnarson, fyrsti íslenski læknirinn. Minning 800 árum síðarRáðstefna á Hrafnseyri við Arnarfjörð, 24. ágúst 2013Sigurður Guðmundssonlæknir, sérfræðingur í lyflækningum og smitsjúk-dómum, lyflækningasviði Landspítala, prófessor, læknadeild  Háskóla Íslands.siggudm@landspitali.isCervarix®: hefur víxlverndandi virkni.  Heildarvirkni Cervarix er meiri en vænta má  af bóluefni sem er gegn HPV- 16 og 18.1,3,5–8  Cervarix hefur 93% virkni gegn alvarlegum frumubreytingum í leghálsi (CIN3+), óháð  HPV- gerð í frumubreytingum.**2,3Bóluefni gegn mannapapillomaveirum, gerðum 16 og 18 (Raðbrigði, ónæmisglætt, aðsogað)®Cervarix® veitir vörn gegn algengustu* krabbameinsvaldandi HPV- veirum: HPV- 16, 18, 31,  33 og 451-6IS/CER/0001a/13 February 2013References: 1. Paavonen J, Naud P, Salmerón J, et al. Lancet 2009; 374: 301–314. 2. European Summary of Product Characteristics. Cervarix®. GlaxoSmithKline. 3. Paavonen J, Naud, Salmerón J, et al. Abstract presented at IPVC 2010 Montreal, Canada, July 3–8, 2010. 4. Romanowski B. Abstract presented at IPVC 2010 Montreal, Canada, July 3–8, 2010. 5. Bosch FX, Burchell AN, Shiffman M, et al. Vaccine 2008; 26S: K1–K16. 6. European Summary of Product Characteristics. Gardasil™. Sanofi Pasteur MSD, 2010. 7. Tjalma W. Abstract presented at IPVC Montreal, Canada, July 3–8, 2010. 8. Howell-Jones R, Bailey A, Beddows S, et al. Br J Cancer 2010; 103(2): 209–216.CERVARIX Bóluefni gegn mannapapillomaveiru [gerðum 16 og 18] (raðbrigði, ónæmisglætt, aðsogað). Notkun: Til notkunar frá 9 ára aldri til að koma í veg fyrir forstigsbreytingar í leghálsi og leghálskrabbamein af völdum ákveðinna krabbameinsvaldandi mannapapillomaveira (HPV). Notkun Cervarix skal vera í samræmi við opinberar leiðbeiningar. Skammtar og lyfjagjöf: Ráðlögð bólusetningaráætlun er þrír skammtar; 0, 1, 6 mánuðir. Ekki liggur fyrir hvort þörf er á örvunarskammti. Cervarix er ætlað til inndælingar í vöðva á axlarvöðvasvæðinu. Ekki ætlað stúlkum yngri en 9 ára, vegna skorts á upplýsingum um öryggi og ónæmingargetu hjá þessum aldurshópi. Innihaldsefni: 1 skammtur (0,5 ml) inniheldur: HPV 16 L1-prótein (20 míkrógrömm), HPV 18 L1 prótein (20 míkrógrömm) ónæmisglætt með AS04 sem inniheldur mónófosfórýllípíð A (50 míkrógrömm) aðsogað á álhýdroxíðhýdrat (0,5 milligrömm Al3+). Frábendingar: Ofnæmi fyrir virku efnunum eða einhverju hjálparefnanna. Bráð, alvarleg veikindi með hita. Hins vegar er minniháttar sýking, svo sem kvef, ekki frábending fyrir ónæmisaðgerð. Geymsluþol: 4 ár. Cervarix skal gefið eins fljótt og unnt er eftir að það er tekið úr kæli. Gögn um stöðugleika benda þó til að Cervarix í stakskammtaílátum haldist stöðugt og megi gefa ef það hefur verið geymt utan kælis í allt að þrjá daga við hitastig á bilinu 8°C til 25°C eða allt að einn dag við 25°C til 37°C. Gerð íláts og verð: 0,5 ml sprauta 1stk. í pakkningu. Hámarks smásöluverð í febrúar 2013, kr. 17.882 Lyfseðilsskylt, R,0. ATC flokkur J07BM02. Markaðsleyfishafi: GlaxoSmithKline Biologicals s.a., Rue de l’Institut 89, B-1330 Rixensart, Belgía. Dagsetning endurskoðunar textans: 05/12/2011. Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í sérlyfjaskrá – www.serlyfjaskra.is.* Vaccine efficacy is different for each of the HPV types 16, 18, 31, 33, 45 and varies in different cohorts and endpoints. ** Vaccine efficacy again CIN3+ irrespective of HPV type in lesions was 93,2% (95% Cl 78,9-98,7) in the TVC-naïve cohort.3Tilkynning um aukaverkanir: Aukaverkanir má tilkynna á vef Lyfjastofnunar: www.lyfjastofnun.is/Aukaverkanir/tilkynna eða til GlaxoSmithKline í síma 530 3700.IS_CER_0001a_13_Cervarix_Advert.indd   1 19.02.2013   14:05:30

The first Icelandic physician, Hrafn Sveinbjarnarson. In memoriam -- 800 years later.

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Landspítali University Hospital Research Archive