Stok kontrolü ve ekonomik sipariş miktarı modellerinde yeni açılımlar: ödemelerde gecikmeye izin verilmesi durumu ve bir model önerisi

Abstract

Stok kontrol modelleri, talebin kesin olarak bilinip bilinememesine göre deterministik ve olasılıklı modeller olarak ikiye ayrılmaktadır. Deterministik stok kontrol modelleri arasında en yaygın kullanılan modeller Klasik Ekonomik Sipariş ve Üretim Miktarı Modelleridir. Bu modellerde ele alınan varsayımların çoğu, gerçek hayatta geçerli olabilen değişik durumları veya içinde bulunulan ekonomik koşulları dikkate almamaktadır. Dolayısıyla, sözü edilen varsayımların gevşetilmesi veya ek yeni varsayımlar yardımıyla, gerçek yaşamla daha tutarlı ve geçerli ekonomik koşulları dikkate alan yeni modeller üretilmiştir. Örneğin, stoksuzluk, öğrenme, enflasyon ve paranın zaman değeri etkileri, stoktaki ürünlerin zamanla bozulması, kusurlu ürün, ödemelerde gecikmeye izin verilmesi gibi yeni açılımlar, bu alanda geniş bir çalışma yelpazesi oluşmasını sağlamıştır. Bu çalışmada, klasik ekonomik sipariş miktarı modellerinde geçerli olan varsayımlardan bazıları gevşetilerek gelen siparişlerin belli bir oranda kusurlu ürün içerdiği, stoksuzluğa ve ödemelerde belli bir süre gecikmeye izin verildiği durum için yeni bir ekonomik sipariş miktarı modeli elde edilmektedir. Modelde, ödemelerde izin verilen gecikme süresinin iki farklı durumu için optimal değerler ile izin verilen gecikme süresi ve kusurlu ürün oranı arasındaki ilişkiler belirlenmektedir. Ayrıca, geliştirilen model için sayısal örnekler verilmekte ve izin verilen gecikme süresi ve kusurlu ürün oranındaki değişimlerin etkileri duyarlılık analizi ile incelenmektedir. Yapılan analizler sonucu ödemelerde izin verilen gecikme süresi arttıkça sipariş miktarının azaldığı toplam karın ise azaldığı görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Ekonomik Sipariş Miktarı, Kusurlu Ürün, Ödemelerde Gecikmeye İzin Verilmesi, Stoksuzluk.\ud Inventory control models are classified as deterministic and stochastic models upon the condition that the demand is definitely known, or not. Economic Order and Production Quantity models are among the most widely used techniques in deterministic inventory control models. As a result of many unrealistic assumptions embedded in these models, some real life situations and current economic circumstances are not considered. Therefore, by loosening these assumptions and introducing some extra hypotheses, many new models consistent with real life and consider current economic conditions were developed. A vast literature has occurred under these conditions which are known as new approaches such as shortage, effect of learning, inflation and time value of money, deterioration, defective items and permissible delay in payment. In this study, a new model is proposed in the case of defective items, permissible delay in payments and shortage by loosening some of the assumptions of classical Economic Order Quantity models. For two case of permissible delay in payments, the relationships between permissible delay time, rate of defective item and optimal values are determined. Furthermore, numerical examples are given and analyzed for the developed model. Changes in the optimal values with respect to the rate of defective item and permissible delay in payments are analyzed with sensitivity analysis. Result of the analysis show that while permissible delay of payment increases order quantity decreases and total profit increases. However when rate of defective items increases order quantity increases and total profit decreases. Keywords: Economic Order Quantity, Defective Items, Permissible Delay in Payments, Shortag