Copejans, E.

Open Marine Archive

28 VLIZ • DE GROTE REDE • 2012 • 34
Educatie & de Zee 
MAAK ZELF EEN 
VOEDINGSADDITIEF:
E407 carrageen 
Wie denkt dat zee en kust slechts als 
een kanttekening in de lessen aan 
bod hoeven te komen, zit er goed 
naast! We helpen geïnteresseerde 
leerkrachten dan ook graag op weg met 
allerlei opdrachten, proefjes en nuttige 
informatie.
Aan bijna alle verpakte voedsel worden 
additieven toegevoegd. Deze hebben een  
zogenaamd  E-nummer. E-nummers zijn 
door de EU goedgekeurde hulpstoffen met 
bijzondere eigenschappen. Ze verbeteren de 
houdbaarheid, smaak, kleur en kwaliteit van 
onze voeding. Zo krijgen voorverpakte stuk-
jes salami een geleermiddel om de structuur 
te verbeteren, een zuurregelaar om de zuur-
tegraad net goed te hebben, wat antioxidan-
ten, een middel om te voorkomen dat het vet 
ranzig wordt, eventueel wat kleurstof en een 
bewaarmiddel om het bederf tegen te gaan. 
Zo kun je salami gemakkelijk enkele weken 
in de koelkast bewaren. 
Voedingsadditieven uit zee
Hoewel veel van onze huidige voedings-
additieven hun oorsprong vinden in land-
planten en -dieren, bezitten hun mariene 
tegenhangers een enorm potentieel om de 
volgende generatie aan bioactieve stoffen te 
genereren. Deze additieven uit zee worden 
ondertussen trouwens al op grote schaal 
gebruikt. Getuige onderstaande vier voor-
beelden: 
• E161j of Astaxanthine is een donkerrood 
pigment geproduceerd door de microsco-
pisch kleine bloedregenalg Haematococcus 
pluvialis. Het fungeert als een zeer sterke 
antioxidant en gaat als dusdanig de verou-
dering van cellen tegen. Astaxanthine wordt 
gewonnen uit garnaal, kreeft en wilde zalm. 
Aan kweekzalm voegt men de stof noodge-
dwongen toe. Zonder astaxanthine zouden 
kweekzalmen immers wit blijven. 
• E401 of Natriumalginaat is het natrium-
zout van alginezuur. Het wordt gewonnen 
uit bruinwieren zoals Macrocystis pyrifera, 
Vingerwier (Laminaria digitata), L. cloustoni, 
Knotswier (Ascophyllum nodosum). Samen 
met water vormt het een gel die als  
verdikkingsmiddel aan yoghurt, ijs, confituur 
of worstjes wordt gevoegd.  
TS
•  E406 of agaragar wordt geëxtraheerd uit 
roodalgen zoals Gracilaria, Gelidium of  
Pterocladia. Het vormt een stevige, elasti-
sche gel die vaak als alternatief voor het niet-
vegetarische gelatine wordt ingezet. Je vindt 
het als bindmiddel in soep, ijs en pudding.  
Agaragar is ook zeer populair als voedings-
bodem om bacteriën te kweken.  
•  E407 of carrageen is terug te vinden in 
roodalgen als Kappaphycus en Betaphy-
cus. Als verdikkingsmiddel en stabilisator 
verhoogt het net als agaragar de viscositeit 
van chocolademelk, salade dressings, ijs 
en ook tandpasta. Als gellering in snoep en 
gekookte ham heeft het een positief effect 
op de snijdbaarheid van het product. Ook in 
snel-klaar producten, zoals hamburgers en 
worst kan carrageen worden toegepast.
En nu zelf aan de slag
Wat heb je nodig om carrageen te extra-
heren?
• +/- 100g Iers mos (eigenlijk een roodwier: 
Chondrus crispus) per 400ml  
gewenst carrageen (online te verkrijgen  
via www.gekruid.be) 
• 1l water per 100g Iers mos
• één grote kookpot
• zeefdoek of fijne theedoek  
   (met niet te grote poriën)
• pollepel
• soeplepel en theelepel
• eventueel hittebestendige handschoenen
Uitvoering
1) Doe het Iers mos in een kookpot, en voeg 
per 100g wier ongeveer 1l water toe.  
Het wier hoort net ondergedompeld te zijn. 
Algemeen geldt beter een klein beetje te 
weinig dan teveel water.
2) Laat het geheel koken tot er volop wit 
schuim verschijnt. Roer voordurend.  
    Roodwieren zoals deze Kappaphycus levert 
carrageen, een stof die net als agaragar de 
viscositeit van eetwaar en tandpasta verhoogt 
(www.seaweed.ie)
De vloeistof wordt nu gelachtig.
3) Filter het carrageen uit de pot door:
- een doek over de kookpot te spannen,  
langzaam te roeren en het wier op het doek 
op te scheppen OF door:
- het hele mengsel uit de kookpot in de zeef-
doek te gieten en met een hittebestendige 
handschoen de carrageen uit de doek te 
knijpen
4) Schep zo nodig overtollig schuim van het 
carrageen af.
Dit carrageen kun je gebruiken als basis 
voor een voedingsbodem. Je kunt er ook wat 
citroenzuur, water, natuurlijke kleurstof en 
geconcentreerd vruchtensap of grenadine 
aan toevoegen en het geheel tot een zoete 
gelei koken. Deze gelei kun je vervolgens  
in eender welk vormpje gieten, zodat je na 
uitstollen originele snoepjes bekomt.  
Het toevoegen van bakpoeder aan het kook-
water vergroot de gelsterkte. 
En om de ambities en verwachtingen ten 
aanzien van de carrageen snoepjes toch 
ietwat te temperen: carrageen voor de voe-
dingsindustrie ondergaat nog een verdere 
zuivering waardoor het steviger en boven-
dien smaakneutraler wordt. 
Samengevat, wat hebben we vandaag 
geleerd?
Dat carrageen gelvormig wordt doordat 
het veel water vasthoudt. Dat voedingsaddi-
tieven ook een ‘natuurlijke’ oorsprong heb-
ben. Dat er meer zee in ons eten zit dan we 
doorgaans denken. De volledige proef vind  
je ook terug op www.zeewetenschappen.be 
Zin in meer proefjes? http://www.vliz.be/NL/
infoloket/zeelessen_opdrachten of deel je 
ervaringen met evy.copejans@vliz.be 
Evy Copejans
    Deze micro-alg Haematococcus pluvialis 
levert het voedingsadditief astaxanthine.  
Dit donkerrode pigment is een zeer sterke 
antioxidant en wordt uit garnaal, kreeft en 
wilde zalm geëxtraheerd (wikipedia)


Educatie & de zee: Maak zelf een voedingsadditief: E407 carrageen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive