Trouw, K.

Open Marine Archive

 - 15 -
ALS EEN PAAL BOVEN HET WATER – VAN PALEN TOT STRAND-
HOOFDEN 
Koen Trouw 
Fides Engineering 
 
 
Om de werking van strandhoofden te begrijpen is het noodzakelijk om inzicht te krijgen in het 
zandtransport langsheen de kust. Morfologen onderscheiden vier soorten: getijstroming (die zich 
manifesteert tussen het diepere water (ong. 1 km van hoogwaterlijn) en het strand zelf), 
dwarstransport (wat relatief beperkt is, tenzij tijdens zware stormen), brandingsstroomtransport 
(door brekende golven die een transport evenwijdig met de kust veroorzaken in de richting van de 
golven) en eolische processen (waarbij wind het droge zand op het strand herverdeelt). Omdat 
golven veelal uit het W tot NW komen, is aan onze kust 2/3 van het brandingstransport richting 
Nederland en 1/3 richting Frankrijk).  
 
Strandhoofden, kunstwerken die haaks op de kust ingeplant worden, hebben enkel een invloed op 
de brandingsstroom alsook een gedeelte van de getijstroom. De werking is complex. Bij west-oost 
brandingsstroom vindt ten westen van het strandhoofd sedimentatie plaats. De sedimentstroom 
komt na het strandhoofd terug op kracht en veroorzaakt vervolgens afwaarts (i.c. oostwaarts) erosie 
(cf. onderstaande figuur). Dit kan men ook zien wanneer de stromingen rond strandhoofden 
gemodelleerd worden. In dit geval zal aan de westelijke zijde de stroming afbuigen richting zee en 
dus voor het strandhoofd wat stilvallen, net achter het strandhoofd ontstaat een wervel, waarna de 
stroming terug aantrekt. Ter plaatse van het strandhoofd zijn de stromingen zeewaarts gericht, wat 
gevaarlijk is voor zwemmers. Op luchtfoto’s kan dit mooi bestudeerd worden a.h.v. sedimentwolken 
aan het zeewaartse uiteinde van het strandhoofd, die wijzen op sterke stromingen en wervels 
rondom het strandhoofd. Samengevat: een strandhoofd beïnvloedt de langse stroming maar breekt 
niet de golven (een ‘golfbreker’ staat dan ook parallel aan de kustlijn opgesteld). Dat het effect in 
tijd mindert wordt tevens onderstreept.  
 
Vanuit deze inzichten kunnen beslissingen genomen worden over de inplanting en bouw van 
strandhoofden. Hoe langer, hoe groter de impact op het zandtransport. Hoe meer (bvb. een veld 
van strandhoofden), hoe meer zand ze tegenhouden. Hoe dichter tegen elkaar de opstelling, hoe 
kleiner de erosiezone. In de praktijk zijn de stromingen complexer en kunnen morfologische 
veranderingen ook andere oorzaken hebben. Dit alles maakt dat een evaluatie van strandhoofden 
moeilijk is.  
 
 
Wat de opbouw betreft zijn er diverse parameters die ingenieurs in ogenschouw nemen. Ten eerste 
het langsprofiel waarbij het strandhoofd op droog zand start (zo wordt vermeden dat er uitschuring 
plaatsvindt tussen dijk/duin en strandhoofd) en vervolgens een gelijke helling als het strand 
aanhoudt tot in de brekerszone. De lengte is afhankelijk van de hoeveelheid zand die men wil 
tegenhouden (en hoe men het gevaar voor afwaartse erosie evalueert). Aan de Vlaamse kust wordt 
meestal de laagwaterlijn aangehouden. Ten tweede speelt bij de opbouw het dwarsprofiel een rol. 
De regel hierbij is dat hoe hoger, hoe meer het langstransport geblokkeerd wordt en hoe groter het 
effect. Hierbij speelt tevens de factor ‘visibiliteit’, i.f.v. zichtbaarheid van een strandhoofd voor 
onder andere zwemmers. Tot slot speelt ook de dwarsdoorsnede een rol waarbij de permeabiliteit 
een rol kan spelen naar effectiviteit van het strandhoofd.  
 
 - 16 -
Waar de stenen strandhoofden hoger vermelde regels volgen, dient een kanttekening geplaatst te 
worden voor palenrijen. Hierbij worden twee rijen palen met een tussenstand van 1 à 2 meter 
geplaatst. Deze constructie heeft een onzekere impact op het brandingstransport maar is wel 
geschikt om getijstroming uit de kust weg te houden.  
 
Volledigheidshalve wijst de spreker ook op andere systemen zoals de longardbuizen (die echter 
schadegevoelig bleken) en constructies toegepast in het buitenland (bvb. stenen muren als 
strandhoofden, schotten tussen palenrijen).  
 
In historisch perspectief werd met deze kustverdediging gestart vanaf de 16de eeuw (Blankenberge 
en Oostende). De keuze viel hierbij op houten strandhoofden. Vanaf de 20ste eeuw werd veelal 
gekozen voor stenen strandhoofden. Tot in de jaren 1990 werden deze nog (uit)gebouwd. Recent 
werd ter hoogte van de Baai van Heist een strandhoofd afgebroken omwille van de aldaar grote 
sedimentatie (in de luwte van de strekdam van 
Zeebrugge). Momenteel wordt wel ter hoogte van 
Lombardsijde een nieuwe palenrij voorzien.  
 
Wie anno 2012 de Vlaamse kust in ogenschouw neemt, 
ziet dat overal (behalve in De Panne, Oostduinkerke en 
De Haan) de toevlucht (mede) werd genomen tot 
strandhoofden om stranderosie tegen te gaan. De 
evaluatie is tweeërlei, bewijze o.m. de lange 
strandhoofden in Koksijde. Enerzijds is er het verhaal 
van een sterke sedimentatie voor en tussen de 
strandhoofden. Anderzijds trad afwaarts echter erosie 
op. Nu lijkt een nieuw evenwicht bereikt, is de sterke 
erosie/sedimentatie afgezwakt en zelfs gestabiliseerd. 
Ook elders is zo’n duaal beeld opgetekend. In 
Blankenberge bleek bv. dat de vooroever zelfs 
geërodeerd werd door de aanwezige strandhoofden. 
Opgemerkt wordt dat ook andere constructies het 
zandtransport beïnvloeden. Naast de Blankenbergse pier 
wordt in bijzonder gewezen op de impact van de haven 
van Zeebrugge.  
 
Als conclusie kan dan ook gesteld worden dat 
strandhoofden hun invloed op de kustlijn hebben. Ze 
brengen weliswaar geen ‘nieuw’ zand naar het strand, 
ze zorgen wel voor een andere verdeling van het 
(aanwezige) zand. Waar een zandtekort is, zullen 
strandhoofden plaatselijk een oplossing bieden, maar 
kunnen elders grotere zandtekorten ontstaan. Het nog 
verder toepassen van strandhoofden is enkel in 
specifieke situaties waarschijnlijk en hiervoor is een 
grondige evaluatie nodig. 
 
Zijsprong: weetjes met dank aan  
de zaal 
 Een golfbreker is dus een constructie 
parallel met de kustlijn opgesteld. 
Golven breken hetzij op de 
constructie, hetzij gaan ze langs de 
constructie. Hierdoor wordt zand 
langs weerzijden van de golfbreker 
opgestuwd. Bij ons is een golfbreker 
minder geschikt omdat we teveel 
getijwerking hebben (bv. aan de 
Middellandse Zee en op sommige 
plaatsen in Engeland zijn ze 
aanwezig). Ook hier dient opgemerkt 
te worden dat het functioneren 
complex en naar doeltreffendheid 
weinig zeker is.  
 Een moeilijkheid om strandhoofden te 
evalueren is dat een labo-opstelling 
niet mogelijk is. Het probleem is dat 
alles verkleind dient te worden… 
waarbij wetenschappers op de 
onmogelijkheid botsen om 
zand(korrels) in eenzelfde mate te 
verkleinen. Het effect op stromingen 
kan wel onderzocht worden in labo. 
Door deze beperkingen wordt daarom 
in wetenschappelijk onderzoek sterk 
gesteund op de jaarlijkse 
meetcampagnes van de Vlaamse 
overheid. 


Als een paal boven het water – van palen tot strandhoofden

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive