De Langhe, J.E.

Open Marine Archive

Over de plaatsnamen Zwin (Zwijn) 
en Zinkval 
Prof. J.E. De Langhe 
De klinker in de plaatsnaam Zwin is, wals trouwens nog steeds volgens de Westvlaamse uitsprnak, oor-
spronkelijk een scherpe i (Westvlaamse ij). Daaromschrijven wij liever Zwijn dan Zwin. Het is een oeroud 
woord, dat blijkens zijn datief (plaatsnaamval) Zwene en meervoud Zwenen behoort tot een Germaanse 
en Indogermaanse wortel met z.g. ablaut, d.w.z. mettypische klankwisseling, kenmerkend voordetaal van 
onze verre voorouders, waaruit niet alleen de Germaanse, Latijnse en Keltische, maarook de Slavische en 
talrijke andere talen volgens de bekende taalwetten geëvolueerd zijn. Het woord staat aldus in verband met 
eenoud,sindslangverdwenen werkwoordswinen (zwijnen) (=verzwakken, verdwijnen)34,nevenvonn van 
zwijmen (inbezwijmen). Andere woorden horen hier eveneens thuis: zweem, verzwinden, e.a. De Ger-
maanse wortel is SWI-. Dealgemene betekenis is "verdwijnen". Kortom, eenZwijniseenktEtgeul of kreek 
waarin de waterstand periodisch "zwijnt", d.w.z. afneem~ daalt bij eb, om daarna weer te stijgen bij vloed 
V oor de plaatsnaam Zinkval, naam van een geul in de Zwijndelta, reeds bekend uit de 13de eeuw, werd tot 
nu toe, ondanks vernuftige pogingen, geen bevredigende verklaring gevonden. De reden daarvoor is m.i. 
het feit dat men het probleem te uitsluitend van taalkundige, niet van techuische zijde heeft willen benaderen. 
Ik zalhierverder aantonen dat de technische benaderingvanhet Zinkval-probleem leidttot een eenvoudige, 
ongekunstelde verklaring. 
Een hydrogudisch systeem van geulen en kreken met periodiek dalende en stijgende waterstand in een 
gebied van slikken en schorren is een dynamisch evenwichtig, geleidelijk evoluerend systeem met 
zandafzetting in de kreken en slibafzettingen of veenvonning op de platen. Brutale veranderingen treden 
slechts na vrij langeperioden van langzameevolutie op. Door hetopwerpen vandijken voor het winnen van 
polders,hetafdammenofafsluitenvangeulenenkreken,hetrechttrekkenvanwaterlopenwordtditsysteern 
gestoord, onevenwichtig en labiel gemaakt, vooral in vroegere tijden toen de ingrepennietplaatsvonden na 
grondig voorafgaand onderzoek. De natuur probeert dan het evenwicht te herstellen, vaak op brutale, 
rampspoedige wijze, zodat de mens voortdurend op zijn hoede moet zijn en maar al te vaak er niet in slaagt 
(34) Zie o.a. DE VRIES-DE TOLLENAERE, Etymologisch Woordenboek. 
19 
rampspoed te voorkomen. Dijken worden doorbroken en afgeslagen, polderland wordt onder water gezet, 
boerderijen en dorpen worden verzwolgen, mensen en dieren verdrinken. 
Beekman beschreef 100 jaar geleden op meesterlijke, onovertroffen wijze in zijn boek "Nederland 
als Polderland"" de voornaamste oorzaken van die rampspoedige gebeurtenissen, nl. dijkdoorbraak, 
oververschuiving en val. Het katastrofale, meest gevreesde verschijnsel is de val. Wat hier volgt is een 
samenvatting van Beekmans beschrijving. 
Over dijkdoorbraak en overafschuiving moet ik niet uitweiden. Een val is iets totaal anders, nl. een aan de 
geaardheid van de betrokken gronden te wijten verschijnsel. Bij hoge steile oevers dringt het water 
gemakkelijk in losse grondmassa 's, waardoor een vloeibaar mengsel, een "pap" van water, slib en :zand of 
schelpgruis wordt gevormd Wordt het evenwicht in die massa verbroken doorverandering van de druk in 
de omringende grond en het omringende water, dan glijdt ze weg en storten de hoger liggende klei-, zand-
en veenlagen na. Dit is een z.g. val. Een binnen het valbereik liggende dijk kan eveneens worden mee-
gesleurd: dit is een dijkval. 
Vroeger, toen menhet wezen vanhetvalverschijnselnietkende en menniet over de middelen beschikte om 
het te bestrijden, wierpmen achter de bedreigde dijken z.g. inlaagdijken of inzeten op36• Bij val werd na het 
instorten van de buitendijk vaak ook de inzete opgeruimd In de polder tussen de buitendijk en de inzete 
liggende hofSteden, wijken en durpen werden verzwolgen. Mensen en dieren verdronken. Aldus werd de 
Honte, aanvankelijk een vrij smalle kuststrook, tot de huidige brede zeeboezem verbreed 
Pas inde 17de eeuw ismen begonnen dit vreselijke verschijnsel te bestrijden door de bedreigde onderzeese 
oevers met uit rijshout bestaande zinkstukken te bedekken en deze met steenpuin te verzwaren. Deze 
uiteraard goede maatregel hielp echter weinig of niets, omdat men niet genoeg kon bekleden en bestorten 
wegens de enorme kosten. 
En w komen wij tot deZinkval. Dit was, evenals deHonte, ootspronkelijkeen vrij smalle kostgeul, diedoor 
opeenvolgende vallen. ziokvallen, aan beide oevers werd verbreed Zinkval, naam van het rampspoedig 
verschijnsel, overgegaan op de waterloop. Zinkval: door vallen weggewnken, ingestorte, weggeschoven 
oever en daardoor verbrede geul. 
(35) A BEEKMAN, Nederland als Polderland, 's Gmvenbage, 1910 
(36) K. DE FLOU, Woordenboekdertoponymie van WestelijkVlaanderen enz., Gent-Brugge, 1914-1938, VI, kol. 869-870. 
20 


Over de plaatsnamen Zwin (Zwijn) en Zinkval

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive