Copejans, E.

Open Marine Archive

27VLIZ • DE GROTE REDE • 2012 • 32
Educatie & de Zee 
DRIJVEN OP WATER 
IN LAAGJES 
Zelfs als je niet kunt zwemmen, kun je 
toch de zee in... als die maar zout genoeg is. 
In extreem zoute zeeën kun je zelfs drijvend 
je krant lezen! De opwaartse stuwkracht 
hangt immers af van de dichtheid van het 
water waarin je ligt en die van je eigen 
lichaam. In dit verband is de Dode Zee 
berucht, vanwege haar hoge zoutgehalte en 
uitzonderlijk grote dichtheid. De moleculen 
zitten er met andere woorden zeer dicht 
op elkaar gepakt, als sardientjes in een 
blik. Eender welk lichaam met een zelfde of 
een kleinere dichtheid kan er dus heerlijk 
op blijven drijven. Als dit niet tot leuke 
klasproefjes kan leiden...
Oceanen in lagen van  
verschillende temperatuur en 
zoutgehalte
Naast het zoutgehalte weten we dat 
ook de temperatuur de dichtheid van het 
water bepaalt. Het hoeft dan ook niet te 
verwonderen dat de gemiddelde dichtheid van 
het water aan het zeeoppervlak toeneemt van 
de evenaar naar de polen. De dichtheid neemt 
ook toe met de diepte. Aan het oppervlak 
heeft de wind nog vrij spel, maar iets dieper 
leidt dit tot een gelaagdheid of verticale 
stratificatie van de oceaan: warme en minder 
zoute lagen bovenaan, koude en zoutere lagen 
daaronder. Soms is het temperatuursverschil 
tussen twee waterlagen zo markant dat we 
een vinger in een koude laag kunnen steken 
terwijl we in een warme laag zwemmen. 
De dichtheidsverschillen zorgen er ook 
voor dat grotere watermassa’s elk hun plaats 
innemen en oceaanstromingen aandrijven. 
Deze oceaancirculatie is niet alleen zeer 
effectief bij het verspreiden van zuurstof 
en voedingsstoffen op grote schaal, ze kan 
lokaal ook ingrijpende effecten op het klimaat 
hebben. Denk maar aan de Golfstroom die 
warmte uit de Caraïben tot bij ons brengt 
en het NW-Europese klimaat optilt van 
IJstijdcondities tot wat we vandaag ervaren. 
Wie denkt dat zee en kust slechts als 
een kanttekening in de lessen aan 
bod hoeven te komen, zit er goed 
naast! We helpen geïnteresseerde 
leerkrachten dan ook graag op weg met 
allerlei opdrachten, proefjes en nuttige 
informatie.
wiki
En nu zelf aan de slag
Wat heb je nodig?
Dat de waterlagen maar moeilijk 
vermengen en zich gedragen volgens hun 
dichtheid kun je zelf ondervinden met het 
volgende proefje. Je hebt nodig:  
• klein aquarium of watertank
• stevig tussenschot in plastiek of 
geplastificeerd karton 
• witte achtergrond
• kraantjeswater
• 2 flesjes kleurstof (bv. rood en blauw)
• 2 grote maatbekers om de mengsels in  
te maken
• keukenzout
• ijsblokjes of ijswater
• waterkoker
• refractometer om het zoutgehalte te meten
• thermometer om de watertemperatuur te 
meten
Uitvoering 
1/ Zout/zoet proefopstelling
Vul de twee maatbekers met 300 ml 
kraantjeswater.
Doe in de eerste maatbeker eerst 100 gram 
zout. Voeg vervolgens 10 à 15 druppels 
blauwe kleurstof toe. Roer het mengsel 
voorzichtig.  
Doe in de tweede maatbeker enkel 10 à 15 
druppels rode kleurstof en roer.
Giet de eerste maatbeker uit in het linker 
compartiment van het aquarium en de 
tweede in het rechtercompartiment. 
Haal het tussenschot weg en observeer wat 
er gebeurt. 
2/ Warm/koud proefopstelling
Herhaal de bovenstaande proef met de 
eerste maatbeker gevuld met koud water en 
de blauwe kleurstof en de tweede maatbeker 
gevuld met opgewarmd (niet kokend) water 
en de rode kleurstof. 
3/ Competitie
Verdeel de klas in groepjes en laat elke 
groep een eigen mengsel brouwen waarvan 
de temperatuur en het zoutgehalte worden 
gemeten. Laat de klas voorspellen welk 
mengsel boven zal drijven en voer de test uit. 
En wat hebben we vandaag geleerd?
We leerden dat de dichtheid van (zee)
water afhankelijk is van het zoutgehalte 
en de temperatuur. Bij een toenemend 
zoutgehalte en/of een lagere temperatuur 
neemt de dichtheid toe, wat het mengsel 
zwaarder maakt en doet zinken. Hogere 
temperaturen en/of lager zoutgehalte doen 
het mengsel eerder drijven.
Zin in meer proefjes?
Ga dan naar: www.vliz.be/educatie  
of www.zeewetenschappen.be   
en deel je ervaringen rechtstreeks met  
evy.copejans@vliz.be 
Evy Copejans


Educatie & de Zee: Drijven op water in laagjes

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive