Van Doorslaer, K.

Open Marine Archive

VLIZ • DE GROTE REDE • 2011 • 30 25
NAAR ISLAND
Het Zeegevoel 
  Getuigenissen over de IJslandvisserij vanuit 
Oostende werden gebundeld in ‘Naar Island’. 
Straffe verhalen over keihard werken in zeer 
zware omstandigheden. ‘’t Was een bèèsten-
leven”, zeggen ze allemaal, maar ze voegen 
er onmiddellijk aan toe dat het een schoone 
visscherie was en “ging er weer een schip nor 
Island, wel we waren were mee!” (KV)
VL
Tegenwoordig vind je kabeljauw wel 
eens gelabeld met een rood vliegtuigje en 
de vermelding ‘from Island’. Vers is deze 
lekkernij alleszins, want kort na vangst, 
wordt ze al overgevlogen. Dat ze door 
IJslanders werd opgevist, is ook heel zeker, 
want vreemde vissersschepen zijn daar al 
een hele poos niet meer welkom.  
Ooit was dit anders… 
Vikingen en Basken, drogen  
en zouten...
Reeds vóór het jaar 1000 deden de 
Vikingen regelmatig IJsland aan.  
Ze troffen er  kabeljauw in grote scholen, 
wat – gedroogd als stokvis – prima voedsel 
opleverde voor hun verre reizen. Iets later 
voeren ook de Basken naar het hoge 
Noorden en andere kabeljauwrijke gebieden. 
Hun motivatie was de jacht op walvis, een 
zeer gegeerd internationaal handelsproduct. 
Om dat walvisvlees te bewaren, pasten ze 
het pekelen toe. Ze merkten dat ook de 
kabeljauw een ideaal product was om in te 
zouten. En als ze de combinatie van zouten 
én drogen toepasten, gaf dat zelfs een 
verbijsterend goed resultaat en kwam het 
ook nog eens de smaak ten goede. 
Moruwe 
In het kielzog van de Basken voeren 
ook de Engelsen en de Bretoenen op 
kabeljauwvangst naar de wateren rond 
IJsland en naar de Grand Banks bij Canada. 
En vanaf het midden van de zeventiende 
eeuw werden ook uit onze contreien schepen 
uitgereed. Vanuit Nieuwpoort en Oostende, 
maar vooral vanuit Duinkerke en Grevelingen 
voeren de houten schepen met zeilen, de 
galetten, naar de rijke visgronden rond 
De zee doet iets met een mens. Geen sterve-
ling blijft onbewogen bij het geweld van een 
storm, de rust die een verre einder uitstraalt, 
de oneindige dieptes die voor mensenogen 
onzichtbaar blijven… In deze rubriek gaan we 
op zoek naar de relatie tussen mens  
en zee. 
IJsland, waar de kabeljauw ’s zomers massaal 
paaide. De heenreis duurde een tweetal 
weken en ze bleven zo’n drie, vier maanden 
ter plekke vissen, dag na dag.  
De gevangen kabeljauw werd geflekt – 
ontdaan van kop, ingewanden en graat 
– zodat alleen de filet en het vel overbleef. 
Gezouten en in luchtdichte tonnen gestopt, 
bewaarde deze “moruwe” maandenlang en  
bracht een flinke cent op voor de reder.  
De vissers zelf moesten zich tevreden stellen 
met een percentje per gevangen kabeljauw. 
Was de vangst goed, brachten ze een mooie 
paaie mee naar huis, viel het tegen, dan was 
het wel eens platzak. 
De visbakken uit Oostende
Rond de jaren 1900 begon de IJslandvloot 
vanuit Duinkerke en Grevelingen uit te  
dunnen. Een van de redenen was dat nu ook 
verse kabeljauw te koop werd aangeboden, 
na de introductie van ijs als bewaartech-
niek. De IJslandvisserij verlegde zich naar 
Oostende dat een aantal stoomschepen had 
aangekocht. Deze ‘visbakken’ die met kolen 
en later met olie werden gestookt, waren veel 
sneller dan de houten galetten met de zeilen 
en de traverse duurde nog amper vier dagen. 
De schepen waren ook veel sterker en met 
het sleepnet haalden ze immense kuilen vis 
boven. In tien dagen tijd, maar dan wel wer-
ken dag en nacht, staken ze het ruim vol en 
konden ze terugkeren. De kleinere schepen, 
de middenslagtreilers, volgden al snel het 
voorbeeld. Vanaf de jaren vijftig van vorige 
eeuw voeren ze massaal naar IJsland, de 
voorzichtigen enkel in de zomer, de durvers 
ook in de winter. Toen het kabeljauwbestand 
op IJsland begon te slinken, volgden er maat-
regelen. IJsland breidde zijn territoriale  
wateren uit: drie mijl werd er vier, vier mijl 
werd er twaalf, dan vijftig en tenslotte twee-
honderd. Telkens ging dit gepaard met een 
kabeljauwoorlog. De Engelsen gingen flink 
tekeer want het betekende de doodsteek voor 
een groot deel van hun vloot. De Belgen had-
den minder reden tot klagen: zij waren het 
enige land dat nog binnen de twaalfmijlszone 
mocht vissen. Maar wat hen tegenstond  
waren de vele reglementen, de vele beper-
kingen die moesten worden gerespecteerd: 
quota, maaswijdte, bepaalde gebieden waar 
ze niet in mochten… En het is algemeen ge-
weten: regels en reglementen, daar zijn de  
vissers heel slecht in. Zo ging stilaan maar 
zeker ook onze IJslandvloot teloor. In 1992 
waren er nog drie schepen die op IJsland voe-
ren: de O.318 Belgian Sailor, de O.216 Henri-
Jeanine en de O.129 Amandine. In december 
1994 gooide de Amandine voor de allerlaatste 
keer haar korre uit. Nu prijkt ze als museum-
schip in Oostende.
KV


Het zeegevoel: Naar Island

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive