Spanhove, T.

Open Marine Archive

Aantalsverloop en terreinkeuze van de Grauwe
Ganzen in de Oostkustpolders
IIn 1956 werden in het Zwin zes
Grauwe Ganzen (Anser anser) van
de oostelijke ondersoort (A. a. rubri-
rostris) uitgezet. De nakomelingen
van deze ganzen hebben zich –
samen met een aantal vogels van de
westelijke ondersoort (A. a. anser) –
verspreid over een groot deel van de
Oostkustpolders en Zeeuws
Vlaanderen. Vooral de laatste tien
jaar is het aantal Grauwe Ganzen
sterk toegenomen. Dit geldt zowel
voor de Oostkustpolders als voor de
andere belangrijke broedgebieden in
Vlaanderen (het Oost-Vlaams
Krekengebied en de Maasvallei). Het
stijgend aantal broedvogels vormt
voor sommige landbouwers en een
aantal natuurbeschermers een steeds
groter wordende zorg.
Om een beter inzicht te krijgen in
een aantal aspecten van de Grauwe
Ganzen werd in het kader van een
licentiaatsscriptie (Biologie,
Universiteit Gent) onderzoek gedaan
naar het aantalverloop en de terrein-
keuze van die ganzen. Hiervoor wer-
den tussen 1 juli 2001 en 15 mei
2002 twee keer per week tellingen
uitgevoerd. Omdat het praktisch
onmogelijk was om steeds de hele
Oostkustpolder te tellen, beperkten
we ons tot de weiden rond Damme,
de achterhaven van Zeebrugge en de
Kleiputten van Heist.
Enkele resultaten
Aantalverloop
Van de drie studiegebieden worden
de weiden rond Damme en de
Kleiputten van Heist enkel gebruikt in
het (ruime) broedseizoen. In de
achterhaven van Zeebrugge zijn het
hele jaar door ganzen aanwezig
(figuur 1). Met behulp van gekleurde
halsbanden kon worden aangetoond
dat de vogels van Damme na het
broedseizoen (vooral na juli) in
Zeebrugge verblijven. Van de
gemerkte vogels van Damme zijn er
weinig terugmeldingen in mei en
juni. Het is mogelijk dat een deel van
de Damse broedvogels (vooral niet
broedende en vogels met een mislukt
broedsel) in andere gebieden gaan
ruien. Er zijn ook aanwijzing dat ook
de broedvogels van de Kleiputten van
Heist in Zeebrugge overwinteren,
maar deze vogels zijn daar pas aan-
wezig vanaf september.
De achterhaven van Zeebrugge vormt
niet enkel de overwinteringsplaats
voor locale broedvogels. Van oktober
tot februari waren vermoedelijk noor-
delijke broedvogels in het achter-
havengebied aanwezig. Het winter-
maximum (5327 Grauwe Ganzen)
werd er bereikt op 9 december 2001.
Omdat vrijwel geen ganzen met
blauwe halsbanden (noordelijke
broedvogels) werden waargenomen,
kennen we de herkomst van de over-
winteraars niet.
Verspreiding en terreinkeuze
In Damme en in de Kleiputten van
Heist konden slechts beperkte ver-
schuivingen in de loop van het jaar
worden vastgesteld. De reden hier-
voor moet gedeeltelijk gezocht wor-
den in de beperkte verblijfsperiode
en de geringe variatie van habitatty-
pes. In deze twee gebieden worden
vooral graslanden gebruikt. In de
periode van de nestbouw en de
eigenlijke broedperiode is er ook een
preferentie voor rietvelden (en het
moerasbos in Damme).
In Zeebrugge konden drie grote peri-
odes worden onderscheiden (figuur 2
en 3). Een eerste periode met een
sterk verschillend terreingebruik is de
droge periode (van half juli tot half
september 2001). In die periode was
geen water aanwezig op de ‘steltlo-
persplas’ op de Hoge Noen. Overdag
waren de ganzen aanwezig op plaat-
sen waar wel nog water aanwezig
was. In die periode verplaatsten de
ganzen zich ‘s avonds naar weiden
(en akkers).
Een tweede periode waarin de gan-
zen een gelijkaardig verspreidingspa-
troon vertoonden is de periode waar-
in de maïs tot rijping komt en wan-
neer er oogstafval op de maïsakkers
in de achterhaven aanwezig was. In
die periode hadden de ganzen gedu-
rende de dag geen grotere preferentie
voor maïsakkers dan in de rest van de
periode. Meestal waren de ganzen
overdag aanwezig op de Hoge Noen.
Op dit perceel werden van september
2001 tot februari 2002 een bijzonder
hoge densiteit aan Grauwe Ganzen
vastgesteld (meer dan de draagkracht
van een grasland). Tijdens de nacht
daarentegen werd veel meer op de
maïsakkers van de achterhaven
gefoerageerd.
De derde periode omvat het broed-
seizoen. Net als in de andere studie-
gebieden waren dan relatief veel gan-
zen aanwezig op percelen met een
rietvegetatie.
Figuur 1: Aantalverloop van de
Grauwe Ganzen in de achterhaven
van Zeebrugge, de Kleiputten van
Heist en de weiden rond Damme van
begin juli 2001 tot half mei 2002.
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
ju
l.1
au
g
.1
s
e
p
.1
o
k
t.
1
n
o
v.
1
d
e
c
.1
ja
n
.1
fe
b
.1
m
a
a
.1
a
p
r.
1
m
e
i.
1
Tijd (halve maand)
A
a
n
ta
l
Damme
KP Heist
Zeebrugge
Besluit 
Uit de tellingen blijkt dat de achter-
haven van Zeebrugge van internatio-
naal belang is voor de Grauwe
Ganzen (meer dan 2% van de West-
Europese populatie). Het is dus van-
zelfsprekend dat tijdens de halfmaan-
delijkse tellingen van de overwinte-
rende ganzen de achterhaven van
Zeebrugge ook de nodige aandacht
verdient. In het verleden was dit niet
altijd het geval. Vooral de Hoge Noen
is van bijzonder groot belang voor de
Grauwe Ganzen (en voor andere
overwinterende vogels). Dit gebied
verdient dan ook de nodige bescher-
ming.
Uit deze studie blijkt dat – in tegen-
stelling met andere gebieden – de
ganzen vooral ’s nachts foerageren en
zich overdag ophouden in de buurt
van open water.
Verder onderzoek moet uitwijzen
indien dit ‘omgekeerde’ dagindeling
een rol speelt in de goede conditie
van de broedvogels van de
Oostkustpolders. De terreinkeuze (en
de schade aan landbouwgewassen
die hiermee gepaard gaat) verdient
eveneens verder onderzoek, waarbij
vooral de verblijfsplaatsen tijdens de
nachts in detail onderzocht moeten
worden.
Bij dit onderzoek kreeg ik hulp en
informatie van vele personen. In het
bijzonder wil ik Eckhart Kuijken
bedanken die mij tijdens het onder-
zoek als promotor wou bijstaan.
Verder wil ik Christine Verscheure,
Frank De Scheemaeker, Koen Devos,
Anny Anselin, Rudy Deplae, Robrecht
Pillen en alle aflezers van de groene
halsbanden bedanken.
Toon Spanhove
Figuur 2: Relatief habitatgebruik van
de Grauwe Ganzen in de achterha-
ven van Zeebrugge: situatie geduren-
de de dag. (legende zie figuur 3).
Figuur 3: Relatief habitatge-
bruik van de Grauwe Ganzen
in de achterhaven van
Zeebrugge: situatie gedurende
de nacht. Het aandeel ganzen
op open water en het urbaan
gebied ligt door de gebruikte
methode te hoog.


Aantalsverloop en terreinkeuze van de Grauwe Ganzen in de Oostkustpolders

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive