Vincx, M.

Open Marine Archive

STRANDEN, ZEEWERING EN NATUUR: EEN MOEILIJK HUWELIJK  
Magda Vincx 
Universiteit Gent, Vakgroep Biologie; Afdeling Mariene Biologie, Campus De Sterre, s8, Krijgslaan 
281, 9000 Gent, België 
E-mail: magda.vincx@ugent.be  
Het vertrekpunt van de zeewering mag dan wel – in casu 
Vlaanderen – een van nature zandige kustlijn zijn, vandaag is 
deze sterk eroderende kust sterk gekneed door menselijke 
ingrepen. Sommige ingrepen ogen zeer hard zoals 
haveninfrastructuur of strandhoofden, doch hebben ook een 
zekere natuurwaarde. Als we vanuit deze context praten over 
zeewering, dan praten we over het beschermen van de 
kustbevolking op een natuurvriendelijke en socio-economische 
vriendelijke manier. Dit is een moeilijke, niet evidente 
evenwichtsoefening waarbij keuzes gemaakt moeten worden. Keuzes waarbij elkeen vanuit zijn 
kennis scenario’s naar voor kan schuiven om tot een doordachte zeewering te komen. Via deze 
bijdrage ligt de focus op het element ‘natuur’ in dit moeilijk en niet zo evidente huwelijk.  
 
Ter situering wordt de case study aangehaald van de realisatie van een strandsuppletie t.h.v. 
Lombardsijde. Over een afstand van 1.200 meter werd in de zomer 2009 650.000 m³ zand met een 
korrelgrootte 200-250 μm (d.w.z. fijne sedimenten) opgespoten. Dit werd gekoppeld aan een 
monitoringproject waarbij een strand t.h.v. Nieuwpoort als referentiegebied werd gebruikt. Uit de 
monitoring bleek logischerwijze een verhoging van de strandprofielen t.h.v. Lombardsijde. Echter, 
hoe vertaalde zich dit in de aanwezigheid van benthische organismen? Onderzoekers stelden vast 
dat er andere soorten (o.m. Ensis directus – Amerikaanse zwaardschede) voorkwamen dan initieel 
(o.m. Spisula) doch eenzelfde trend werd ook in de referentiegebieden vastgesteld. Hieruit zou 
afgeleid kunnen worden dat de natuurlijke variabiliteit wellicht groter is dan de impact van de 
strandsuppletie. Echter hierbij dient o.m. opgemerkt te worden dat het gebruikte zand fijn was, wat 
het meest optimale sediment is ten behoeve van een natuurherstel.  
 
De vraag rijst dan ook of we – op basis van deze en andere casestudies – voldoende kennis kunnen 
destilleren om een gegrond advies te kunnen formuleren i.v.m. de karakteristieken (korrelgrootte, 
helling, volume, tijdstip…) van een zandsuppletie (waarbij ongetwijfeld nog een onderscheid 
gemaakt dient te worden tussen droogzandsuppleties, profielsuppleties en vooroeversuppleties). 
 
Op basis van onderzoek komen volgende facetten naar voor die ons hierbij inzicht kunnen 
verschaffen:  
 inventaris van de soorten en van de omgevingskenmerken van de stranden (korrel, profiel,…), 
immers elke strandzone is verschillend; 
 ecosysteembenadering (die niet beperkt is tot benthos, óf vogels, óf vissen, óf (kiezel)wieren, óf… 
noch beperkt naar supralitoraal óf litoraal óf infralitoraal óf…), waarbij idealiter ook zoveel als 
mogelijk rekening wordt gehouden met interacties tussen de soorten; 
 ecologie van de sleutelsoorten (waarbij via veldstudie facetten als habitatkenmerken, preferenties 
voor korrelgrootte, reproductie,…. onderzocht worden). Zo leerde onderzoek op de Scolelepis 
squamata (gemshoornworm) dat deze van een groot functioneel belang voor jonge pladijs en 
steltlopers is; 
 tolerantie van de sleutelsoorten ivm korrelgrootte (experimenten);  
 functionele rol van de sleutelsoorten (experimenten). Zo leerde onderzoek ons dat de 
schelpkokerworm Lanice conchilega belangrijk is voor o.m. bioturbatieprocessen (d.w.z. de 
inbreng van zuurstof en voedingsstoffen in de bodem) of de rifvorming (waardoor Lanice-riffen 
fungeren als zuurstofpomp, als schuilplaats, …); 
 nichemodel om effecten van suppleties te kunnen voorspellen aan de hand van de fundamentele 
ecologische kennis. Zo zou een combinatie van data inzake biota (aantallen, biomassa, 
aan/afwezigheid) en habitat (korrelgrootte, strandprofiel, organische stof) van bvb. de strandvlo 
kunnen leiden tot een voorspelling van effecten van een suppletie.  
 
De vraag ‘welke suppletie verkiezen we?’ is dan ook niet eenduidig te beantwoorden. Immers het 
effect is afhankelijk van welk habitat en welke soorten worden beïnvloed (waarbij o.m. de 
kwetsbaarheid verschillend is). Globaal kan wel gesteld worden dat grover sediment minder positief 
scoort. Ook leert onderzoek dat suppletie van heel lange zones (zowel droog als nat) niet goed is 
 - 11 -
daar kolonisatie bemoeilijkt of toch beperkt wordt. Naar timing toe lijkt – wat betreft benthische 
fauna – dat suppleties best in de winter gebeuren omdat in de lente en zomer de planktonische 
larven van vele benthische organismen zich vestigen op de stranden. Of hoe dus een genuanceerd 
beeld over de diverse suppleties ontstaat.  
 
Aansluitend kan tevens gesteld worden dat – vanuit een ecologisch perspectief – de keuze ‘hard 
versus zacht’ evenmin eenduidig is. Harde structuren (golfbrekers, strandhoofden,…) hebben een 
andere soortensamenstelling dan zachte structuren (stranden) en kunnen een lokale meerwaarde 
geven aan de biodiversiteit. Wie herinnert zich niet – als kind – een zoektocht op de strandhoofden 
naar mosselen, krabben, zeesterren,…? Alhoewel onze kust van oudsher een zachte kust is, vormen 
de nabijgelegen rotskusten van Noord-Frankrijk een mogelijke bron van soorten die zich op onze 
artificiële, harde substraten kunnen vestigen.  
 
Als we dan al een conclusie zouden trekken dan is het dat de situatie is zoals ze is: we staan met de 
voeten in de zee. Als ‘hard’ meer opportuun lijkt in een specifieke situatie dan moeten we hier ook 
voor durven gaan, uiteraard door de diverse scenario’s naast mekaar te leggen. Stranden, zeewering 
en natuur… het is en blijft kortom een moeilijk huwelijk met geven en nemen om elementen als 
natuur en zeewering met elkaar te verweven. 
 - 12 -


Stranden, zeewering en natuur: een moeilijk huwelijk

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive