VLIZ Alien Species Consortium

Open Marine Archive

  Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel  
van de Noordzee en aanpalende estuaria 
 
Sexton’s slijkgarnaal 
Het oorsprongsgebied van Sexton’s slijkgarnaal Monocorop-
hium sextonae is ongekend. Het is trouwens niet zeker of het 
een niet-inheemse soort is in Europa. Mogelijk was de soort 
hier altijd al aanwezig, maar werd hij nooit opgemerkt. Dit 
vlokreeftje wordt bijgevolg door velen getypeerd als crypto-
geen. De soort werd voor het eerst aangetroffen in stalen die 
tijdens de zomer van 1993 langs de Belgische westkust geno-
men werden. Sexton’s slijkgarnaal wordt gerapporteerd in de 
haven van Zeebrugge, in het Schelde-estuarium en op 
scheepswrakken voor de Belgische kust. Het is een soort die 
leeft in zachte sedimenten, op andere organismen zoals wie-
ren en sponzen en op artificiële substraten en dit vanaf het 
intergetijdengebied tot op een diepte van 50 meter. 
Wetenschappelijke naam 
Monocorophium sextonae (Crawford, 1937) 
 
Oorspronkelijke verspreiding 
Over de oorspronkelijke verspreiding van Sexton's slijkgarnaal Monocorophium sextonae bestaat 
onzekerheid. Sommige wetenschappers vermoeden dat deze slijkgarnaal afkomstig is uit Nieuw-
Zeeland omdat de soort in deze regio voor het eerst (reeds vóór 1921) aangetroffen werd [1,2]. 
Men vermoedt dat de soort bij ons niet -inheems is op basis van waarnemingen in Plymouth in 
Engeland. Hoewel Sexton's slijkgarnaal hier vóór 1911 niet werd aangetroffen, was de soort er 20 jaar 
later (in 1937) plots erg abundant. Dit doet vermoeden dat de soort, althans in Plymouth, niet-inheems 
voorkomt [3]. 
 
Eerste waarneming in België 
Sexton’s slijkgarnaal werd – onder zijn toenmalige naam Corophium sextonae – voor het eerst in België 
waargenomen tijdens de zomer van 1993 in stalen die voor de onze westkust genomen werden [4]. 
 
Verspreiding in België 
Naast de wrakken in de Noordzee, waarop de soort – vooral tijdens de herfst en winter – algemeen 
voorkomt [5] (soms in dichtheden tot meer dan 4000 per m2 [6]), werd de soort in 2009 ook 
waargenomen in de haven van Zeebrugge [7], zij het wel in zeer lage abundanties [8]. 
Verder komt Sexton's slijkgarnaal in ons studiegebied ook voor in de Nederlandse Westerschelde [9]. 
 
 
 
- 1 -  
© Erwin Reuvers 
Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria 
Verspreiding in onze buurlanden 
Sexton’s slijkgarnaal werd in 1937 beschreven op basis van exemplaren die nabij Plymouth in Groot-
Brittannië verzameld werden. De soort was hier in 1934 reeds abundant aanwezig. Er was toen eveneens 
een exemplaar voorhanden dat in 1930 nabij Lissabon (Portugal), in het estuarium van de Taag werd 
verzameld [3]. 
Vanuit Groot-Brittannië verspreidde de soort zich waarschijnlijk op natuurlijke wijze naar Ierland, waar 
hij in 1982 voor het eerst aangetroffen werd [10]. Momenteel komt de soort voor op de zuidelijke en 
westelijke Britse Eilanden met een noordelijke uitbreiding tot Schotland en Ierland [11]. 
Bij onze noorderburen werd deze exoot voor het eerst aangetroffen in 1952 in IJmuiden. In 1953 werd 
Sexton’s slijkgarnaal aangetroffen op de bruinwieren van de groep Himanthalia tussen Zandvoort en 
Noordwijk, in 1956 op het Uithuizerwad in de Waddenzee en in 1960 op eieren van de wulk Buccinum 
tussen Katwijk en Wassenaar [2]. In 2000 werd de soort algemeen waargenomen in het zuidwesten van 
Nederland op harde substraten op plaatsen met een verhoogd zoutgehalte zoals het Grevelingenmeer, 
de Oosterschelde en de monding van de Westerschelde [9]. 
Ook in andere Europese landen – Italië (1950) [1], Noorwegen (1985) en Duitsland (1997) [12] – werd de 
soort al gesignaleerd. 
 
Wijze van introductie 
Aangezien het oorsprongsgebied van Sexton’s slijkgarnaal niet precies gekend is, blijft het onduidelijk 
of deze soort in Europa niet-inheems voorkomt [2,13]. Vermoedelijk werd de soort in Europa 
geïntroduceerd als aangroeisoort op schepen [1] – deze slijkgarnaal leeft in zelfgemaakte kokers die hij 
aan een vast substraat, zoals de wanden van schepen, vasthecht –, via het ballastwater van schepen of 
via de import van oesters. Eens geïntroduceerd kan de soort zich verder verspreiden via de heersende  
stromingen [12]. 
 
Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien 
Na zijn introductie in Plymouth (Engeland) ging de opmars van Sexton’s slijkgarnaal gepaard met een 
daling in de abundantie van de Crassicorophium bonellii populatie. Sommige auteurs denken daarom 
dat deze inwijkeling in competitie kan treden met de inheemse soort Crassicorophium bonellii. Beide 
soorten filteren immers hun voedsel uit de waterkolom en zijn bodembewoners die in zelfgebouwde 
tunnels leven [10]. Anderen denken dan weer dat het succes van de exoot te wijten is aan zijn hogere 
tolerantie tegen de verhoogde temperaturen. Sexton’s slijkgarnaal zou bovendien genoeg verschillen 
van Crassicorophium bonellii om samenleven mogelijk te maken [10]. 
 
Factoren die de verspreiding beïnvloeden 
Deze groep van vlokreeften lijkt tolerant te zijn voor veranderingen in het zoutgehalte van het water [1]. 
Mogelijks speelt temperatuur ook een belangrijke rol [11]. Verder is er weinig geweten over de factoren 
die mogelijks een invloed hebben op de verspreiding van deze slijkgarnaal. 
 
Effecten of potentiële effecten en maatregelen 
Er is niet veel geweten over het effect van de - mogelijke - introductie van Sexton’s slijkgarnaal op het 
ecosysteem in onze streken. De mogelijke effecten worden als laag [14] of verwaarloosbaar [11] geschat. 
In het Verenigd Koninkrijk werd een afname van de inheemse Crassicorophium bonellii gelinkt aan de 
toename van de exoot. Mogelijk lag competitie voor voedsel en plaats aan de basis hiervan [11]. Er werd 
 
- 2 -  
Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria 
echter eveneens aangetoond dat beide soorten kunnen samenleven [10]. 
 
Specifieke kenmerken 
Sexton’s slijkgarnaal leeft in een zelfgebouwde koker van modder die hij vasthecht aan kelp en andere 
grote wieren, sponzen, koralen of artificiële substraten [10]. De soort komt ook voor in zachte 
sedimenten, vanaf de waterspiegel tot op een diepte van ongeveer 50 meter [12]. 
Het wijfje van Sexton’s slijkgarnaal is 5 millimeter lang en is hiermee 1 millimeter groter dan het 
mannetje. Beide geslachten zijn geel-oranje van kleur en hebben kleine ogen [1]. 
 
Weetjes 
Mevrouw Sexton 
De wetenschappelijke soortnaam Monocorophium sextonae was oorspronkelijk Corophium sextoni 
(met mannelijke uitgang –i). De persoon naar wie de soort in 1937 door de taxonoom Crawford werd 
genoemd was echter een vrouw – E.W. Sexton – en de soortnaam moest dus volgens de 
taxonomische regels vrouwelijk zijn. De uitgang op –i van “sextoni” werd nadien rechtgezet tot het 
vrouwelijke -ae [15].  
 
Hoe verwijzen naar deze fiche? 
VLIZ Alien Species Consortium (2011). Sexton’s slijkgarnaal - Monocorophium sextonae. Niet-
inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria. VLIZ Information 
Sheets, 66. Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ): Oostende, Belgium. 4 pp. 
 
VLIZ Alien species consortium: http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=project&proid=2170  
Lector:  Pieter Boets 
Online beschikbaar op: http://www.vliz.be/wiki/Lijst_niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria 
 
Geraadpleegde bronnen 
[1] Hurley, D.E. (1954). Studies on the New Zealand amphipodan fauna No. 7. The family Corophiidae, 
including a new species of Paracorophium. Trans. R. Soc. N.Z. 82(2): 431-460. details 
 
[2] Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands. Zool. Meded. 
79(1): 3-116. details 
 
[3] Crawford, G.I. (1937). A review of the amphipod genus Corophium, with notes on the British 
species. J. Mar. Biol. Ass. U.K. 21(2): 589-630. details 
 
[4]  Dewicke, A. (2002). De hyperbenthische gemeenschappen van de Noordzee = Hyperbenthic 
communities of the North Sea. PhD Thesis. Universiteit Gent (RUG): Gent. 219 + 1 cd-rom pp. 
details 
 
[5]  Mallefet, J.; Zintzen, V.; Massin, C.; Norro, A.; Vincx, M.; De Maersschalck, V.; Steyaert, M.; Degraer, 
S.; Cattrijsse, A.; Vanden Berghe, E. (2008). Belgian shipwreck: hotspots for marine biodiversity 
BEWREMABI: final report. Belgian Science Policy: Brussel. 151 pp. details 
 
[6]  Zintzen, V. (2005). Les amphipodes tubicoles de épaves du Plateau Continental Belge. De 
 
- 3 -  
Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria 
Strandvlo 25(2): 38-49. details 
 
[7]  Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Assessing the importance of alien macro-Crustacea 
(Malacostraca) within macroinvertebrate assemblages in Belgian coastal harbours. Helgol. Mar. 
Res. Online First: 13 pp. details 
 
[8]  Persoonlijke mededeling door Pieter Boets 2011. 
 
[9] Faasse, M.; Van Moorsel, G. (2000). Nieuwe en minder bekende vlokreeftjes van sublitorale harde 
bodems in het Deltagebied (Crustacea: Amphipoda: Gammaridea). Ned. Faunist. Meded. 11: 19-
44. details 
 
[10] Costello, M.J. (1993). Biogeography of alien amphipods occurring in Ireland, and interactions with 
native species, in: (1993). Proceedings of the First European Crustacean Conference, 1992 = Actes 
de la Première Conférence Européenne sur les Crustacés, 1992 . Crustaceana, 65(3): pp. 287-299. 
details 
 
[11] Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a 
review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 
152 pp. details 
 
[12] Naylor, M. (2006). Alien species in Swedish seas: Monocorophium sextonae. 
Informationscentralerna för Bottniska viken, Egentliga Östersjön och Västerhavet: Sweden. 2 pp. 
details 
 
[13]  Kerckhof, F.; Haelters, J.; Gollasch, S. (2007). Alien species in the marine and brackish ecosystem: 
the situation in Belgian waters. Aquat. Invasions 2(3): 243-257. details 
 
[14]  Wijsman, J.W.M.; De Mesel, I. (2009). Duurzame schelpdiertransporten. Wageningen IMARES 
Rapport, C067/09. Imares: Wageningen. 111 pp. details 
 
[15]  Stock, J.H. (1994). De ‘slijkgarnaal’ Corophium sextonae (Amphipoda) plotseling talrijk in de 
Oosterschelde. Het Zeepaard 54(4): 82-84. details  
 
 
 
- 4 -  


Sexton’s slijkgarnaal - <i>Monocorophium sextonae</i>. Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive