Becuwe, M.

Voet, H.

Open Marine Archive

i,
,
DE
WIELEWAAL
orgaan
van de
ornilologische
vereniging
"de 'Wiele'Waal"
Verenlglng zander wlnstoogmerk
Ii
I
I
I
t
I
I
MAANDBLAD VOOR NATUURWETENSCHAPPEN
SAf313
Admlnistratle: G'raatakker 11.2300 Turnhout - Giro: 000-0319785-73- Tel. (014) 41.22.52
Ultgegeven met ondersteuning van het Mlnisterle van Natlonale Opvoeding
OKTOBER 1977
NUMMER 10
Resultaten Mid-winterteUingen 1975-1977
VAN WAADVOGELS AAN DE BELGIS,CHE KUST EN AAN DE ,BENEDEN.SCHELDE
1. INLElDING.
I
n het kader van de international'e water-
wildtellingengeorganiseerd doar het
International Waterfowl Research Bur,eau
(I.W.R;B.), gevesNgd te Slimbridg,e (Enge-
land], worden aok in ons land. naast gan-
zen- en 'eendenteHingen. systematische
waadvageltellingen uitgevaerd. Recent nag
werd het I.W.R.B. en de waterwildteHingen
in een wimer ve'rband gesitue'erd (Kuyken.
1976).
Vermelden we hi,er alleen da,t dank zij de
waadvo,geltellingen in W.-Eurapa en NW.-
Afrika men thans r,eedseen goed beeld
bezit van de zwaartepunten 'in het verspr,ei- '
dingspatroon van enk,ele voorname 5aort,en
alsmede lijsten kon samensteHen van all,e
door Herman Voet en Mark Becuwe
estuania en wadg,ebieden langshe,en de
Atlantische kusten die van substantie,el
belang zijn voor het voortbestaan van waad-
vogels [Prater, 1976). Reg'elmati,g he'rhaal-
de telling'en, zelfs in kl,eine gebi'eden, ge-
ven 'daarenbov,en kostbareinformatioe ov,er
de evolutie van papulatioes of v,erschuivin-
g-en in het winterareaal. De ,resultaten van
'waadvogelobservaNes uitgevoerd tuss,en
1945 'en 1974 ,in het natuurres,ervaat De
IJzermonding 1:eNieuwpoort kunnen fin dit
opzicht illustratief zijn {Becuwe, 1975).
De hier me,egede,elde resultaten maken
de,el uit vaneen uitg-ebre'ider onderzoek,
dat verdeI' loapt. Dit rapport moet be-
schouwd worden a1s ,e,en tussentijds VIer.
slag, dat zich beperkt tot de resultat'en van
de januariteHing,en. Het is belangrjJk <I:e
265
bes,e.ffen dat e-en herfst- of lent,es'ituaUe
grondig kan afwijken van deze mid-winter-
telling'en.
Maandel,ijks,e t'e,Hingen fop zater,dag dichtst
bij de 15e van ,i-edere maand) uitg.evoerd
binnene,en we:! omschreven g,ebied - 66k
aan wetwaterbiotopenin Binnen-Vlaande-
ren en 66k voor soorten als kievit engoud-
plevi,er
- kunnen 'beschouwd worden ails
nuttige bouwstenen voor 'een be1!ere ken-
nis van de st,eltlopertr-ek. ~ers.onen die he-
r,eid zijn medewerking te verl-enen aan dit
waadvog-elonderzoek kunnen kontakt opne-
men met e'en van de auteurs.
2. WA,ADVOGEU-ELUNOEN
OP m:; BE-LGISCHE KUST.
De ,t,elling,enhebben betr'ek~ing op de vo:!-
'-edige B'elgische kust : het Noor,dzeestrand
tU'ssen Fr,ans'e en Nederlandse gr,ens en
de natuurres-ervat,en De IJzermonding en
Het Zw,in. De januaroitelHng 1977 geschi,ed-
de in overle-g met Nederlandse veldornito-
loglen waardoor het voMedige Noordz.e'e-
strand van <DePanne tot Scl1i,ermonnikoog
get'eld werd. E,en hiezonder woord van dank
aanalle teJl.ers .en speciaal aan de t,rajekt-
verantwoordeJ.ijk'en P. De Groote (V,eurne).
P. L.<ingierfOostende), Dr. J. Van Gompel
(Blank,enberge), G. Rappe (Knokke-Heist),
G. Burggraeve (Knokke-Heist)en J. Burny
(~nokke.JHeist).
Tabel 19'ee.ft 'e-enov,erzicht van de t.otalen
per soorten ,een indruk van de versche-i-
denhe,id a'an w~advogels die 'op onze -kust-
s1!rook te vinden is. De aantallen wulpen
en k'emphanen slaan v.oHedig op de belan-g-
I"ijk'esl-aapp~laa,tsen,in het Zwin; tijdens de
dag gaan dez,e soorten ,evenwel in het
binnenland voeds-el weken. Laten we deze
soorten buiten beschouwing dan komen
we in 1976 'en 1977 voor de Belgische kust
l"espektieveHjk 1!ot 3.000 en 4.000 waad-
vo,gels. De ,echte waadvogels lOals schol-
'ekster, zilv'erpl'evlier, bon<rbekpl,ev,i,er,rosse
grutto, tureluuren bonte' strandloper vin-
den hun optimaal biotoop njet op onz-e kust
266
Drieteenstrandloper .
Tekening: Oilbert van Avermaet.
en hunaantaHen zijn lininternationaal v,er-
band v-an weini,g gewicht.
Voor dri,e kar-akteristieke strandsoor1!en,
steen loper, paarse strandloper en dri,ete,en-
strandloperltggen de zak'en evenwel an-
ders. Volg'ens de basisnorm van het LW.
A.B. ,is ,een g'ebi,ed van international-e be-
tekenis wanneer het 1 of 2 % van de po-
pulatie van 'een bepaalde soon herber'gt.
Binnen de Atlantische trekbaan (Europa en
N.W.-Afrika) 'is dit voor de steenloper en
de drieteenstrandloper r,espektieveloijk een
groep van 250 -en 300 vogels (1 % norm).
en de Belgische kust is voor deze soorten
dus duidel.ijk vaninternationaal belang.
Voorde paars,e str-andloper-van aile waad-
v,og,els de meest noordelijk overw.interen-
de soort - zijn ge'en totaaltelling-en en dus
geen %~norm beschikbaar vanwege de
materiEHe onmog,eUjkhe'id om o.a. de 22.000
km r.otskust van Noorwegen af te lopen...
Nochtans v.ormen de 320 paarse strand-
lopers op de Belg'ische kust, samen met
de 150 vogels 'in West-z,eeuws-Vlaander'en
en op Walcheren, de grootste groep di,e
bekend is op de zuidrand van zijn winter-
,areaal op het Europese vasteland (Prater,
.in l.itt.).
Enkele soorten met een oVlerwegend
winterar,eaal wals de strandplev,i-er, de
zwarte ruiter, de kl-eine strandloper en de
kemphaan worden tengevolge van de lan-
ge reeks ope,envolg'ende zachte wi;nters
steeds re,g,e,lmatiger 'en 'takijker winter-
gastenin West-Europa. Aan de Westkust
I
I
~~
j
~
1
\
~.
~I
,I
I
I
\
werd de strandpl,ev'i'er vanaf de winter
1972/73 jaarlijks vastg,e,steld i,n de perio-
de dec,ember-februari (1 tot 5 vo,g,els);
voerheen werdeen dergelij~e f~ekwent,ie
van wint'erwaamemingen nooit genote'erd.
De 'groep kemphanen van de Zwinslaap-
plaats is momente,el de grootstereg,elma-
tig,e januarikoncentratie di,e uit West-
Europa bekend 'is (Prater,'in litt.).
Tussen De Panne 'en Schiermonnikoeg wer-
den ep 8/9 januari 1977intotaal 12.102
waadvegels Ig,eteld, in 13 soorten. Tabel 2
geeft de resul,taten voor enkeJ'e karakteris-
tieke strandsoorten en veor het totaal aan-
tal ,getelde waadvagels. Binn-en deze kust-
strook nemen de waadvog.els globaaJ toe
van noord naar zuid. De dri'ete,enstrand-
loper is 'evenwel het talrijkst in het noor-
den, de st,eenloper en de paarse strand-
loper ,in het zuiden van het trajekt. Naast
de soorten in Tabell 2 r,e'eds genoemd, wer-
den ep de 450 km Noordzeestrand nog aan-
getrotten: ~ilverplev'ier (157). bentbekple-
vier !(25). strandpl,evier (1), wulp (27),1"05561
gruUo {91), tureluur (110), zwarte ruiter
(1), kanoetstrandloper (4) en bonte strand-
leper (1.786). (Meininger, in voorhere,iding).
Het hog'e aantal bonte strandlope'rs, dat
oak ap het Belgische Noordzees;trand tus-
sen Middelkerke en Blankenberge aanwe-
zig was, moet begrepen warden als een
tijdel ijk vorstvluchtv,erschij.nsel.
Tabell 3 t,enslotte ge,eft een konkre,et beeld
van de ver,spre'iding van waadvag,els aver
de B'elg'ische Ikust. De IJzermonding en het
hierop 'aansluitende strand, de Oostendse
kuststraok en het Zwin met de hie-rop aan-
sluitende golfbrekers vorman dri'e duidelij-
ke talrijkheidscentra.
3. WAADVOGELTELLINGEN
AA:N DE BENEDEN-SCHELDE.
Gekoor,dineerde teHingen liggen slechts
veer van de laatste twee winterseizoenen
(november-maart) 1975-76 'en 1976-77. De
~esultaten van de mid-wintert'eHingen zijn
samengebracht in Tabel 4. Tel"vergeJ.ijk,ing
is hieraan toeg,evoegd de januari-sli~uatie
uit de periode 1946-62 (Van, del" Vloet,
1963).
Over het algeme,en zij opgemerkt dat het
onderzoek verder zal moeten gestimul'eerd
worden. Aile medewerkers zijn we op'rech-
te ,dank verschuldigd. Ludo B'anoy (Aartse-
laar] 'en Ben Fa,es(Antwerpen) waren be-
hulpzaam bij het samenbrengen van de g'e-
gevens.
Het Hjkter op dat het be,eld we'inoigveran-
,derd is vergeleken met de per,i,ode 1946-62.
Foto: A. La,grou.
Rosse grutto.
.:.:a.....
267
--
Soort 1975 1976 1977
Schol,ekster ,(-) 682 520
~ieViit (-) 110
Zilverple,vier (-) 75 113
B,ontbekplev.ier (-) 49 72
Strandplevler (-) 1
Steenloper 420 524 671
Wulp (-) 480 1.350
Rosse grutto (-) 1
Ture,luur (-) 279 108
Zw~nterul1:er (-) 1
Paalrse strandloper 331 315 320
Onz'e te/!/ingen duiden wel ap een i,ets gro-
tere v'erscheidenheid aan soarten.
De slikken van het Belgisch g.edeelte van
de Beneden-Sche,/de sluiten geheel aan hij
de z'e,euws'e Delta. Daar hun g.eringe apper-
vlakte Hgg,en de aantallen averwinterend'e
waadvogels 'er aan de zeer lage kant. A/-
le'en het aanta/ bant,e strandlopers viel
-
voar,a:/ ,in 1977 - opvaHend haag uit.
BHJkbaar door het .ontbreken van geschik-
te hoo'gwatervluchtplaatsen averNjen veel
waadvage,/s op het aangrenzend Neder-
landsg-ebj,ed, ondermeer op de schorren
van Saaftinge. Het is daarom na.odzakelijk
in de taekamst ste'eds detellingen uit te
vaeren bij laagwater.
Van het aantal wulpen werd in 1976 een
r,edel'ijk goed overzicht verkregen. Door-
dat de soort benev,ens op de slikken .ook
zeer v,erspreid 'in de polders foeragelert,
kan e'en gedeelte aJJ.icht aan de aandacht
antsnappen. Ook in de omg-eving van de
Kalmthoutse He,ide,houden ~ich 's winters
wulpen op in wisse/end aantal (142 eks.
op 12.1.1974). Deze vog,els ov,emachten op
de schorl"en op Nederlands grondgebied.
Verme/den we 1'enslotte dat de kemphaan
thans vermO'edeJijk een re'gelmatige winter-
gast is ,geworden ,in de palders op onder-
gelopen land, tot maximum 225 eks. (2.1.
1967).
Totaal verschillend lis het voorkomen van
de waadvog,els buit,en het winterse'izo.en.
Hert g,ebied is dan ,in hog,e mate belangr,ijk,
vooral tijdens de najaarstrek. Een -geza-
menlijke aanpak van het onderzo-ek in dez'e
periode zou z,eker in nationaal verband 10'-
nend zijn. Bij de reg,enwulp iseen derge-
NJk onderzoek wel aangevat. GeJijktijdig'e
teMing'en werden in 1976 (voortg,ez'et ,in
1977) uitg'evoerd op de slaapplaats ,in de
K,almthouts'e He,ide - van bie~onde'r int,er-
nationaal belang voor de soom - en op de
omgevende vochtige heidegebieden, in
samenwerking met vogelwaarnemers in
Het Zwin en op de diverse sJaapp,l,aatsen
van de saort 'in N,ederland (van Dijk, van
Vugt en Voat, 1977).
268
~
4. B!I'BLlOG,RAFI!E.
Becuwe M. 1975. Het res,ervaat
"De IJzer-
monding" t'e Ni'euwpoortals doortr'ek-
'en overwint,eringsg,ebied voar waad-
vogels. Bialogisch Jaarhaek Dadonaea
43 : 63 -77.
Kuyken E. 1976. Betekenis en behaud van
waterrijkegebi'eden, "Wetlands", op na-
tionaal en intemaNonaaJ vlak. Contact-
blad Be:Jgische Natuur-en Voge,Jr,eslerva-
t'en 1976 (4) : 3 - 10.
Meininger P. Hesultat>en van een vogel-
teJl,i,ng langs de NederJandse en B-el,g'i-
sche Naordz'e-ekusti'n januar,i 1977. (in
v'aorbel"eiding).
Prater A.J. 1976. The distribution .of coas-
tal waders;n Eurape and Narth Africa.
Proc. Int. Conf. on the Cons,ervaNon of
Wetl,andsand Waterfawl, He,iligenhafien
(F.R.G.), D'ecember 1974 : 255 - 271.
Van der Vloet H. 1963. Avifau.na van het
9'ebiedaan de Beneden-Schelde. De'el
waadvagels. (ni'et gepub/,ioeerd).
Van Dijk A.J., Van Vugt H. en Voet H. 1977.
Onderzoek naar de Re'genwulp in Neder-
-land en Belgie. Het Vageljaar 25 : 89 - 91.
Herman ~oet, ~oorx:Hnator Weorkgroep GteltJopers
- I.W.R.B. iBelgH~,Oude- Baan 5, 2070 Ekell"!en.
Mark Becuwe, Koordinator' 'Subwe,rkgroeop kus,t-
waadvogels -I.W.RJB. Belg/e, VIss'erstraat 4,
8172 lampernisse - Diksmulde.
TABEl 1. Aantallenwaadvogels op de Be-IgiischeKust
in janual'i 1975, 76 en 77. Betekenis doer symbolen :
(-) : de soort we'rd ,",let geteld;
-
: de soort ont'bra,k tijdens de telling.
Soort 1975 1976 1977
(-)
(-) 837
520 307
,(-) 230
(-)
(-) 3.778
"0 ] -....C
8'4).....
ciJE
C 1\1 :S,....Q) -
~,C5]
i'] 'GIi ~~~j
-!1!~ "Ox..
-b ,CD '61
"idlO g.- N =:;
-
It) =5g4)~:==~ z .e.=' ~;::' GlCDSOORT 0),." ca
'-'
fnEc:!.
........ ......... ........
-... .........
-1;; III 11 1/1 i6i1i III -ti 1/1 1i1i III
~i ij ~j Sc ~j ~i Gi E 1j.... c 8'~ ~I~0 I'll .s :3 .s~1\1 ~I'll > > ~1\1 > >
Schol ekslter 711 5,47 387 3,07 2.028 15,60 390 6.00 3.516 7,80
Steenl'oper 106 0,82 685 5,44 566 4,36 657 10,10 2.014 4,47
Paarse stt andlaper 20 0,15 154 1,22 150 1.15 320 4.92 644 1,43
Drieteenstrandloper 1.391 10,70 1.073 8,52 604 4.65 658 10.12 3.726 8.26
Totaal aantal 2.255 17,35 2.394 19,00 4.632 35,63 2.821 43,40 12.102 26,83
waadvogels
-1:: l! :---- """"GI 0 i ~DI .. II) 8. l'i 4)c 0 . cu i-I t::."0 ~DlGI oS:C Q, ~N.5 :a-Gi .- C UI'll
== 1i ~c~ tN 1/1a.::I 5!~1! .QGI::g ::gl!x .Q~ 5:; 'a,GI.!!! GI GI 0 § :!..- .- t GI
~:ijcz a::cE 'iii::i: ::i:.:.:c :=iiii.! ~x
Schol'ekster 80 (100) 32 206 68 4 130 520
Kie\/1)Jt
-
- -
- - -
110 110
Zilverplevier
-
44 m 17 11
-
41 1'13
Bontbekpl,evier
-
45
-
16 4 4 3 72
Strandplevler 1
- -
- - - -
1
Steenloper (17) 35 (4) 408 70 158
-
671
Wu~l.p
- -
-
-
-
-
1.350 1.350
Rosse grutto 1
- - - - -
-
1
Tureluur (8) 62 (8) 8 6 2 30 108
Zwarte rulter
- - - - - -
1 1
Paarse strandloper 2
- -
164 34 120
-
3'20
Kle,lne strandloper
- - - -
-
-
3 3
Bonte strandloper (242) 620 (105) 113 241 2 480 1.4'56
Drieteenstrand I,aper 131
-
28 299 197 3 - 658
Kemphaan
- - - -
- -
260 260
~Iuut
- - - -
-
-
15 15
Totaa I 482 906 184 1.231 631 293 2A23 5.659
KI'eline strandloper
Bonte strandloper
Drieteens,trand lope'r
Kemphaan
Kluut
3
1.456
658
260
15
Totaal 5.659
TABEL 2. Totalen en dichtheid van enkele karak-
te,risti'eke stra.odwaadvogels 'en het totaa,1 santa I
waadvogels tussen 'De :Pa.one'e.o'Schiermonnlkoog'op
8/9 januari 1977. Voor deze strandtelling werden
de waadvogels di'e 'in iDe Uzermonding en Hat Zwin
verbleve.o .oiet meeg'etelld. (Melninger. In voorberei-
ding, lets omgewelrkt).
TABEL 3. De aanta-llen waadvogels op de Belgische
kust op 7/9 januari 1977. Deaantalle.o tussen
haakjes werden njet meegeteldin de totalen per
soort om dubbelteolling te voorkomen ; De IJzermon-
ding werd op 8 januari ,tijdens hoogwater geteld
terwijl de twee hlerop aansluitende kusttrajekten
de volgende dag tijdens laagwater geteld werden,
en hetis bekend dat tussen deze 3 gebieden sterke
uitwisseling bestaat.
269
,
j
\t
ij
II
.t
I
rIf
SOORT 1976 1977 1946.1962
Scholeks~er 42 3 schaars
Kievit 813 130 enkele duiz,enden
Zlilve-nplevier 3 1 tweemaal
Bontbekplev-ier onre-gelmatig.
max. 20
Steen/oper 1
Wu/p 113 30 1O-talle",
uitz. 100.200
Tureluur 3 1 en'kele ma-Ien
Bonte strandloper 566 1.402 groepen
van 100 tot 550
Kemphaan 4 tweemaal
Kluut
,
'"
r
'1
rI,
TABEL 4. Aantallen waadvogels aan de Beneden.
Scheilde in janua!'i 1976 -en 77,vergeleken met de
januari-situatie u-jt de periode 1946-62 (Van der
Vloet. 1963).
Vogelleven .In IJsland
!I,
Voor de vo-gelwaarnemer he-eft IJs/andta/rijk'e be koning-en. Hoewel, ;zoa/s al-
g'emeen gedacht, niet -echt arktisch, bezit
het e-en behaarlijk aantal vogelsoorten die
tot deze kat,egorie behoren. Een ander in-
teressant punt lis het volgende: IJs/and is
de meest westelijke buitenpost voor -een
aantal vogelsoorten van de Dude Wereld
en de meest oasteJ>ijke voor sommig.e soor-
ten van de N,ieuwe Wereld. Alles bij<e-en-
genomen zijn er zawat 230 vogelsaarten,
waarvan bek'end is dat z-e op het een .of
ander tijdstipin IJsland aanwezig waren,
maar sl'echts 76 soorten neste/en in het
land. Er zijn 7 saorten gewane trekkers of
wint,erbezoekers -en e-en aantal geregelde
dwaaltrekkers, terwijl de overige soorten
toevalHg-e bezoekers zijn.
Behalve de s'ensationele Arktische en Ame-
rikaans'e saart-en die in' IJsland kunnen
worden waargenomen,:is het daaram niet
zozeer het aantal soortenals we:1de av,er-
vloed derindividuelesoarten en de mak-
he-id van de vogels, dol,eIJsland tot e'en pa-
270
Bonte strandloper. Foto: A. Lagrou.
door Dr. Finnur Gudmundsson,
vertaald uit het Engels door A. Gils-Simons
radijs voor de vogelwaarnemer maken.
De avervloed en de makheid van de vogels
in IJs,land mogen rechtstreeks worden toe-
geschreven aan het feit dat de menselijke
hevalking sl'echts 210.000 personen am-
vat voar een totale oppervlakte van 40.000
vierkante mij/en (= 64.000 Km2). . D./t ver-
klaart .oak waarom IJsland nog zo we,inig
is beinvloed door menselijke aktiviteit,en
en ook waarom de vogels daar grotere
kansen hebhen aan de mededinglng van
de mens het hoofd te bi'eden dan zulks het
geval is in dichter bevolkte landen.
De beroemdste van al de vog.els van IJs-
land is de giervalk, die in vroeger tijden
een grote r-eputatie onder de va,lk-eniers
genoot. Het is altijd een vreugde, deze
magnifieke vogel g.ade 1:e slaan -en zijn
sneHe, krachtig-e v/ucht, als hij zijn prooi
achtervolgt, is onvergelijkbaar. Hij is nu
het gehel'e jaar door volledig beschlermd
en heeft nog -st,eeds een wijde verspr-eiding
'in clerots- -en bergachtig.e delen van het
land. De grote zeearend was vroeger v-rij


Resultaten mid-wintertellingen 1975-1977 van waadvogels aan de Belgische kust en aan de Beneden-Schelde

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive