Van Bulck, F.

Open Marine Archive

VERENIGING VOOR CONCHYuiOuOGIE EN MALACOLOGIE 
GÜ 
ANTWERPEN 
AANGESLOTEN BIJ HET KONTAKTKOMITIE VAN OE KRINGEN VOOR 
NATUURSTUDIE EN NATUURBESCHÊRHING IN HET ANTWERPSE 
Redactie: 
A.rtoine Veraycken 
VLIZ (vzw) 
VLAAMS INSTITUUT VOOR DE ZEE 
FLANDERS MAF^iME INSTITUTE 
Oostende - Belgium 
Inlichtingen . 
Mevr. E. L«clercq. 
Telefoon : 350581 
N O V E M B E R 1 9 6 9 
Secretariaat : 
J.Wuy 
Wetstraat,58 
Antwerpen 
67310 
nr 11 
1. Algemene vergadering 
op zondag 2 november 1969 te 10.00 uur 
in het lokaal LE PAON ROYAL 
Koningin Astridplein 
Antwerpen. 
Voordracht door de heren F. Van Bulck en R. Pickery 
over Pholas dactylus en andere boorschelpen 
( eigen waarnemingen in Bretagne) 
2. Studieavond: onder leiding van de heer P. Van Bulck 
op vrijdag 21 november 1969 te 20.00 uur 
in het lokaal Ommeganckstraat 26 te Antwerpen. 
( rangschikking van de clubcollectie - Keltische en 
Mediterane zeeprovincies) 
3. Algemene vergadering voor de geugd 
op zondag 2 november 1969 te 10.00 uur 
De heer Bruynseels komt praten over : 
" Schelpen van de Middellandse Zee". 
4. Bestuursvergadering ( enkel voor bestuursleden) 
op donderdag 6 november 1969 te 20.00 uur. 
in het lokaal Ommeganckstraat 26 te Antwerpen. 
5. Vergadering van de conchyliologische studiegroep voor 
exotische zeeschelpen - met medewerking van de heren 
J. Kruyniers en E. Wils. 
op woensdag 26 november 1969 te 20.00 uur 
in het lokaal Ommeganckstraat 26 te Antwerpen. 
I 196 
N O O R D Z E E - O N B E R Z O E K 
door de w e r k g r o e p van de v e r e n i g i n g G l o r i a M a r i s 
I . HOE HET GROEIDE . 
Onder impuls van de huidige voorzitter, Gapt. P. V M CLEEMPUT, 
was er in mei I964 reeds een eerste gedachtenwiss'eling tijdens 
onze studieavonden. Vermoedelijk is het idee van dhr. Van 
Cleemput dan ook veel ouder dan vijf jaar. Het duurde echter 
geruime tijd vooraleer een aantal mensen gingen samenwerken om 
in de vereniging nog een bijkomende werkzaamheid te konkreti-
seren. Het soepele programma van de werkgroep diende permanent 
aangepast aan de deelnemers. Algemene conchyliologische gesprek-
ken en determinaties lieten niet steeds de tijd om tussen andere 
werkzaamheden het Noordzee-onderzoek op te dringen. Het bleef 
dan ook beperkt tot kleine groepsuitstappen, die in hun veld-
werk hoofdzakelijk verzamelden en af en toe korte nota's publi-
ceerden. Het resultaat hiervan was ; een voor de deelnemers 
verbeterde kennis over enkele littorale soorten. 
In december I966 werd echter een strenger georiënteerd 
programma vooropgezet door P. Van Bulck. Dit programma was 
tweeledig, nl. onderzoek van de getijzone en dregging voor de 
kust. Einde januari 1967 werd dan een eerste grootscheeps 
" veldwerk " in de getijzone op touw gezet. 
II. ONDERZOEK VM DE SCHELPENAANSPOELINGEN OP DE BELGISCHE 
STRANDEN tussen de Franse grens en Lombardzijde. 
Op 29 januari 1967 hebben veertien deelnemers, verdeeld in 
vijf ploegen, samen 309 monsters genomen van het schelpenaan-
spoelsel tussen Nieuwpoortbad en de Franse grens. Dhr. Saesen 
voegde hier later nog 76 monsters aan toe van het strand tussen 
de rechteroever van de Ijzermonding en V/estende. 
Het onderzoek van deze monsters had hoofdzakelijk tot doel een 
kwalitatief en kwantitatief beeld samen te stellen over de 
littorale weekdierfauna van de Belgische kust. In de eerste 
plaats werden hiervoor stalen van de aanspoelsels genomen 
omdat deze een vollediger beeld geven. 
Te weten : 
staal van schelpenaanspoelsel 
" levend materiaal "1 i" dood materiaal 
recente afkomst i |fossiele vorm 
De 385 monsters werden tijdens vele bijeenkomsten gedeter-
mineerd en geteld. Een uitslag hierover publiceren zou alleen 
maar leiden tot voorbarige en foutieve konklusies. Immers, de 
aanspoelingen zijn periodiek veranderlijk en de quantums af-
hankelijk van vele factoren. 
197i NOORDZEE-ONDERZOEK 
Meerdere proeven dienen dan ook nog genomen alvorens het voor-
opgezette doel kan benaderd v/orden in een eerste verslag. 
Buiten verdere proeven van aanspoelingen dient ten eerste iiet 
onderzoek naar levend materiaal uitgebreid en ten tweede de 
kennis over fossielen uit de kuststreek opgezocht. 
III. DREGGING IN DE NOORDZEE. 
A. Na kontaktname met 
middellijk een dreg ge 
Deze eerste dreg ( zie 
8 mm. , gelast op alle 
zijn : 1 =75 cm., b =4 
binnenzijde bekleed me 
Aan de open voorzijde 
bels. De onderrand van 
blad en sch In uitstek 
loodballast bevestigd. 
de Zeevaartschool te Oostende, v/erd on-
bouwd en naar Oostende gebracht, 
fig.l) is gemaakt uit rondstaal, diameter 
kruisingen van de staven. De hoofdmaten 
O cm, h = 30 cm. Het geheel is aan de 
t gegalvaniseerd staalgaas van 5 mmi. mazen. 
zijn twee beugels geplooid voor trekka-
de opening is voorzien van een mesvormig 
ende "rijftanden". Op de onderrand is een 
F<Q i 
3-
Dr 
1) 
eggmg 
op 26 
posities 
sreeks 1. '- - -- - "' •"-•' ' 
mei 1967 werden vier dreggingen uitgevoerd op de 
N 02°42'8"E 
N 02°42'7"E 
51°09'6" 
51°10'2" 
51°10'5" N 
51°10'4" N 
02°42'5"E 
02°42'2"E tussen 1600 h»en 1627h, 
Tijdens deze dreggingen was de waterstand te Nieuwpoort respec-
tievelijk 4m60, 4m40, 4m20 en 4moo en het echodieplood gaf 
respectievelijk 7m50, 7m50, 9mOO en BmOO. 
2) Tijdens dezelfde vaart werden op 28 m.ei 1967 verder nog 
zeven dreggingen uitgevoerd op de posities : 
a) 51°22'52"N 
b) 51°22'37"N 
o) 51°22'51"N 
d) 51°22'47"N 
e) 51°22'47"N 
f) 51°22'18"N 
g) 51°22'45"N 
tussen 1403 h en 1505 h. (HV/ te Zeebrugge was 1633 
J°20'20"E 
3°20'30"E 
3°19'45"E 
3°19'— E 
3°19'— E 
3°18'29"E 
3°18'15"E 
h). 
NOORDZEE-ONDERZOEK t 198 
Deze eerste reeksen hadden tot doel : het testen van de dreg 
en het verzamelen van levende weekdieren. 
In principe kan de operatie worden aanzien als geslaagd, ver-
mits zowel bodemmonsters als levende weekdieren werden opge-
haald. De dregspecie bestond uit blauwachtig-zwart slib en be-
vatte een groot aantal losse kleppen van dode pelecypoda. 
Onder het levend materiaal vonden we in hoofdzaak Donax vitatus 
( Da Costa 1778) en Macoma baltica ( L.1758). Opvallend was de 
kleine afmeting van de dieren in vergelijking met deze welke 
levend aanspoelen op de Belgische stranden. Ook weze vermeld dat 
geen grind werd aangetroffen. Dat zich geen grote exemplaren 
in de dreg bevonden, kan misschien zijn verklaring vinden in 
de veronderstelling dat de tanden van de dreg te kort zijn of-
wel omdat ze onvoldoende diep de bodem omwoelen. Gastropoda en 
kleine pelecypoda werden niet gevangen. 
C. Dreggingsreeks 2. 
Deze reeks werd uitgevoerd op 15 en 16 maart 1969, met aan boord 
Gapt. P. Van Cleemput, Voorzitter van Gloria Maris. De algemene 
gegevens omtrent de vijf monsternaraen geven we vooraf in onder-
staande tabelvorm : 
staal n°l n°2 n°3 n°4 n°5 
Datum 15.5.69 
uur 1830 
breedte 50<'50'35"N 
lengte 1°31'15"E 
diepte (echolood)l2,5m 
koers NNE 
vaart lm/sec 
stroomrichting 187°0'5 
staat v/d zee kalm 
temperatuur lucht 9°7 
windrichting NE 
windkracht 3/4 
kaart nr. 2/48 
lengte lijn 25m 
plaats 
15.3.69 
1845 
50°31'37'!N'' 
1°32'30"E 
18m 
NNE 
O 
O 
kalm 
9°7 
NE 
25ra 
Paris plage 
zeezijde 
rond 6 
vadem 
15.3.69 16.3.69 16.3.69 
1900 0820 0845 
50°32"'36';N"5H:°14A36-^N51''13'5CW 
1°32'42"E 
23m 
NNE 
l a 3m/sec 
250° 
kalm 
9°7 
NE 
25m 
Monding 
rivier 
Etaples 
2°51'23"E 
8,5m 
250° 
2m/sec 
225° 
golven l,5m 
4° 
ENE 
5 
2°49'OOE 
5,5m 
240° 
2m/sec 
225° 
golv.l 
4° 
ENE 
5 
5m 
2 Om 
Stroombank 
boei 
2 Om 
Stroomb. 
Duur van de operatie : 10 min. 
Tijdens de monstername n°l werd vastgesteld dat met een lijn van 
25 m. de dreg niet"pakte", maar los op de bodem lag. Bovendien 
spoelde het zand er uit, dus eveneens kleine schelpen en andere 
organismen. Voor monstername n°2 werd de dreg met 10 kg. ballast 
verzwaard. Het zand spoelde er eveneens uit niettegenstaande een 
langzaam ophalen met de hand. 
De inhoud van de stalen werd als volgt gedetermineerd : 
199 i NOORDZEE-OÎÎDERZOEK 
Staal n°l: a) grind bestaande uit krijt, silex, paniceliaan 
zandsteen, witte kwarts en houtskool. Geen slijk 
of klei, noch zand. 
b) fossiele Numulites planulatus 
o) weekdierschelpen : Donax vittatus, Mactra coralina 
cinerea, Gardium edule. Spisuia solida, Anomia 
ephiphium, Mytilus edulis, Chlamys varia, Nucula 
nucleus, Macoma balthica, Natica spec, Abra alba, 
Angulus tenuis, Ensis spec.(fragment), Petricola 
pholadiformis. 
zeeëgel spec', (skelet) 
fossiele Numulites 
Gardium edule, Ensis siliqua (l levend ex.) Gibbula 
cineraria, Macoma balthica, Donax vittatus, Angulus 
fabulus, Angulus tenuis. 
zeeklitten 
garnaal 
Staal n°3: c) Angulus fabulus, Macoma balthica, Abra tenuis; 
Donax vittatus, Gardium edule, Barnea candida, 
Polinices catena, Polinices polianus, Gibula spec, 
Galliostoma zyzyphium. 
d) zeester Astrea rubeus, slangster, goudkammetjes, 
- • schelpkokerwormen, zeeëgel. 
garnaal. 
d) 
Staal n°2: b) 
c) 
d) 
e) 
e) 
Staal n°4: a) 
t) 
c) 
d) 
e) 
Staal n°5: a) 
c) 
d) 
e) 
enkele silex keien + klei ( + slijk uit de dreg 
gespoeld) 
Numulites 
weekdierenschelpen -1) fossiel : Venericardia 
planicosta, Turitella solan-
deri, Corbicula fluminalis. 
Venus spec 
2) recent : Polinices catena, 
Macoma balthica (levend), Donax vittatus. Spisuia 
solida, Mactra corallina cinerea (levend), Abra 
alba(levend), Petricola pholadiformis, Anomia spec 
Mytilus edulis, Gardium edule, Barnea candida. 
goudkammetjes, schelpkokerwormen, zeeklit. 
garnaal,zeeprik. 
slijk (baggerwerken in de haven) 
Macoma balthica (levend), Donax vittatus(levend), 
Angulus fabulus, Spisuia solida, Spisuia eliptica, 
Corbula gibba ( klep). 
schelpkokerwormen, zeeden. 
garnaal. 
NOORDZEE - ONDERZOEK 200 
In het algemeen kan gezegd worden dat praktisch uitsluitend 
" dood " materiaal werd gedregd. Hier nader op ingaan zou ech-
ter voorbarig zijn. 
D. Dreggingsreeks 3. 
Op 27 april I969 werden vier dreggingen uitgevoerd waarbij een 
groter aantal nota's werden genomen. Deze nota's zullen we voor-
lopig zonder verdere interpretaties publiceren. Eerst citeren 
we in tabelvorm de algemene gegevens van deze reeks : 
Reeks dd 27.4.69 
uur GMT 
breedte 
lengte 
Nr zeekaart 
ware koers 
vaart knopen 
diepte handlood 
diepte echolood 
stroomrichting 
kracht 
staat v.d.zee 
tempérât .v/ater 
luchtgesteldheid 
windrichting 
windkracht 
duur v.d.operatie 
Staal 1 
0807 
51°24'15 'N 
01°23'17"E 
I(D5)1828 
270° 
4 
7 
10ra50 
252°5 
08 
lichtgolv. 
8°5 
Staal 2 
0820 
51°24'18"N 
01°21'59"E 
L(D5)1828 
264° 
4 
7 
llm50 
255° 
06 
lichtgolv. 
8°5 
zw. bewolkt bewolkt 
SVf 
4 
4 min. 
S"W 
4 
6 min. 
Staal 3 
0845 
51°24'17"N 
01°24'33"E 
L(D5)1828 
085° 
4 
6,5 
9m 
kenterend 
02 
kabbelend 
8°5 
bewolkt 
SW 
3 
5 min. 
Staal 4 
0900 
51°24'17"N 
01°25'45"E 
L(D5')1828 
095° 
4 
8 
12m50 
kenterend 
02 
kabbelend 
8°5 
bewolkt 
SW 
3 
5 min. 
Inhoud van de dregspecies : 
Staal 1 : overwegend kleine, losse kleppen van Cardium edule 1=, 
gemengd met enkele doubletten en kleppen van Angulus fabula, 
Mytilus edulis, Spisuia solida (aangeboord door Polinices), 
Abra alba en fragmenten van Mactra corallina cinerea. 
Zeer vermeldenswaard was een kleine klep van BARNEA PARVA, 
welke in dit staal voorkwam. Gezien er weinig plaatsen gekend 
zijn waar dit dier leeft, zal het zeker de moeite lonen om ooit 
terug naar die positie te trekken " op hoop van zege ," » . . . 
Staal 2 : bevatte eveneens overwegend losse kleppen van Cardium 
edule en Angulus fabula. Verder enkele Abra alba en fragmenten 
van Barnea Candida. 
( vervolgt) 
VAN BULCK Pr. 


Noordzee-onderzoek door de werkgroep van de vereniging Gloria Maris

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive