The distribution and population dynamics of the less common strand line plants have been monitored on a yearly basis along the entire Belgian coast since 1982. Five species have been added to the Belgian flora. Due to the dynamic environment (mostly sandy coasts) most species are rare or show highly fluctuating population levels. Some measures to be taken to favour the development of strand line vegetation are proposed

Rappé, G.

Open Marine Archive

1' 1
'1 '"). .r : -<'" / j :i£--f'.
-'! /
MASSART1. (1907)
-
Essai de geographie botanique des districts littoraux et alluviaux de la Belgique.
Recueilln.H. Leo Errera 7: 167-5X4.
MASSARTJ. (190X)
-
Essai de geographie botanique des districts littoraux et alluviaux de la Belgique.
RcCtlcii II/sl. I."', Errem 7: Ig-121 e; IX6 foto' s; 14 kaarten.
HOFFMANNM. (1993A)
-
Verspreiding van biezenvegetaties langs de Zccschelde. historiek en mogelijkheden
tot aanplant. Gent, Universiteit Gent, in opdracht van het Instituut voor Natuurbehoud; 31 p.
HOFFMANNM. (1993B)
-
Vegetatiekundig-ecologisch onderzoek van de buitendijkse gebieden langs de
Zeeschelde met vegetatiekartering. Rapport Universiteit Gent, Lab. Morfologie, Systematiek & Ecologie
dcr Planten, in opdracht van het Instituut voor Natuurbehoud <Hasselt) en Rijkswaterstaat. Directie
Zceland, 223 p., 46 tig., 4 bijlagen, 18 vegetatiekaarten.
VANHECKEL. (1986)
-
Scirpus x carinatus Smith, S. x scheuch:eri Brtigger en S. Iriqueter L. in Belgie.
Dumortiera 34-35: 94-100.
VANROMPAEYE. & DELVOSALLEL. (1979)
- Atlas van de Belgische en Luxemburgse flora. Pteridofyten
en Spcrmatofyten. Meise. Nat. Plantentuin.
Guido RAPPE
Ook de gebrekkige. onvolledige en soms onlogische behandeling van een aantal soorten
van zeereep en strand in de nationale tloristische referentiewerken stimuleerden dit werk.
Zo waren in de toenmalige editie van de tlora (DE LANGHE et al. 1983) Atriplex laciniata,
Beta vulgaris sllbsp. maritima, Cram he maritima. Glauciumflavum en Polygonum raii
wel opgenomen. Lathyrus maritimus niet. In de atlas (V AN ROMPAEY & DELVOSALLE
1979) zijn alleen de verspreidingskaarten van B. maritima en A. laciniata opgenomen,
ironisch genoeg ook met een kaartje van de toen nog niet in ons land waargenomen
Crithmum maritimum (met aanduiding van een vindplaats in Noord-Frankrijk en een in
Zeellws- Vlaanderen). In de Belgische Standaardlijst (STIEPERAERE & FRANSEN 1982)
tenslotte ontbreken de toen reeds gekende Cramhe maritima, Glauciumflavum, Lathyrus
maritimu.\' en Polygollum raii.
Met mijn onderzoek wil ik meer inzicht verwerven in de reele status en de dynamiek
van de populaties van minder gekende thalassochore zaadplanten aan de Belgische kust.
Primaire aandachtsooI1en zijn Atriplex glahriuscula, Atriplex lacilliata. Beta vulgaris subsp.
maritima, Cram he maritima, Crithmum maritimum, G/auciumflavum, Lathyrusjapollicus
subsp. maritimus, Po/\'gollwn maritimum, Polygollum oxyspermllln subsp. raii, Raphallus
raphallistrulll slIbsp. lIlaritimus. Daarnaast werden ook waarnemingen verzameld van of
wcrd gezochl naar Calystegia so/danella, ErYllgilllll maritimum, Euphorbia para/ias
(oostelijk van Middelkerke), Catapodiwll marillulll, Sagind maritima, Corispermum
leptopterum, So/anum trij1orum, S. lycopersicum, Hordeum marinwn, Heiianthus annuus
en de aanwezigheid van schorreplanten op het strand. Aan de algemenere soorten
HOllckellya pep/oides. Caki/e maritima, Salso/a kaii, E/ymusjarcfus, Cochlea ria danica,
Leymus arenarius en Ammophila arenaria werd minder aandacht besteed.
Verspreiding en populatiedynamiek van thalassochore zaadplanten
aan de Belgische kust
Kapelstraat 3. 991 () Ursel
Resume.
-
Distribution et dynamique des populations des plantes thalassochores de la cote beige.
La distribution et la dynamique des populations de plantes vasculaires rares sur les plages belges ont ete
suivies chaque annee, depuis 1982. D'un point de vue chorologique ces inventaires ont permis d'ajouter
cinq especes it la flore beige. A cause de la nature dynamique de nos plages de s~bles. la plupart des
especes observees sont tres rares nu montrent des tluctuations importantes des populations. Quelques mesures
d' amenagement ont ete proposees pour favoriser Ie developpement des vegetations des laisses de mer.
Methode
SUllIlIlarv.
-
Distribution and population dynamics of the thalassochorous plants of the Belgian coast.
The distribu;ion and population dynamics of the less common strand line plants have been monitored
on a yearly basis along the entire Belgian coast since 1982. Five species have been added to the Belgian
l1ora. Due to the dynamic environment (mostly sandy coasts) most species are rare or show highly
tluctuating population levels. Some measures to be taken to favour the development of strand line vegetation
are proposed.
De open kustlijn (strand, vloedmerk, duinvoet) en delen van de lJzermonding en de
havens van Oostende en Blankenberge werden afgezocht in het najaar 1982. Vindplaatsen
werden zo nauwkeurig mogelijk genoteerd volgens het IFBL-rooster. Aantal planten of
spruiten en fenologische gegevens werden genoteerd. Na enkele losse aanvullende
waamemingen in 1983 en 1984 werd een nieuwe volledige inventarisatie gelopen in 1985,
zowel in de voorzomer Uuni) als in de nazomer (september, oktober). De resultaten waren
zo boeiend dat sindsdien jaarlijks zoveel mogelijk ge'inventariseerd wordt, zowel v66r
als na het toeristisch hoogseizoen. 1994 was dus het II de inventarisatiejaar en het lOde
opeenvolgende.
Resultaten
Inleiding en doel
Sinds de vondst, in 1974, van Crambe maritima in de haven van Oostende - toen
nieuw voor de Belgische flora (RAPPE & GOETGHEBEUR 1975) - heb ik een speciale
belangstelling voor thalassochore zaadplanten. De toevallige vondst van enkele nieuwe
vindplaatsen van Crambe maritima in 1982 vorrnde de directe aanleiding voor een volledige
inventarisatie van de Belgische kust (RApPE 1984).
Met uitzondering van Polygonum maritimum werden alle primaire aandachtsoorten
in de loop van het onderzoek aangetroffen, de meeste zelfs jaarlijks. Dit betekent dat
de Belgische flora door dit onderzoek verrijkt werd met vijf nieuwe soorten op een totaal
van negen gevonden soorten: Atriplex glabriuscula, Crithmum maritimum, Lathyrus
japonicus subsp. maritimus, Raphanus raphanistrum subsp. marifimliS en vroeger reeds
Cramhe maritima.
8 DUMORTtERA 64-65
-
1.9.1996 DUMORTtERA 64-65
-
1.9.1996 9
II
I
-lI
Atriplex laciniata 5/8 8/10 22
24
II
I
I
I
I
Beta maritima 15/30 1O!l2
I
581 162 i
T ! !
r"""b' ""nti",'
11/16 11/l3 I 139 44 I
~~llllci~~l1 !TaVlIl1I
3/6 6/6 \. 12 12-14 l
1I
I
Uver een dee! van de resultalen wenl reeds berichl, o.a. over de invenlarisalie van
19~2 (RAPP(, 19~4), Euphorbia paralias (RAPPE 19~7), Critlllllllln maritimum (RAPPE
19~9), Sagilllllllllritil1la en Catapodilll1ll1larilllll1l (ZWAENEPOELet al. 1994). Andere
bijdragen lijn in voorbereiding.
12 :i
De resultaten kunnen van jaar tot jaar sterk versehi lIen. Bij wijze van illustratie worden
hier van enkele soorten de resultaten van 1994 gepresenteerd en vergeleken met deze
van 19~2 (tabel I).
B
C
I
'1-+---
"
i'nilie, I ---Vergelijking van de resultaten van het eerste en recentste inventarisa-
\
_','j","
'""
',oeth,[,,,ochm'
'''dP:;~~~;;;
Bdg,,,h,
k":~~~;~;;~"
I
I
''''t
I
12
C ..
1982 1994 1982 1994
Fig. I. Verspreiding van Beta
vulgaris subsp. maritima langs de
Belgische kust, in 1982 (drieho;k), in
1994 (vierkant), in 1982 en 1994 (bol).
\TOTAAL BEZOCHT 19/54 19/54 12
i
-L~I
HT+; .
De totale kustlijn, exclusief de haven van Zeebrugge, om vat 20 uurhokken en 68
kwartierhokken (kwartierhokken die slechts even de kustlijn raken werden toegekend
aan de buurhokken). De niet ge'inventariseerde hokken betreffen de nauwelijks geschikte
kustlijn ter hoogte van de badplaatsen of niet geschikt geachte stroken strand (die jaarlijks
verschillend kunnen zijn).
I'..
Discussie 12
--+-
_I .L
Gezien hun verspreiding elders in Europa kunnen deze soorten niet anders dan als
volwaardige leden van de Belgische flora beschouwd worden. Door het sterk dynamische
karakter van hun standplaatsen en hun sterk fluctuerend voorkomen (soms zelfs
afwezigheid) werden ze in de nationale vakliteratuur ten onrechte dikwijls als adventieven
behandeld (zie inleiding).
Door dit fluctuerend karakter van hun voorkomen zijn de soorten ook niet geschikt
om op basis van uurhokfrekwenties hun zeldzaamheid te bepalen. Potentieel behoort de
volledige kustlijn tot hun verspreidingsgebied. Gecumuleerde gegevens van een algemenere
soort, zelfs van slechts twee jaren, tonen dit aan (fig.! en 2). Eerder stelde ik voor om
voor evaluatiedoeleinden als standaardlijsten of rode lijsten als norm voor de zeldzaamheid
uit te gaan van de maximale verspreiding vastgesteld in een seizoen (RAPPE 1984).
C ..
,...-
Fig. 2.
---
Verspreiding van Crambe
maritima langs de Belgische kust, in
1982 (driehoek), in 1994 (vierkant), in
1982 en 1994 (bol).
10 DUMORTIERA 64-65 - 1.9.1996 DUMORTIERA 64-65 - 1.9.1996 II
Gedurende het onderzoek is echter geblcken dat zelfs dit, voor sommige soorten, een
te optimistisch beeld van de situatie kan geven. Oit inzicht leidt mij nu tot het voorstel
als «maat» voor de zeldzaamheid een gemiddelde verspreiding te berekenen voor een
bepaalde referentieperiode. Oit kan alleen via monitoring. Een alternatief zou kunnen
zijn rekening te houden met de speciale natuur van de standplaatsen en het dito voorkomen
van de planten en ze arbitrair toe te wijzen aan een bepaalde kategorie. Oit compromis
("Oit is Bclgisch") steunt dan niet op een cijfermatige verantwoording maar op de
gezamenlijke kennis bij de specialisten.
Vestiging, overleving en verbreiding in dit sterk dynamisch milieu worden bepaald
door natuurlijke factoren van mariene en terrestrische aard (zeestromingen, wind,
sedimenttransport, makroklimaat, nutrientenaanvoer, bodem, ...), maar ook sterk door
de talrijke antropogene ingrepen in de zeereep.
RAPP~: G. (1989)
-
Crithmum maritimum L. (Apiaceae) voor het eerst in Belgie gevonden.
Dumortiera45: 9-16.
RAPPE G. & GO~IGHEBEUR P.( 1975)
-
Crambe maritima L., nieuw voor de Belgische flora. Dumortiera
3: 10-14.
STIEPERAERE H. & FRA~SEN K. (1982)
-
Slandaardlijst van de Belgische vaatplanten, met aanduiding
van hun zeldzaamheld en soclO-ecologlSche groep. Dumortiera 22: 1-4I.
VAN ROMPAEY E. & DELVOSALLE L. (1979)
-
Atlas van de Belgische en Luxemburgse Flora. Tweede
uitgave, Meise, 1542 fig.
Zw AENEPOELA., LETEN M. & RAPPEG. (1994)
-
Verspreiding, syntaxonomie en ecologie van Catapodium
marillum (L.) c.E. Hubbard en Sagina maritima G. Don aan de Belgische kust. Dumortiera 58-59:
28-41.
Perspectieven
De flora van Bellem (Aalter, Oost- Vlaanderen).
Huidige toe stand en historische terugblikIn het kader van het groeiend inzicht van het grote belang van biodiversiteit heeft
elk land de plicht zijn natuurlijk patrimonium zo goed mogelijk te beheren. Om deze
zeldzame soorten van vloedmerken en hoogstrand blijvend te behouden aan onze kust
is er nood aan een ge'integreerd totaal beheer van het kustecosysteem (natuurbehoud,
kustverdediging, toerisme,...). Er dienen een aantal belangrijke maatregelen genomen te
worden voor het behoud van thalassochore zaadplanten:
het stopzetten van het verwijderen door de gemeentelijke diensten van natuurlijk
organisch aanspoelsel: dit zijn de diasporen, ook van duinbouwers als Elymusfarctus
en Ammophila arenaria, en hun natuurlijke bemesters (vloedmerkvegetaties op oude
ondergestoven vloedlijnen).
het toelaten en eventueel stimuleren van duindoorbraken en sluftervorming in de rechte
kustlijn (natuurontwikkeling).
het instellen van bepaalde interessante stroken strand als reservaat (toeristenstromen
in banen leiden).
Ivan HOSTE
Museumstmat 93, B-988 I Aalter-Bellem
Resume.
-
U ne herborisation recente montre que I' element campinien de la flore de Bellem est
aujourd'hui tres marginal. La comparaison avec une liste floristique de 1874 indique qu'avant tout deux
groupes ecologiques ont subi des pertes tres considerables: les plantes des landes, tourbieres et pelouses
maigres et celles des eaux douces el de leurs berges. L 'histoire et Ie degre de variation du paysage
determinent en grande partie la richesse ou la pauvrete actuelle des carres IFBL. Depuis plus d'un sieclc
les differences dans la composition floristique des 24 carres tendent it diminuer.
Oankwoord
Summary.
-
A recent survey shows that today the heath land species constitute only a marginal part
of the flora of Bellem, As compared with a list of plants compiled in 1874, above all two ecological groups
have lost a considerable number of species: plants of heaths, peatland and poor soils. and aquatic and
shore plants. The degree of variation in the landscape and its history are responsible for a good deal of
the present floristic richness or poverty of the 24 IFBL squares. Since 1874 the differences in floristic
composition between these squares tend to diminish.
Met dank aan L. Vanhecke (Nationale Plantentuin, Meise) voor het ter beschikking stellen van een
basiskaartje voor het intekenen van de verspreiding, aan P. Bultinck (Wenduine), E. Dumoulin (Heist).
M. Leten (lnstituut vom Natuurbehoud, Brussel) en J. Slembrouck (FON, Antwerpen) voor aanvullende
waamemingen van De Panne, De Haan en Heist.
Inleiding
Literatuur
Inventarisatielijsten van fauna en flora zijn
- indien het gegevens betreft die een niet
al te lange periode beslaan - momentopnamen, die een vaak complexe historische
ontwikkeling weerspiegelen. In cen omgeving waar natuur en landschap vanouds ingrijpend
door allerhande menselijke activiteiten werden be'invloed en gewijzigd, kan een vorm
van "floristische geschiedenis" nuttig zijn om abstracties uit het domein van de
landschapsgeschiedenis concretei inhoud te geven. Landschapshistorici zijn zich immers
vaak onvoldoende bewust van de hoge mate waarin de visuele realiteit van termen als
"grasland", "graanakker" of "hakhoutsingel" in de loop van de eeuwen aan veranderingen
onderhevig is geweest.
DE LANGHE J.E., DELVOSALLE L., DUVIGNEAUD J., LAMBINON J. & VANDEN BERGHEN C. (t 983)
-
Flora
van Belgie, het Groothertogdom Luxemburg, Noord-Frankrijk en de aangrenzende gebieden
(Pteridofyten en Sperrnatofyten). Meise, CIV + 970 bIz.
RAPPE G.( 1984)
-
The distribution of some lesser known thalassochorous plant species along the Belgian
coast, compared with their distribution in Western Europe. Bioi. lb. Dodollaea 52: 35-56.
RAPPE G. (1987)
-
Euphorbia paralias L. aan de oostkust (prov. West-Vlaanderen, Belgie). Dumortiera
39: 11-12.
12 DUMORTIERA 64-65
-
1.9.1996
DUMORTIERA 64-65
-
1.9.1996
13


Verspreiding en populatiedynamiek van thalassochore zaadplanten aan de Belgische kust

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive