Hamilton, D.L.

Open Marine Archive

 - 2 - 
LA BELLE, LOUIS XIV’S FLAG SHIP: EXCAVATION, CONSERVATION, 
DISPLAY 
Donny L. Hamilton 
Texas A&M University, Institute of Nautical Archaeology 
4352 TAMU, College Station, TX 77843-4352, USA 
E-mail: dlhamilton@tamu.edu 
In 1684 the small barque longue named the Belle along with the L’Amiable (a flute) the Joly 
(3rd-class ship) and the St. Francois (a ketch) left La Rochelle France to establish a fort on the 
mouth of the Mississippi River. No one could know that the Belle would become one of the best 
known and studied shipwrecks in American history. Just two years earlier on April 8, 1682 
René-Robert Cavelier, Sieur de la Salle came down the Mississippi from Canada to discover the 
mouth of this great river. He claimed all the land drained by the Mississippi for King Louis and 
France. This became the Louisiana Purchase and now comprises the bulk of the central part of 
the United States. In order tot secure the claim on this vast stretch of land it was necessary to 
establish a fort and start settling the land to protect it from the Spanish who also claimed the 
land. Accordingly, King Louis provided La Salle with the four ships listed above and 
approximately 300 potential colonists, supplies and armaments were loaded. Everything 
thought necessary to establish a French colony in the New World was loaded onto the four 
ships. 
 
Nothing went as planned. The voyage took longer than planned, the St. Francois was captured 
by Spanish pirates off the coast of Haiti, and there was a layover in Haiti so La Salle could get 
over an illness or a state of depression. On leaving Haiti the small fleet sailed past the 
Mississippi and thought the inlet to the Matagorda Bay, some 240 kilometers too far westward 
was the Mississippi. The small Belle successfully made it through the narrow, shallow inlet. 
However the L’Amiable, carrying the bulk of the supplies ran aground in an attempt to enter the 
bay. The Joly did not attempt to enter and within weeks returned to France with the majority of 
the colonists. This left La Salle with a single ship, the Belle, a small band of colonists, and no 
idea where the Mississippi River was. He was stranded on the Gulf coast in a mosquito infested, 
desolate area inhabited by wild Indians unlike any that he was familiar with in Canada. In April 
1685, a small fort named Fort St. Louis was established on Garcitas Creek on the northwest 
end of the bay. Several attempts were made to locate the Mississippi River and in January 
1686, the Belle ran aground on the barrier separating the bay from the Gulf of Mexico. Now 
the colonists were stranded and most were to perish from disease and Indian attacks. La Salle 
organized a small party of 17 men which included his brother and a nephew to walk to Canada 
to get help to rescue the remaining French colonists. A short distance inland La Salle’s nephew 
and then La Salle were killed by his own men. Only 6 men made it successfully to Canada and 
eventually to France. When the Spanish found the ill-fated settlement, they found the remaining 
inhabitants massacred by the Indians. They rescued four children from the local Indians. In 
addition, two men who had gone to live with the Indians surrendered to the Spanish and 
apparently a few men lived their lives out among the Indians. 
 
In the summer of 1995, Texas State Underwater Archaeologist, J. Barto Arnold III, located the 
wreck and started excavation plans. This excavation will continue to stand out in the annals of 
underwater archaeology in the United States. A double walled coffer dam was constructed 
around the Belle and the water within closed ‘doughnut’ was drained, making the submerged 
site a land excavation. From the beginning of the excavation, the intent was to make it as 
accessible to the public as possible. A viewing area was provided on the coffer dam for visitors 
 - 3 - 
to view the on-going excavations and an intensive web page presence was established on the 
internet. Without exception, visitors tot the excavation sites (and the web site) were impressed 
with the small size of the Belle (15.8 m long by 4.6 m wide) and how densely the hold was 
loaded with supplies, tools, trade goods, and armaments. Indeed, the ship took a lot of 
innovation to excavate and document, and eventually to conserve as well. The excavation 
continued from June of 1996 through April of 1997. The scene of action now shifted from the 
excavation site to the Conservation Research Laboratory (CRL) at Texas A&M University where 
the conservation of the recovered material is still on-going. 
 
The Conservation Research Laboratory was responsible to extracting, documenting, and 
conserving the excavated material and preparing it for eventual display. The majority of the 
artefacts have been conserved but it will be a decade or more before the ship is completed and 
is put on display at the Bob Bullock Museum in Austin, Texas. Since the ship was a flagship, it 
and the contents remain under the ownership of France, but permanently displayed in Texas. 
 
The CRL followed the example of the Texas Historical Commission by maintaining an active 
Internet presence with web cameras on the more interesting projects. The public were able to 
view the on-going reassembly of the ship in a specially constructed conservation vat (18.3 long 
x 6.1 m wide x 3.7 m deep) with a platform that lifts the ship. Presently, this is the largest wood 
conservation vat in the United States and probably the largest in the world where the 
reassembled ship is conserved by totally immersing it in the polyethylene glycol solution. It is 
also the only conservation vat this large with a platform tot lift the ship in and out of the solution 
for viewing and inspection. Incorporated in the vat is a heating and filtration system. 
 
A web camera continuously broadcasted over the Internet the disassembly and conservation of 
the contents of a sealed chest. Likewise the building of a scaled model of the ship was 
conducted in the same manner allowing viewers to contribute valuable information. This model 
is based on actual data from the ship so it is the most accurate representation of how the Belle 
might have appeared on this her maiden and only voyage. 
 
During the conservation process, new techniques had to be improvised to handle the difficult 
problems. Radiography electrolytic reduction, casting, and the entire litany of conservation 
techniques were used. For the smaller artifacts – wood, rope, and leather – silicone oil has 
provided superior results – much better than by any other comparable conservation process. 
The use of silicone oil remains controversial in the conservation community but it remains a part 
of CRL’s arsenal of techniques and consistently provides good results on difficult artifacts. 
Highlights of the conservation are presented in the paper. 
 
When the conservation of the artifacts is completed, the THC distributes them to eight regional 
Texas museums, each telling a different part of the story of La Salle’s ill-fated colonization 
venture. 
 - 4 - 
LA BELLE, HET VLAGGENSCHIP VAN LODEWIJK XIV: OPGRAVING, 
CONSERVERING, TENTOONSTELLING 
Donny L. Hamilton 
Texas A&M University, Institute of Nautical Archaeology 
4352 TAMU, College Station, TX 77843-4352, USA 
E-mail: dlhamilton@tamu.edu 
In 1684 verliet de kleine ‘barque longue’ met de naam Belle samen met de L’Amiable (een 
fluitschip), de Joly (derdeklas schip) en de St. François (een kits) de haven van La Rochelle in 
Frankrijk om een fort te vestigen aan de monding van de Mississippi. Niemand kon weten dat 
de Belle een van de best bekende en meest bestudeerde scheepswrakken in de Amerikaanse 
geschiedenis zou worden. Twee jaar voordien, op 8 april 1682, was René-Robert Cavelier, 
Sieur de la Salle, vanuit Canada de Mississippi afgevaren om de monding van de grote rivier te 
verkennen. Hij maakte in naam van Koning Lodewijk en Frankrijk aanspraak op al het land dat 
door de Mississippi werd ontwaterd. Dat gebied werd de ‘Louisiana Purchase’ en vormt nu het 
grootste deel van het centrum van de Verenigde Staten. Om de aanspraak op dit uitgestrekte 
stuk land veilig te stellen, was het noodzakelijk een fort te bouwen en het land te gaan bewonen 
om het te beschermen tegen de Spanjaarden, die er ook aanspraak op maakten. Dus stelde 
Koning Lodewijk de vier voormelde schepen ter beschikking van La Salle. Ongeveer 300 
kolonisten gingen aan boord en de schepen werden geladen met proviand en wapens. Alles 
wat men dacht nodig te hebben om in de Nieuwe Wereld een Franse kolonie te stichten werd 
op de vier schepen geladen. 
 
Niets verliep zoals voorzien. De reis duurde langer dan gepland, de St. François werd voor de 
kust van Haïti door Spaanse piraten buitgemaakt en de reis werd in Haïti onderbroken zodat La 
Salle kon herstellen van een ziekte of wellicht een depressie. Na het verlaten van Haïti voer de 
kleine vloot de monding van de Mississippi voorbij. Men dacht dat de inham naar de 
Matagorda Baai, zowat 240 kilometer te ver naar het westen, de monding van de Mississippi 
was. De kleine Belle slaagde erin zonder problemen doorheen de smalle, ondiepe inham te 
varen. De L’Amiable, die het grootste deel van de voorraden aan boord had, strandde bij een 
poging de baai binnen te varen. De Joly probeerde het zelfs niet en keerde enkele weken later 
naar Frankrijk terug met de meerderheid van de kolonisten. La Salle had dus nog één enkel 
schip, de Belle, en een kleine groep kolonisten over, en had geen idee waar de Mississippi was. 
Hij was gestrand op de Golfkust in een woest gebied, geteisterd door muggen en bewoond 
door wilde Indianen die in niets leken op de Indianen die hij in Canada had ontmoet. In april 
1685 werd een klein fort, Fort St. Louis genoemd, opgericht bij Garcitas Creek aan de 
noordwestelijke kant van de baai. Verschillende pogingen werden gedaan om de Mississippi te 
vinden en in januari 1686 liep de Belle vast op het barrièrerif dat de baai van de Golf van 
Mexico scheidde. De meeste van de aldus gestrande kolonisten kwamen om door ziekte of 
werden het slachtoffer van aanvallen van de Indianen. La Salle bracht een kleine groep van 17 
mannen samen, waaronder zijn broer en een neef, die naar Canada zouden lopen om hulp te 
halen voor de overblijvende Franse kolonisten. Niet lang nadat ze vertrokken waren, werd de 
neef van La Salle en later La Salle zelf gedood door zijn eigen mannen. 
 
Slechts 6 personen bereikten Canada en keerden uiteindelijk naar Frankrijk terug. Toen de 
Spanjaarden de tot mislukken gedoemde vestiging vonden, troffen ze de overgebleven 
bewoners vermoord door de Indianen aan.  Ze redden vier kinderen uit de handen van de 
lokale stammen. Daarnaast gaven twee mannen die bij de Indianen waren gaan wonen zich 
 - 5 - 
over aan de Spanjaarden en naar verluidt zijn een aantal personen tot aan hun dood bij de 
Indianen gebleven.  
 
In de zomer van 1995 vond de Texaanse onderwaterarcheoloog  J. Barto Arnold III het wrak en 
startte hij met de plannen voor de opgraving. Die opgraving is blijvend opgenomen in de 
annalen van de onderwaterarcheologie in de Verenigde Staten. Een dubbelwandige kofferdam 
werd rondom de Belle gebouwd en het water binnen die gesloten ‘donut’ werd afgevoerd, 
zodat de site onder water een opgravingsterrein op het land werd. Van bij het begin van de 
opgravingen was het de bedoeling de werken zoveel mogelijk zichtbaar te maken voor het 
publiek. Op de kofferdam werd een uitkijkpunt voorzien zodat bezoekers het verloop van de 
opgravingen konden volgen, en een uitgebreide website werd aangemaakt. Iedereen die het 
opgravingsterrein (en de website) bezocht was onder de indruk van de kleine omvang van de 
Belle (15.8 m lang op 4.6 m breed) en van de manier waarop het ruim was volgestouwd met 
voorraden, werktuigen, handelsgoederen en wapens. Er waren een groot aantal innoverende 
technieken vereist om het schip op te graven en te documenteren, en uiteindelijk te 
conserveren. Het opgravingswerk  begon in juni 1996 en duurde tot april 1997. Daarna werd 
het werk voortgezet in het Conservation Research Laboratory (CRL) van de Texas A&M 
University, waar men nu nog steeds bezig is het geborgen materiaal te conserveren.  
 
Het Conservation Research Laboratory was verantwoordelijk voor het naar boven halen, het 
documenteren en het conserveren van het opgegraven materiaal en voor het klaarmaken ervan 
voor een eventuele tentoonstelling. Het grootste deel van de voorwerpen werd geconserveerd 
maar het zal nog tien jaar of langer duren voor het schip klaar zal zijn om te worden 
tentoongesteld in het Bob Bullock Museum in Austin, Texas. Daar het schip een vlaggenschip 
was, blijft het samen met de inhoud ervan eigendom van Frankrijk, maar het zal permanent 
worden tentoongesteld in Texas.  
 
Het CRL volgde het voorbeeld van de Texas Historical Commission door de creatie van een 
actieve website en de installatie van webcamera’s bij de interessantste projecten. Zo kan het 
publiek het verloop van de reconstructie van het schip in een speciaal daarvoor gebouwd vat 
(18.3 lang x 6.1 m breed x 3.7 m diep) volgen. Door middel van een platform kan het schip 
worden opgetild. Vandaag is dit het grootste houten conserveringsvat in de Verenigde Staten, 
en hoogstwaarschijnlijk zelfs de grootste van de wereld. Het opnieuw samengestelde schip 
wordt geconserveerd door volledige onderdompeling in de polyethyleen-oplossing. Het is ook 
het enige conserveringsvat met die afmetingen die uitgerust is met een platform om het schip uit 
de oplossing te tillen voor onderzoek en inspectie. In het vat is een verwarmings- en 
filtersysteem ingebouwd.  
 
Een webcamera zond via het internet continu beelden uit van de demontage en conservering 
van de inhoud van een gesloten kist. Ook het bouwen van een schaalmodel van het schip werd 
op beeld vastgelegd, zodat de bezoekers van de website de mogelijkheid geboden werd 
waardevolle informatie te verstrekken. Het schaalmodel is gebaseerd op de informatie die uit 
het echte schip verkregen werd en geeft dus op de meest nauwkeurige manier weer hoe de 
Belle er waarschijnlijk uitzag op haar eerste maar ook enige reis.  
 
Tijdens het conserveringsproces moesten nieuwe technieken worden uitgewerkt om een 
oplossing te vinden voor de aanzienlijke problemen. Er werd gebruik gemaakt van radiografie, 
elektrolytische reductie, gietmallen en een hele reeks conserveringstechnieken. Voor de kleinere 
voorwerpen – hout, stukken touw en leder – werden heel goede resultaten behaald met 
siliconeolie, veel beter dan met eender welk ander vergelijkbaar conserveringsproces.  Het 
gebruik van siliconeolie blijft controversieel in de wereld van de conservering van 
archeologische vondsten, maar het CRL blijft de techniek toepassen en behaalt consequent 
 - 6 - 
goede resultaten, zelfs voor moeilijk te behandelen voorwerpen. In de lezing worden de 
belangrijkste fasen van het conserveringsproces besproken.  
 
Wanneer de conservering van alle voorwerpen voltooid zal zijn, zal de THC ze verspreiden over 
acht regionale musea in Texas. Elk van deze musea zal een ander aspect belichten van La 
Salle’s noodlottige kolonisatiepoging. 


<i>La Belle</i>, Louis XIV’s flag ship: excavation, conservation, display = <i>La Belle</i>, het vlaggenschip van Lodewijk XIV: opgraving, conservering, tentoonstelling

<i>La Belle</i>, Louis XIV’s flag ship: excavation, conservation, display = <i>La Belle</i>, het vlaggenschip van Lodewijk XIV: opgraving, conservering, tentoonstelling

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive