Degrendele, K.

Roche, M.

Schotte, P.

Open Marine Archive

Degrendele, K. et al. (2002). Project Zandwinningen : moniforing van de impact van de zandwinningen op de rno~fologie van de 
banken. In : V. Van Lancker et al. (eds.). Colloquium 'Kustzonebeheer vanuit geoecologische en economische invalshoek'. 
Oostende (B), 16-17 rnei 2002. Genootschap van Gentse Geologen (GGG)- Vlaams lnstituut van de Zee (VLIZ). VLIZ Special 
Publication 10 : Oostende. 
PROJECT ZANDWINNINGEN: MONITORING VAN DE IMPACT VAN DE ZANDWINNINGEN OP DE 
MORFOLOGIE VAN DE BANKEN. 
Koen Degrendele, Marc Roche & Patrik Schotte 
Ministerie van Economische Zaken, Fonds Zandwinningen. 
Koning Albert 11-laan 16, 1000 Brussel. Tel.: 021206 48 10, Fax: 021206 57 52. 
E-mail: bernard.qonsette@mineco.fqov.be 
Het Ministerie van Economische Zaken is in het kader van de wet van 13 juni 1969 belast met de activiteiten in 
verband met zand- en grindexploitatie binnen de Belgische zeegebieden. Het KB van 16 mei 1977 beperkt deze 
ontginningen tot 2 gebieden waarbinnen concessies worden verleend (figuur 1). Zone 1 omvat de Kwintebank, 
Buiten Rate1 en Oostdyck, zone 2 de Thorntonbank. lngevolge de wet van 13 juni 1969, en door het continue 
karakter en de omvang van de ontginning van mariene aggregaten (1.9 miljoen m3 in 2001) is een perrnanente 
studie van de gevolgen hiervan op het mariene milieu noodzakelijk. Tot 1998 werd dit onderzoek steeds 
uitgevoerd via studies uitgeschreven aan universiteiten, maar vanaf eind 1998 voert het Fonds voor 
Zandwinningen van het Ministerie van Economische Zaken dit onderzoek ook zelf uit met eigen middelen. 
Het Fonds heeft als taken: 
Toezicht op de exploratie en exploitatie van minerale en andere niet-levende rijkdommen van het 
Belgische Continentaal Plat (zand- en grintontginningen), beheer van de toegekende concessies. 
Onderzoek naar de effecten en mogelijke gevolgen van deze exploratie en exploitatie. 
Om deze taken te verwezenlijken werden verscheidene specialisten aangewowen, werkt het Fonds samen met 
meerdere universitaire instellingen (UG, VUB en UMH) en werd in 1999 de aankoop van een multibeam 
echosounder en de noodzakelijke verwerkingseenheden goedgekeurd. 
Het onderzoek gebeurt op drie verschillende gebieden: 
Monitoring van het biotisch milieu (in samenwerking met UMH), door karakterisatie en quantificatie van 
echinodenen. 
Monitoring van het abiotisch milieu (in samenwerking met VUB), onderzoek naar zware metalen, 
polluenten en nutrienten, studie van het sedimenttransport. 
Monitoring van de zandbanken op basis van multibeam gegevens en granulometrie, geologische en 
geomorfologische kartering (in samenwerking met UG). 
Om de evolutie van de morfologie van de zandbanken binnen de zandwinningszones te bestuderen maken we 
gebruik van een Kongsberg Simrad EM1002S multibeam echosounder, gei'nstalleerd aan boord van het 
onderzoeksschip Belgica. De opgenomen gegevens worden geconigeerd, gereduceerd voor het getij, gefilterd en 
vervolgens gemodelleerd en gekarteerd. Op dit ogenblik zijn de Kwintebank en Thorntonbank reeds opgemeten 
en wordt de kartering van de volledige Kwintebank afgewerkt. De metingen op de Buiten Ratel zijn gepland in 
2002, de metingen op de Oostdyck in 2003 (figuur 1). Op langere terrnijn voonien we de kartering van mogelijke 
toekomstige ontginningsgebieden. 
Degrendele, K. et al. (2002). Project Zandwinningen : monitoring van de impact van de zandwinningen op de morfologie van de 2 
banken. In : V. Van Lancker et al. (eds.). Colloquium 'Kustzonebeheer vanuit geoecologische en economische invalshoek'. 
Oostende (B), 16-17 mei 2002. Genootschap van Gentse Geologen (GGG)- Vlaams lnstituut van de Zee (VLIZ). VLlZ Special 
Publication 10 : Oostende. 
Op basis van de multibeam opnames construeren we topografische en geomorfologische kaarten 
(figuur 3) en berekenen we volumes t.0.v. verschillende referentieniveau's (figuur 4). 
De verschillende banken worden ook volledig oppervlakkig bemonsterd (met een Van Veen grijper). De 
resultaten van de granulometrische analyses van deze monsters worden eveneens gekarteerd. 
Daarnaast onderzoeken we het gebruik van de akoestische backscattering van de multibeam 
echosounder voor de klassificatie van de zeebodem (figuur 2). Hiervoor is een kalibratie met 
monsternames in situ noodzakelijk. 
De combinatie van deze geologische en geomorfologische gegevens vormen de basis om de gevolgen 
van de zandwinningen te bestuderen. 
Figuur 2: Akoestische klassificatie van 
de zeebodem, gekalibreerd met 
monstername 
Figuur 3: Bathymetrie en geomorfologie van de Kwintebank Figuur 4: Volumeberekeningen t.0.v. 
verschillende referentieniveau's 
Degrendele, K. et al. (2002). Project Zandwinningen : monitoring van de impact van de zandwinningen op de morfologie van de 
banken. In : V. Van Lancker et al. (eds.). Colloquium 'Kustzonebeheer vanuit geo-ecologische en economische invalshoek'. 
Oostende (B), 16-17 mei 2002. Genootschap van Gentse Geologen (GGG)- Vlaams lnstituut van de Zee (VLIZ). VLIZ Special 
Publication 10 : Oostende. 
De monitoring op korte terrnijn van de exploitatiezones gebeurt door het regelmatig (2 a 3 maal per jaar) opmeten 
van twee referentiezones. De eerste zone ligt op de Kwintebank en ornvat het meest intens ontgonnen gebied. 
Een tweede zone ligt op de Middelkerkebank, buiten de ontginningsgebieden en wordt als controle gebruikt. In de 
toekomst wordt daar nog een zone op de Thomtonbank aan toegevoegd. We vergelijken de verschillende 
opnames met elkaar, oa. via het berekenen van volurneverschillen en profielen ffiguur 5). 
Om de evolutie op langere termijn te bestuderen vergelijken we de recente multibeam opnames met singlebeam 
profielen die opgenomen werden in het kader van voorgaande projecten in opdracht van het Ministerie van 
Economische Zaken. Voor elk profiel selecteren we uit het terreinmodel, op basis van multibeam gegevens, het 
corresponderende profiel (op exact dezelfde positie). Dit werd reeds uitgevoerd voor een aantal profielen op de 
Kwintebank (figuur 6). 
Om de invloed van de ontginningen op de evolutie van de zandbanken te bepalen verwerken en karteren we de 
Black-Box data van de on$inningsschepen en gegevens uit de registen aan boord (figuur 7). De combinatie met 
het terreinmodel (figuur 8) laat toe de relatie tussen beiden te bestuderen. 
Bij een duidelijke verband tussen de waargenornen evolutie en de ontginningen kan een aanpassing van het 
beleid voorgesteld worden: Centraal op de Kwintebank is duidelijk een lager gelegen gebied zichtbaar (figuur 3), 
dat ongeveer samenvalt met de referentiezone (figuur 5). Op figuur 6 is een belangrijke verdieping zichtbaar 
langs het profiel over dit deel van de bank en figuur 7 en 8 tonen een zeer intense exploitatie op deze plaats. Op 
basis hiervan werd voorgesteld om de ontginning op dit deel van de Kwintebank voorlopig te verbieden. Dit 
advies werd door de raadgevende cornrnisie (ingesteld door het KB van 12 augustus 2000) bevestigd. De 
betreffende zone zal voor een periode van 3 jaar gesloten en ondertussen regelrnatig onderzocht worden om de 
verdere evolutie te bestuderen. 
Zone cle reference (L = I 294 111, I = 69 5 m) 
- 
Co~n  parais on de s 3 can1 pagne s : 
Donne es coin paratives : 
.48 J4, 
0 100 200 300 40) 500 BOO 700 
Figuur 5: Monitoring van de referentiezone op de Kwintebank: vergelijking 3 opnames. 

Figuur 7: Kartering van Black-Box gegevens en registers van de ontginningsschepen. 
I 
Malble de Prrain 
Kdntebank 2000 
R6mlutim: 10x10 m 
I 
Figuur 8: Combinatie Black-Box en register gegevens met DTM Kwintebank. 


Project zandwinning: monitoring van de impact van de zandwinningen op de morfologie van the banken

http://www.vliz.be/imisdocs/publications/24661.pdf

Project zandwinning: monitoring van de impact van de zandwinningen op de morfologie van the banken

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive