Dua, V.

Open Marine Archive

SLOTWOORD
NAAR EEN BETERE BESCHERMING V A N  HET NATUURLIJK M ILIEU VA N  HET
NOORDZEESTRAND IN  VLAANDEREN
Vera Dua
Vlaams minister van Leefmilieu en Landbouw 
Alhambragebouw, Emile Jacqmainlaan 20  
B-l 000  Brussel
'De Baai van Heist': een uniek gebied en een qua aanpak na te volgen 
voorbeeld
Uit de bijdragen van de voorgaande sprekers blijkt dat 'De Baai van Heist', ais 'groen 
strand' met embryonale duintjes, broed-, rust- en foerageergebied van verscheidene 
typische en vooral zeldzame kustvogelsoorten en met haar bijzonder rijk benthos een voor 
de Vlaamse kust uniek natuurgebied is, een natuurgebied dat zijn stringente bescherming 
ais Vlaams natuurreservaat meer dan verdient. Zelfs op Europees niveau is een groen 
strand met goed ontwikkelde zoutminnende vegetaties en contactmilieus tussen schor en 
duin een zeldzaam verschijnsel. Het is dan ook zonder meer toe te juichen dat de Vlaamse 
regering reeds in 1995 door de aanduiding in uitvoering van de 'Duinendecreten' van een 
groot deel van 'De Baai van Heist' ais 'beschermd duingebied' paal en perk heeft gesteld 
aan de bedreiging die van de geplande aanleg van een jachthaven uitging op dit gebied. 
Aan de bezoeker valt vooral op hoe publiekvriendelijk de veelal symbolische omheiningen 
en bebakeningen van het natuurreservaat zijn opgevat. Dat ondanks de symbolische aard 
van die 'afsluitingen' de reglementering van de toegankelijkheid zo goed wordt opgevolgd 
door de overgrote meerderheid van het publiek kan ons alleen optimistisch stemmen 
omtrent het begrip dat de burgers opbrengen voor de nood aan bescherming van 
kwetsbare natuurwaarden en de potenties voor de uitbouw van een voldoende groot 
maatschappelijk draagvlak voor strandnatuurreservaten.
Het strand: een onder de voeten gelopen natuurlijk milieu
Het strand is een natuurlijk milieu met een eigen flora, vegetatie, fauna en natuurlijke 
processen. Ook moet helaas vastgesteld worden dat die typische flora, fauna, vegetatie en 
zelfs natuurlijke processen in de loop van de vorige eeuw onder zware druk zijn komen te 
staan door de ontwikkeling van het massaal kusttoerisme en de eraan verbonden massale 
strand recreatie. Het kusttoerisme en de eruit voortvloeiende ongebreidelde verstedelijking
maakten dat onze kustlijn kost wat kost op een bepaalde, ais veilig ervaren, ligging moet 
worden gehouden en dat de hiertoe vereiste zeewerende infrastructuren natuurlijke 
overgangen en sedimentuitwisseling tussen duin en strand respectievelijk verbreken en 
bemoeilijken. Met voldoening verneem ik dat de dienst bevoegd voor de kustverdediging 
sinds het in 1993 bouwen van de recentste betonnen duinvoetversterking voor de 
zeereepduinen van Lombardsijde een lange weg heeft afgelegd in de richting van een 
meer natuurgericht beheer van strand en zeewerend duin en dat het zelfs die dienst was 
die tijdens het voorjaar 1 998 heeft ingestaan voor de bekostiging en realisatie van de 
inrichting van Vlaanderens eerste strandnatuurreservaat, 'De Baai van Heist'. Ik hoop dat 
ook de voor de totstandkoming van een droogstrand op het, momenteel aan een sterke 
erosie onderhevige, strandgedeelte van het Vlaams natuurreservaat 'De Ijzermonding', te 
Lombardsijde, noodzakelijke en door het natuurherstelplan voor 'De Ijzermonding' 
aanbevolen, duurzame maatregelen binnen afzienbare tijd zullen worden uitgevoerd. Mijn 
minister zal, in het kader van haar beleid van geïntegreerd kustzonebeheer, in elk geval op 
spoed aandringen bij haar collega bevoegd voor Openbare Werken.
Het overgroot gedeelte van het strandareaal langs de Vlaamse kust bezit geen 
bestemming op de gewestplannen en ontsnapt op die manier in zekere mate aan de 
ruimtelijke ordening. Gevolgen hiervan zijn het feitelijk gebruik van nagenoeg al onze 
stranden ais recreatiezone en de steeds toenemende proliferatie van bouwsels, terrassen 
en platforms. Heel recent nog werd een tot voor kort rustig stukje strand bij in gebruik 
genomen ais naturistenpark en nu reeds klinkt de roep naar infrastructuur voor de 
bewaking van deze nieuwe badzone. Op aandringen van het gemeentebestuur werden 
hier de nodige maatregelen getroffen om de achterliggende zeewerende duinen van 
overbetreding te vrijwaren, maar wat in deze zaak door de meesten over het hoofd wordt 
gezien is dat de toename van de betredingdruk per oppervlakte-eenheid op het 
droogstrand de vloedmerk -  pioniervegetatie in de kiem smoort. Dit is de zoveelste blijk 
van miskenning van één van de meest wezenlijke natuurlijke kenmerken van het strand: 
het vloedmerk. Het vloedmerk wordt zelfs langs het grootst gedeelte van de Vlaamse 
stranden systematisch door de mechanische strandreiniging verwijderd, met ais gevolg dat 
de van nature uit reeds zeldzame plantensoorten die in dat extreem milieu hun gading 
vinden, zoals o.a. Zeekool, Kustmelde, Gelobde melde en Gele hoornpapaver nog 
zeldzamer en zelfs in hun overleving bedreigd worden. Relatief goed ontwikkelde 
vloedmerkvegetaties worden buiten 'De Baai van Heist' langs de Vlaamse kust nauwelijks 
nog aangetroffen... De volledige opruiming van vloedmerken verhindert bovendien de 
spontane ontwikkeling van nieuwe duinen. De mechanische strandreiniging kan terecht 
worden beschouwd ais een aanfluiting van de door artikel 14 van het natuurdecreet van 
21 oktober 1997 opgelegde zorgplicht, die stelt dat vermijdbare schade aan de natuur 
moet vermeden worden. Minstens op de stranden die nog grenzen aan duingebieden zou 
de mechanische strandreiniging moeten vervangen worden door de selectieve opruiming 
van kunstmatig zwerfvuil. Aansluitend bij het rekwisitoor van Dr. An Cliquet moet 
toegegeven worden dat, behalve wanneer ze zich voldoende hoog en droog bevinden om 
ais zeereepduin te worden beschouwd, wat maar zelden het geval is, vloedmerk- en lage 
Biestarwegrasvegetaties, abstractie makend van de zorgplicht, onvoldoende wettelijk 
beschermd zijn. Hier is dus dringend nood aan een horizontale beschermingsmaatregel, 
meer bepaald de opname van de strandplantengemeenschappen in de lijst van de door 
de natuurvergunningplicht beschermde vegetatietypes, en dit ongeacht de planologische 
bestemming van het strand waarop die vegetatietypes voorkomen. De Vlaams minister van
Leefmilieu en Landbouw zal een voorstel tot aanvulling van het Besluit van de Vlaamse 
regering van 23 juli 1998 tot vaststelling van nadere regels ter uitvoering van het decreet 
van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu laten 
uitwerken door haar administratie en ter goedkeuring voorleggen aan de Vlaamse 
regering. Er zou van deze gelegenheid ook kunnen gebruik gemaakt worden om een 
correctie aan te brengen aan de aberratie die het volgens de bijlage 1 van de Europese 
Habitatrichtlijn prioritair habitat 'gefixeerde duinen met kruidenvegetatie' of 'grijs duin', in 
de bijlage V van het bovenvermeld besluit niet onder de duinvegetaties, maar onder de 
historisch permanente graslanden wordt gerekend, waardoor het op heden in minder 
strenge mate is beschermd dan de overige, niet-prioritaire duinvegetaties.
Meer ruimte scheppen voor kustvogels
Uit de bijdragen van de zowel Nederlandse ais Vlaamse ornithologen blijkt dat op de 
Vlaamse evenals op de overige Europese zandstranden vele zee- en strandvogelsoorten er 
zo mogelijk nog erger aan toe zijn dan de vloedmerk - plantensoorten. Strandplevier, 
Bontbekplevier en vooral drie Sternensoorten ontbreken het aan voldoende uitgestrekte en 
vooral veilige broedplaatsen. Dwergstern, Visdiefje en Grote stern zijn drie soorten van de 
bijlage 1 van de Europese Vogelrichtlijn. Het behoud en de verbetering van de (potentiële) 
leefgebieden van die soorten is dan ook een Europese verplichting voor België en het 
Vlaams Gewest. De Dwergstern heeft reeds gebroed en broedt nog steeds op het strand­
natuurreservaat 'De Baai van Heist'. Dit gebied is echter nog te klein om het tekort aan 
rustig broedbiotoop langs de Vlaamse kust te compenseren. Daarom is het noodzakelijk 
nieuwe, desnoods kunstmatige broedsites voor de Sternen te creëren, bij voorkeur op voor 
onbevoegden fysisch ontoegankelijke plaatsen. De Vlaams minister van Leefmilieu en 
Landbouw blijft dan ook aandringen op het uitbreiden tot een toereikende oppervlakte van 
het binnen de oostelijke strekdam van de voorhaven van Zeebrugge aangelegd 
Sternenschiereiland. Het is wenselijk dat het havenbestuur in samenwerking met de voor 
havenaanleg en natuurbehoud bevoegde Vlaamse administraties en het Instituut voor 
Natuurbehoud een actieplan voor de instandhouding van de internationaal belangrijke 
Sternenkolonies zou opmaken en uitvoeren.
De gebiedsgerichte aanpak
Tenslotte kom ik terug op een holistische ecosysteembenadering. In dat kader werden van 
de 2.000 hectare Noordzeestrand van de Vlaamse kust bij beslissing van de Vlaamse 
regering van 8 mei 2001 ongeveer 400 hectare voorgesteld ais Europees 
Habitatrichtlijngebied. Uiteraard stelt zich nu de vraag hoe die afbakening ais 
habitatgebied in de praktijk moet worden geïmplementeerd. De strandnatuurreservaten 
'De Baai van Heist' en ter hoogte van 'De Ijzermonding' beslaan samen 152 hectare van 
die 400 hectare Habitatgebied. Uiteraard wordt het strandecosysteem niet enkel 
uitgemaakt door kustvogels en vloedmerkplanten, maar ook en vooral door mariene 
ongewervelden en vissen. In beide strandnatuurreservaten zijn ook deze mariene 
organismen volledig beschermd. Het probleem van de verschuiving van de 
warrelnetvisserij vanop het strandreservaat naar de zone onmiddellijk buiten de 
bevoegdheidsgrens van het Vlaams Gewest, namelijk beneden de laagwaterlijn van de
zeekaarten, is inmiddels gedeeltelijk opgevangen door het Koninklijk Besluit van 21 
december 2001 betreffende de soortenbescherming in de zeegebieden onder de 
rechtsbevoegdheid van België, die het vissen met warrelnetten in de territoriale zee 
verbiedt. Niettemin blijft de Vlaams minister van Leefmilieu en Landbouw er bij haar 
federale collega op aandringen dat aansluitend op de strandnatuurreservaten ook 
mariene natuurreservaten zouden worden afgebakend, zodat hier ook andere voor het 
marien milieu schadelijke activiteiten zouden worden verbannen. De wetenschappelijke 
kennis van o.a. het benthos van onze Vlaamse stranden is op heden nog te fragmentair 
om, buiten de bestaande strandnatuurreservaten, naar die organismengroepen effectieve, 
zowel gebiedsgerichte ais soortgerichte beschermingsmaatregelen te kunnen treffen. De 
Vlaamse minister van Leefmilieu en Landbouw heeft dan ook op 8 juni ¡I. de opdracht 
gegeven aan een consortium van wetenschappelijke instellingen, onder de deskundige 
leiding van de Sectie Mariene Biologie van de Universiteit Gent, om een onderzoek uit te 
voeren naar de biologische waarde van de Vlaamse stranden. In de loop van 2003 zal 
naar de kustgemeentebesturen en het breed publiek toe een informatie- en 
sensibilisatiecampagne omtrent het natuurpatrimoniaal belang van de Noordzeestranden 
gevoerd worden.


Naar een betere bescherming van het natuurlijk milieu van het Noordzeestrand in Vlaanderen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive