Om de Nederlandse veehouderij aan de toekomstige eisen op het gebied van milieu en dierenwelzijn te laten voldoen, moet er nog van alles gebeuren. Maar pas op met al te veel pessimisme over wat techniek vermag, zegt onderzoeker Nico Verdoes van Wageningen UR Livestock Research. Door stap voor stap de veehouderij te verbeteren is er de afgelopen decennia veel bereikt

Hopster, H.

Verdoes, N.

Dutch

Wageningen Yield 

4 45
Verdoes werkt al ruim twintig jaar aan de 
grote milieuproblemen van de veehouderij: 
de uitstoot van ammoniak en verwerking van 
mest. Je zou hem een realo kunnen noemen. 
Geen man van grote dromen en vergezichten, 
of radicale standpunten, maar een onderzoe-
ker die ervan overtuigd is dat zijn onderzoek 
de veehouderij beetje bij beetje de goede 
kant op duwt. ‘Een schip kun je niet zomaar 
wenden. Je kunt bijsturen en zeggen dat de 
wending fermer moet worden ingezet, maar 
een haakse bocht zit er niet in.’
Denk bijvoorbeeld aan de emissie van ammo-
niak. ‘Toen ik met onderzoek naar ammoniak-
emissie begon in 1990 was de doelstelling 
om in 2010 maximaal 128 kiloton uitstoot te 
realiseren. Die doelstelling is gehaald.’ Niet 
door op de tekentafel een radicaal ander mo-
del te ontwerpen voor de veehouderij, maar 
door schonere stallen te ontwikkelen en mest 
niet langer bovengronds uit te rijden. ‘Er is 
veel bereikt, al is de milieudruk nog steeds te 
hoog; we zijn er nog niet. Maar het uitrijden 
van mest was vroeger verantwoordelijk voor 
zestig procent van de emissie. Dat is enorm 
teruggebracht.’
Wie de cijfers van het CBS bekijkt, ziet die 
ontwikkeling terug. De uitstoot van ammoniak 
door de Nederlandse veehouderij liep terug 
van 238 kiloton in 1990 naar 114 nu, een 
daling van 52 procent. Er wordt gemiddeld 
nog steeds teveel fosfaat op Nederlandse 
landbouwgronden gebracht, maar het over-
schot is nog geen kwart van wat het in 1986 
was. Toen bedroeg het overschot 106 kilo 
fosfaat per hectare, nu nog 22. Nog steeds 
te veel, zeker als de nieuwe fosfaatnormen in 
2015 van kracht zullen zijn, maar toch een 
enorme sprong.
Optelsom
Die sprong werd niet in één keer gemaakt, 
maar is het gevolg van veel veranderingen 
samen. ‘Emissiearme stallen worden nu in de 
praktijk gebouwd. De mest is van betere kwali-
teit door minder waterverbruik. En doordat we 
de dieren aangepaste voeders geven, is het 
stikstofgehalte lager en er zit veel minder fos-
faat in. De mest is nu ook veel beter af te zet-
ten in de akkerbouw omdat veehouders beter 
rekening houden met de wensen van de 
akkerbouw.’
Lang werd ook veel verwacht van mestschei-
ding om het nutriëntenprobleem onder con-
trole te krijgen. Maar een echte doorbraak is 
er nog niet gekomen. Verdoes: ‘Om dat echt 
van de grond te krijgen zijn maatregelen van 
de overheid nodig. Je ziet trouwens mest-
scheiding wel langzaam van de grond komen 
bij melkveehouders die het fosfaat uit de mest 
graag afzetten bij akkerbouwers, en de stik-
stof zelf kunnen gebruiken op hun grasland. 
Onderzoek is dus niet meteen waardeloos als 
het niet direct in de praktijk wordt gebracht. 
Deze techniek lag al een paar jaar op de plank 
voor de varkenshouderij, en nu zie je ineens 
een ongedachte toepassing in een andere 
sector. Na twintig jaar onderzoek ligt er veel 
op de plank. Dat lijkt achteraf deels doelloos 
werk, maar is het waarschijnlijk niet. Je zult 
zien dat we ineens heel veel hebben liggen 
als het er toch van komt om mest verplicht 
te gaan verwerken.’
Groepshuisvesting
Niet alleen op milieugebied, ook het dieren-
welzijn in de Nederlandse veehouderij gaat 
stap voor stap de goede kant op. Onderzoek 
van onder andere Wageningen UR liet zien 
Om de Nederlandse veehouderij aan de toekomstige eisen op het gebied van milieu 
en dierenwelzijn te laten voldoen, moet er nog van alles gebeuren. Maar pas op met 
al te veel pessimisme over wat techniek vermag, zegt onderzoeker Nico Verdoes 
van Wageningen UR Livestock Research. Door stap voor stap de veehouderij te ver-
beteren is er de afgelopen decennia veel bereikt.
‘Met techniek is al veel verbeterd’
Stap voor stap is de Nederlandse 
intensieve veehouderij de 
afgelopen decennia al ingrijpend 
veranderd, en dat zal de komende 
jaren blijven gebeuren.
Contact:  Nico Verdoes 
Nico.Verdoes@wur.nl 
0320 - 29 35 20 
Hans Hopster 
Hans.Hopster@wur.nl 
0320 - 23 82 06
  Meer dan de helft van de Nederlandse leghennen kan scharrelen.
Verfijnen - stap voor stap verbeteren
4
45
  De milieubelasting door de varkenshouderij is de afgelopen decennia aanzienlijk afgenomen.
dat sociale dieren zoals varkens en koeien het 
best in groepen worden gehouden, en dat ze 
in staat moeten zijn om natuurlijk gedrag te 
vertonen werd stapsgewijs vertaald in ver- 
nieuwingen.
‘Vleeskalveren hebben het bijvoorbeeld in 
2004 een stuk beter gekregen’, zegt Hans 
Hopster van Wageningen UR Livestock 
Research die al jaren bezig is met knelpunten 
in dierenwelzijn. ‘Ze worden sindsdien niet 
meer in donkere, krappe eenlingboxen gehou-
den, maar staan verplicht in groepen.’ Ook 
zeugen staan niet langer levenslang aan- 
geketend of in kooien opgesloten, maar moe-
ten vanaf 2013 in groepen gehouden worden. 
Iedere varkenshouder is inmiddels ook ver-
plicht om zijn varkens voldoende afleidingsma-
teriaal aan te bieden. Op weg naar het volledig 
afschaffen van castreren, wat voor de sector 
een grote stap is, worden mannetjesbiggen 
nu verdoofd gecastreerd.
Ligcomfort
Voor melkkoeien zijn de stallen flink ver- 
beterd sinds de jaren zeventig en tachtig. 
Koeien staan ’s winters niet langer aangebon-
den maar hebben veel meer bewegingsvrijheid 
gekregen. Hopster: ‘De overgang naar loop-
stallen heeft overigens ook de arbeidsomstan-
digheden van melkveehouders drastisch ver-
beterd.’ Boeren en stallenbouwers besteden 
bovendien meer aandacht aan goede venti-
latie, ligcomfort en kwaliteit van vloeren. 
Melkinstallaties zijn verbeterd en daardoor kun-
nen veel koeien tegenwoordig zelf bepalen 
wanneer en hoe vaak ze gemolken worden.
Voor legkippen lonkt de afschaffing van de leg-
batterij in de EU. ‘Nu al wordt in Nederland 
meer dan de helft van de leghennen in schar-
relsystemen gehouden. Vanaf volgend jaar 
moeten alle legkippen in de EU tenminste in 
verrijkte kooien worden gehouden die ook 
meer ruimte per kip bieden’, vertelt Hopster.
Ondanks de vele verbeteringen is er nog veel 
te winnen. Zo worden de staarten van vlees-
varkens nog steeds gecoupeerd om staart- 
bijten te verminderen, terwijl een van de rede-
nen van dat gedrag is dat ze zich vervelen, 
mede omdat de stallen nog onvoldoende gele-
genheid bieden om te wroeten. Een verrijkte 
kooi biedt een kip nog steeds weinig mogelijk-
heden voor natuurlijk gedrag. En koeien staan 
steeds vaker binnen, terwijl het voor de dieren 
beter is om vaak de wei in te gaan. ‘Toch zijn 
er de laatste jaren wel belangrijke stappen 
voorwaarts gezet’, aldus Hopster.
Vanwege milieuproblemen en omdat de milieu-
kosten nu niet verrekend worden zien sommige 
critici de intensieve veehouderij liever uit 
Nederland verdwijnen. Geen varkens, kippen en 
vleeskalveren, geen milieuprobleem, redeneren 
ze. Verdoes ziet het niet gebeuren. ‘Als we de 
dieren niet in Nederland houden, gebeurt het 
elders. De vraag naar dierlijke eiwitten is er nu 
eenmaal. Door in Nederland het aantal dieren 
te verminderen, verminder je hier inderdaad de 
milieudruk, maar dat zou ten koste gaan van 
een groot economisch belang. Er zijn veel 
mensen die hun brood direct of indirect aan 
de sector te danken hebben.’ 
Bovendien heeft Nederland volgens de dier-
wetenschapper een aantal voordelen die ervoor 
zullen zorgen dat de intensieve veehouderij in 
Nederland altijd een voordeel zal hebben boven 
buitenlandse concurrenten. ‘We hebben hier 
een sterke infrastructuur met havens waardoor 
het voer goedkoop ingevoerd kan worden. 
Daarbij is er een sterke kennisstructuur. Ik zie 
de veehouderij niet zomaar verdwijnen.’
5


'Met techniek is al veel verbeterd'

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available

NARCIS