Nederland exporteert meer pootaardappelen dan alle andere landen samen. Goed nieuws, want de aardappel heeft nog een grote toekomst voor zich, denkt onderzoeker Anton Haverkort van Plant Research International, onderdeel van Wageningen UR. In opkomende economieën groeit de vraag naar aardappelen snel

ANDREW S. LANG (2846420)

DUNCAN McILROY (2846426)

MARTIN D. BRASIER (2846423)

Journal of the Geological Society

Recent advances in understanding the preservation of the soft-bodied Neoproterozoic Ediacara biota have centred upon the role of microbes in casting the morphologies of static or dead macrobiota on the Precambrian sea floor. This experimental study explores the preservational effects brought about by the passive movement of dead macro-organisms upon a pre-established marine microbial mat under laboratory conditions. This demonstrates the potential for making multiple impressions of body tissues on the surface of microbial mats by means of passive transport alone. This throws doubt on the evidence for active feeding in Ediacaran fossils such as Dickinsonia and Yorgia. © 2009 Geological Society of London

McIlroy, D

Brasier, MD

Lang, AS

Oxford University Research Archive (ORA)

Smothering of microbial mats by macrobiota: implications for the Ediacara biota

Brasier, Martin

Oxford University Research Archive

Recent advances in understanding the preservation of the soft-bodied Neoproterozoic Ediacara biota have centred upon the role
 of microbes in casting the morphologies of static or dead macrobiota on the Precambrian sea floor. This experimental study
 explores the preservational effects brought about by the passive movement of dead macro-organisms upon a pre-established marine
 microbial mat under laboratory conditions. This demonstrates the potential for making multiple impressions of body tissues
 on the surface of microbial mats by means of passive transport alone. This throws doubt on the evidence for active feeding
 in Ediacaran fossils such as Dickinsonia and Yorgia.
 </p

FigShare

Haverkort, A.J.

Wageningen Yield 

3De groeiende aardappelwereld
voor de Nederlandse pootgoedsector, dan 
zit hij aan de overkant van de Noordzee, in 
Schotland. De telers daar profiteren van verge-
lijkbare omstandigheden als de Nederlanders, 
voldoende koude winters om ziektes te onder-
drukken en geen aanvoer van bladluizen vanuit 
andere aardappelgebieden.
Haverkort denkt dat de Nederlandse geschiede-
nis de sector ook heeft geholpen. Nederland 
kende nooit veel grootgrondbezit. Nederlandse 
bedrijven waren altijd al kleiner dan de concur-
rent en legden zich toe op duurdere producten 
en intensieve teelt. ‘Op die kleine akkertjes 
moest je je best doen om voldoende te ver-
dienen. Dat gaat makkelijker met pootgoed 
dan met bulk. Iets vergelijkbaars heb je gezien 
in de intensieve veehouderij in Brabant. Daar 
waren de bedrijven ook eigenlijk te klein en 
kozen de boeren voor intensieve veehouderij. 
Kapitaalintensief, met een hoge opbrengst,
zonder dat je veel land nodig hebt.’ 
Friet
Wereldwijd is de aardappel in opmars. 
Chinezen en Indiërs eten steeds vaker friet 
Nederland is op veel manieren een aardappel-
walhalla. Een Nederlandse hectare kleigrond 
levert 70 ton aardappelen op, een record. 
Nederland heeft de hoogste dichtheid van 
frietfabrieken, is wereldmarktleider in poot-
aardappelen en een groot deel van de aard-
appelrassen die wereldwijd verbouwd worden 
is veredeld door Nederlandse veredelaars. 
Die positie heeft Nederland niet alleen te
danken aan slimme ondernemers. Pootgoed- 
telers profiteren bijvoorbeeld van de geogra-
fische ligging van Nederland. De dominante 
westenwind komt van de Noordzee. ‘En op 
de Noordzee groeien geen aardappelen’, legt 
Anton Haverkort uit. ‘De aangevoerde lucht 
bevat daarom geen bladluizen die ziektes
overbrengen.’
Nederland produceert twee keer meer poot-
aardappelen dan er in Nederland gepoot kun-
nen worden. Een groot deel van de export van 
de pootaardappelen gaat naar Noord - Afrika. 
Algerije en Egypte zijn bijvoorbeeld grote
afnemers. De hoge ziektedruk zorgt ervoor
dat pootgoed van eigen bodem in die landen 
geen kans heeft. Als er al een concurrent is 
Nederland exporteert meer pootaardappelen dan alle andere landen samen. Goed 
nieuws, want de aardappel heeft nog een grote toekomst voor zich, denkt onderzoeker 
Anton Haverkort van Plant Research International, onderdeel van Wageningen UR. 
In opkomende economieën groeit de vraag naar aardappelen snel.
en chips. Haverkort werkte tien jaar voor het 
Internationale Aardappelcentrum in Turkije, 
Rwanda en Tunesië en is nu ook betrokken 
bij projecten van het ministerie van EL&I in 
ontwikkelingslanden. ‘Ik reis veel en kijk dan 
in winkels altijd waar de friet vandaan komt. 
Ook als je in Chili bent, komt de friet altijd uit 
Nederland, België of Duitsland. Wij kunnen dat 
heel efficiënt. Na de Verenigde Staten zijn we 
de tweede frietfabrikant ter wereld. Nergens 
staan zoveel grote frietfabrieken op zo’n
klein oppervlakte als in Nederland.’
Maar de rek is wel uit. Nederland kan niet 
veel meer produceren dan het al doet. Voor 
pootgoed zijn strenge eisen aan de bouwgrond 
gesteld. Een teler moet bijvoorbeeld een ver-
klaring hebben dat er geen gevaar is voor aard-
appelmoeheid. ‘Het beschikbare areaal wordt 
al volledig benut.’ En ook voor consumptie- en 
zetmeelaardappelen kan het areaal nauwelijks 
meer groeien.
De blik van Haverkort richt zich dan ook steeds 
meer buiten Nederland. Dichtbij – ‘België was 
een paar decennia geleden nog nergens, nu 
produceren ze 3 miljoen ton per jaar’ – maar 
ook verder weg. Hij adviseerde bijvoorbeeld 
telers en overheden in Afrika en Latijns-
Amerika. ‘In landen waar de teelt nog in de
kinderschoenen staat zijn vier dingen belangrijk.
Je moet goed aangepaste rassen hebben, 
   Een Nederlandse hectare kleigrond levert 70 ton aardappelen op, een record.
4‘We kunnen de wereld met de aardappel beter voeden. 
Aardappelen leveren meer voedingsstoffen per hectare 
dan andere gewassen’
5Contact:  anton.haverkort@wur.nl
 0317 - 48 09 06
Sinds 2006 zoeken Wageningse plantenveredelaars naar een nieuwe manier om
phytophthora onder de duim te krijgen. Nederlandse telers geven jaarlijks 130 miljoen
euro uit aan gewasbeschermingsmiddelen tegen de aardappelziekte. 
De veredelaars willen meerdere resistentiegenen in één aardappelras bouwen, zodat de plant 
duurzaam bestand is tegen infectie door de schimmelachtige. Daarvoor is het project DuRPh 
(Duurzame Resistentie tegen Phytophthora) dat 10 miljoen euro kost, wordt betaald door 
de Nederlandse overheid en geleid door Anton Haverkort van Plant Research International, 
onderdeel van Wageningen UR.
Aardappelen met resistentiegenen zijn niet nieuw. Er zijn de afgelopen decennia meerdere 
resistente rassen op de markt gebracht. Maar die resistenties werden telkens doorbroken 
door de ziekteverwekker. Phytophthora bleek genetisch erg flexibel en wist zich steeds 
sneller aan te passen. 
De onderzoekers hopen dat ze met het inbouwen van meerdere genen die allemaal gebruik 
maken van een ander zwak punt van de schimmelachtige een ras krijgen dat wel duurzaam 
resistent is. De resistentiegenen zijn afkomstig uit kruisbare verwanten van de aardappel. 
Het eindproduct moet daarom het etiket cisgeen krijgen. 
Vorig jaar zijn de eerste aardappelen met drie resistentiegenen in veldproeven getest. In 
2015 moet een cisgene resistente aardappel volledig klaar zijn om door het bedrijfsleven 
uitgebaat te gaan worden.
In computersimulaties rekenen onderzoekers nu ook uit hoe de resistente aardappelen 
het best ingezet kunnen worden. Ze onderzoeken bijvoorbeeld het effect van de inzet van 
meerdere setjes resistentiegenen. Als de ene set langer is gebruikt, kan een andere worden 
gebruikt. Daarom staan op een paar plaatsen op de akker ook verklikkerrassen met een 
enkel resistentiegen die laten zien of er resistenties worden doorbroken. Als dat zo is kan 
op tijd een nieuwe set resistentiegenen worden ingezet.
Een cisgene aardappel
gezond pootgoed, kunstmest en fungicides.
Als één van die factoren niet in orde is, geldt 
de wet van Liebig die zegt dat de opbrengst 
wordt bepaald door de meest beperkende
factor. Ik leg daarom vaak uit dat het niet 
helpt om één van die factoren aan te pakken. 
Je hebt niet in één stap 70 ton per hectare.’
Nederland heeft er volgens Haverkort baat 
bij om andere landen op weg te helpen bij de 
teelt van aardappelen. ‘Je moet er zijn om te 
zien waar de kansen liggen voor Nederlandse 
bedrijven. Meer grond voor aardappelen zullen 
wij zelf niet krijgen, maar we kunnen wel via 
technische installaties of pootgoed onze
kennis te gelde maken.’ 
In Ethiopië adviseerde Haverkort om de moge-
lijkheden van een frietfabriek te onderzoeken. 
‘Dat vergt meer dan alleen een fabriek. Je moet 
ook zorgen dat die jaarrond gegarandeerd is 
van goede aanvoer.’ Aardappelen verwerken 
tot friet zou een oplossing kunnen zijn voor 
één van de nadelen van de plant; de knollen 
zijn beperkt houdbaar, zeker zonder geavan-
ceerde koelsystemen. ‘Kigali en Addis Abeba 
zijn in een paar jaar uitgegroeid tot miljoenen-
steden met supermarkten. Er komt snel een 
middenklasse op die wil betalen voor aardap-
pelen in het hogere segment. Voor verse
aardappelen die gewassen zijn en verpakt, 
maar ook voor friet.’
En dat is niet alleen goed nieuws voor de plaat-
selijke McDonald’s, vindt Haverkort. De aardap-
pel vergt meer kapitaal en aandacht dan andere 
gewassen, maar levert in potentie ook meer 
op. En dat is zeker belangrijk in landen met een 
snelgroeiende bevolking. ‘We kunnen de wereld 
met de aardappel beter voeden. Aardappelen 
leveren meer voedingsstoffen per hectare dan 
andere gewassen. Ze groeien snel en hebben 
voor boeren ook nog eens het voordeel dat je 
ze kunt oogsten wanneer je wilt. Na een paar 
weken heb je al knollen, dus als je snel wat 
nodig hebt, kun je snel rooien.’ De aardappel 
wint het ook in voedingswaarden van granen 
zoals rijst. ‘In aardappelen zitten meer eiwitten 
en vitamines.’ 
Groei
Natuurlijk heeft de aardappel ook nadelen. Al 
te lang mag het niet droog blijven, want dan 
laat de plant zijn bladeren vallen. Verder is de 
aardappel gevoelig voor ziektes en is het poot-
goed onhandig zwaar en volumineus als je het 
vergelijkt met de zaden van granen. 
Maar de voordelen wegen kennelijk tegen
de nadelen op, want wereldwijd wordt er 
steeds meer aardappel verbouwd. ‘Veertig 
jaar geleden was het areaal 20 miljoen hectare 
aardappel, waarvan 4 miljoen in wat toen nog 
ontwikkelingslanden waren, met name China en 
India. Nu is het areaal in die landen gegroeid tot 
12 miljoen hectare en is het areaal in Europa 
en Amerika nog maar 12 miljoen hectare groot. 
Vooral in Oost-Europa is het aardappelareaal 
gekrompen. Aardappel wordt daar minder vaak 
als veevoer gebruikt, zoals nog wel gebeurde
in de communistische tijd.’
De opmars van de aardappel zal alleen maar 
doorgaan, verwacht Haverkort. Vooral ook 
omdat de aardappel meer dan andere gewas-
sen zal profiteren van de toenemende con-
centratie kooldioxide in de atmosfeer. Volgens 
de voorspellingen stijgt de concentratie tot 
2050 van de huidige 380 ppm naar 550 ppm 
(deeltjes per miljoen deeltjes). Alle planten zet-
ten kooldioxide met behulp van zonlicht om in 
suikers. Meer kooldioxide betekent voor veel 
planten dat ze die omzetting efficiënter doen, 
en dus harder groeien. De aardappel profiteert 
volgens onderzoek meer van de toenemende 
concentratie kooldioxide in de atmosfeer dan 
andere gewassen. De aardappel zou daardoor 
35 procent meer opbrengst leveren. Een pro-
centpunt of zeven daarvan gaat weer verloren 
doordat ook de concentratie van schadelijke 
gassen zoals ozon zal stijgen, maar er blijft 
netto een flinke extra groei over. ‘Ik denk dat dit 
komt omdat de aardappel al snel knollen vormt 
waar hij de extra suikers in opslaat die ontstaan 
als hij meer kooldioxide tot zijn beschikking 
heeft. Bij granen ontwikkelen de korrels zich 
pas veel later.’ Een graanplant kan dus minder 
efficiënt omgaan met de weelde.
De stijgende concentratie kooldioxide en de 
verwachte temperatuurstijging zijn ook voor 
Nederlandse akkerbouwers gunstig. Vooral een 
eerdere start van het groeiseizoen is voordelig 
voor de planten. Als je twee weken eerder kunt 
poten zonder risico op nachtvorst, dan profite-
ren de planten extra van de lange dagen in mei 
en juni. Samen met de snellere groei door de 
kooldioxide krijgen ook Nederlandse boeren er 
zo gratis twintig ton per hectare bij, berekende 
Haverkort. Ook zonder technische innovaties
of nieuwe rassen.
