Pons, L.J.

Visser, A., de

Name not available

Verslag van de kartering en bemonstering van een gedeelte van een perceel land, in gebruik bij de heer Thijsseling te Wilnis, dienende als proefobject voor de verbetering van slechte oude zeekleigronden

Wageningen Yield 

ys/2*1 /j/. {///.J 
criffirvpr* VC-ntt 
*  ! •  " , V  '  '  '  ' ^  
C »•-* Iff; ?-J v.,1', s~ t * » i • ' •' " 
Stichting voor Bodemkartering 
Wageningen 
Directeurs Dr Ir P.'"'.G. Pij Is 
Rapport no. 438 
VERSLAG VAN DE KARTERING EN BEMONSTERING YM EEN 
GEDEELTE VAN EEN PERCEEL LAND» IN GEBRUIK BIJ DE 
HEER THIJSELING TE WILNIS, DIENENDE ALS PROEFOB­
JECT VOOR DE VERBETERING VAN SLECHTE OUDE ZEEKLEI-
GRONDEN. 
door; Ir L.J. Pons en 
A, de Visser, 
Bennekom, mei 1956. 
? t -
' } '• . * . -t i*. 7 
•::-V J 
_ 2 -
I. Inleiding. 
Boor de Nederlandse Heide Maatschappij werd 
een perceel land in de oude-zeeklei-polder Wilnis uitgezocht? 
om te dienen als proefobject voor bekleiing. 
Het voorste gedeelte van het perceel bestaat 
uit klei van goede en slechte kwaliteit, het middelste en 
achterste gedeelte uit rietklei en/of veen van sle.chte kwali­
teit. 
Het voorste gedeelte van het perceel werd ge­
karteerd in verband met het eventueel bekleien van het middel­
ste en achterste gedeelte. Hiertoe moest in het voorste ge­
deelte vastgesteld worden hoeveel kubieke meters goede klei 
voer beschikbaar zijn. Om dit vast te stellen werd een 20-tal 
boringen gedaan tot _+ 4«GO m diepte. Door beoordeling van de 
bovengebrachte klei werd bij elk van deze boringen bepaald 
op welke diepte tenopzichte van het maaiveld de goede klei 
on/of zavel begint en eindigt. 
Om zekerheid te hebben of de klei geschikt 
of ongeschikt is voor bekleien, werd bovendien een 17-tal 
monsters verzameld.- Deze werden door het Bedrijf slaboratorium 
te Oosterbeek onderzocht op granulaire samenstelling, pH, 
CaC03> totaal Ca0,SO3,Mn en Mg. De uitslag van het grondmonster-
onderzoek moest het veldonderzoek, voornamelijk de beoordeling 
van de klei op geschiktheid voor bekleien, ondersteunen. 
De resultaten van dit onderzoek, getoetst aan 
de normen verkregen bij een eerder gedaan onderzoek op grotere 
schaal in soortgelijke grond, bleken geheel overeen te komen 
met de resultaten van de veldbeoordeling, zodat aan de eerder 
uitgevoerde kartering niets veranderd behoefde te worden. 
II. De resultaten van het grondmonsteronderzoek. 
Het bemonsterde en onderzochte materiaal be­
stond uit rietklei tot riethoudende klei, iets riethoudendo 
klei, klei en zandige klei. Tijdens de bemonstering werden 
alle bijzonderheden van de klei opgetekend. Deze zijn samen 
met de resultaten van hot grondmonsteronderzoek vermeld in 
bijlage 3. 
Tegelijkertijd werd in het veld beoordeeld of hot materiaal 
geschikt of ongeschikt is voor bekleien. 
Dit was mogelijk naar aanleiding van de resultaten van reeds 
eerder in deze gronden gedaan onderzoek, dat in do volgende 
publikatics en rapporten is of zal worden -gepubliceerd; 
a. Dr J. Bennema (1953) "Pyriet en koolzure kalk in de polder 
Groot Mijdrecht". 
Boor en Spade VI. (p. 134 o.v.) 
b. Dr J. Bennema "De bodemkartering van do polder 
Groot Mijdrecht". 
Rapport no. 287. Stichting voor Bodem-
ka,rtering. 
- 3 -
o. Ir L.J. Pons on (1956) % "De kartering van do voorraden 
A. de Visser bruikbare klei voor grondverbetering 
in de polder Groot Mijdrecht". 
Rapport no. 435» Stichting voor 
Boderakartering. 
(in voorbereiding)o 
d. Ir L.J. Pons en (19 )s Een onderzoek naar de waarde van 
A» de Visser verschillende kleien voor grond­
verbetering in de polder Zeven­
hoven en de polder Groot Mijdrecht, 
(zal in 1957 gepubliceerd worden 
in Boor en Spade IX). 
De hoeveelheden kalk (CaO) en zwavel (S03) in 
een gereduceerde klei bepalen na oxydatie tenslotte de pH. 
Voor de beoordeling of de klei geschikt of ongeschikt is voor 
bekleien zijn deze cijfers onmisbaar en we zullen hier in het 
kort op ingaan. 
Het totaal CaO en S03 werd op het laboratorium 
bepaald in m. aeq. per 100 gram grond. Door ons werd berekend 
hoeveel overschot (+) of tekort (-) aan kalk in een monster 
aanwezig was, door het totaal S03 van het totaal CaO af te 
trekken (zie bijlage 3). Het overschot of tekort aan kalk in 
de monsters loopt zeer uiteen^ n.l. van + 182 tot - 117. Ge­
deeltelijk is dit een gevolg van de aard van de klei. Bietklei 
tot riethoudende klei, ricthoudende klei, iets riethoudende 
klei en de taaie klei hebben tekori&n aan kalk^de zuivere klei 
en zandige klei hebben een overschot aan kalk. Naarmate de 
klei minder rietresten bevat, is ze kalkrijker, uitgezonderd 
de taaie klei. Het één en ander is duidelijk weergegeven in 
grafiek A (bijlage 2). 
Aangezien de hoeveelheid riet ook het humus-
gehalte bepaalt, bestaat er ook een vrij goed verband tussen 
de hoeveelheid humus en het overschot of tekort aan kalk.-
Naarmate het humusgehalte lager is, is het overschot aan kalk 
groter. In grafiek B is het verband te zien, Sleohts 2 monsters 
wijken af, omdat hiervan door oxydatie wat humus opgeteerd en 
veel kalk verbruikt is. 
Het overschot of tekort aan kalk correleert 
sterk met de zwaarte van do grond, Hoe zwaarder de klei is, 
des te meer zwavel ze bevat en des te minder kalk, dus hoe 
groter het tekort is. In grafiek C is het verband tussen deze 
factoren weergegeven. Ook hier neemt de taaie klei een aparte 
plaats in. Deze klei is niet erg zwaar en heeft toch een groot 
tekort aan kalk. 
Bij de beoordeling van gereduceerde klei op 
geschiktheid voor bekleien wordt vooral afgegaan op het over­
schot of tekort aan m. aeq. kalk ten opzichte van zwavel. 
Het is namelijk uit reeds eerder gedaan onderzoek gebleken, 
dat wanneer men een klei met een overschot van 50 m. aeq_. 
of meer heeft, de pH (KCl), nadat de klei geoxydeerd is, al­
tijd 5.5 of hoger wordt (zie hiervoor de horizontale stippel­
lijn op de grafieken A, B en C van bijlage 2). 
Uit grafiek A blijkt dat de veldbeoordeling 
hier ook mee overeenkomt. De monsters met een tekort aan kalk 
en die met een overschot van minder dan 25 m. aeq_, kalk, 
zijn "slecht" genoemd. Eén monster met een overschot van 
25 m aoq. kalk is "nog,net goed" genoemd. De overige monsters 
met grote overschotten aan kalk zijn alle "goed" genoemd. 
In het algemeen kan men zich niet baseren op 
de pH waarden, bepaald in het laboratorium, van gereduceerde, 
zwavelhoudende monsters. Vaak is de pH nog ongeveer neutraal, 
omdat er nog praktich geen oxydatie plaats gehad heeft en dus 
geen sulfiden in zwavelzuur zijn omgezet. In ons geval is de 
pH van de monsters in het laboratorium gemeten lang 11a de 
monstername. De pH waarden van monsters met een overmaat aan 
zwavel zijn daarom zeer laag. 
Bij de beoordeling van de klei hebben we ons 
geheel gericht naar de normen gevonden bij ons vroeger 
onderzoek, 
De resultaten van do kartering. 
De resultaten van de kartering zijn tijdens 
het veldwerk vastgelegd op een kaartje (zie bijlage l). 
Een afschrift daarvan werd als voorlopig resultaat reeds eer­
der aan de Ned. Heide Mij. afgeleverd. De op dit kaartje ver­
melde gegevens golden toen niet als definitief, omdat liet 
grondmonsteronderzoek nog niet had plaats gevonden. Pas aan 
de hand van de uitslagen van het grondmonsteronderzoek zou een 
definitief kaartje gemaakt worden. Het grondmonsteronderzoek 
heeft nu echter uitgewezen, dat het kaartje geen enkele 
wijziging behoeft en dus gehandhaafd kon worden. 
In bijlage 3 kunnen we nagaan of een bepaalde 
laag hetzij een tekort aan kalk(rcsp. een overschot van min­
der dan 50 m aeq_. CaO ten opzichte van S03) heeft hetzij oen 
overschot van meer dan 50 m. aeq. kalk. Hieruit kan men af-
loiden^resp. ongeschikt of geschikt is. Als voorbeeld kiezen 
we monstor Al genomen op 70 - 90 cm diepte op monsterplaats 
A (bijlage l). 
Dit monster hooft een groot tekort aan kalk, evenals monster 
A2 genomen op 90 - 130 cm diepte op dezelfde plaats. 
Deze beide lagen zijn ook reeds in het veld als "slecht" aan­
gemerkt (zie bijlage l). Monster A3, genomen op 130 - l60 cm 
diepte, heeft een groot overschot aan kalk:; deze laag is op 
het kaartje (bijlage l) ook reeds in het veld als "goed" aan­
gegeven. Zo kunnen alle lagen op de verschillende monster-
plaatsen nagegaan worden en zal blijken dat alle veldbooorde-
lingen die op het kaartje vermeld staan, niet gewijzigd be­
hoeven te worden. Weliswaar zijn maar 6 van do 20 boringen 
bemonsterd, maar omdat deze 6 plaatsen willekeurig gekozen 
zijn, mogen wc aannemen dat de beoordeling van de klei op 
do overige plaatsen ook aan de eisen voldoet. 
Op het kaartje zijn de monsterplaatsen aan­
gegeven met do letters A t/m F. 
J_ of deze laag 
Verder is "bij elk boorpunt de diepte van de bovenkant van de 
goede klei aangegeven, en evenzo de diepte van de onderkant. 
Het cijfer boven de streep geeft de diepte aan waarop de 
goede klei tenopzichte van het maaiveld begint en het 
cijfer onder de streep geeft aan op welke diepte de goede 
klei eindigt. Door deze cijfers van elkaar af te trekken, 
krijgt men de dikte van de goede, bruikbare kleilaag waardoor 
het aantal kubieke meters beschikbare klei voor bekleien be-' 
rekend kan worden. 
Samenvatting van de resultaten van het onderzoek. 
Uit vroeger onderzoek is gebleken, dat gere­
duceerde ondergronden een overschot van minstens 50 m. aeq. 
CaO tenopzichte van S03 moeten bezitten om bij bekleiing een 
pH (KCl) van meer dan + 5»5 "te behouden. De grafieken van 
bijlage 2 tonen dat rietklei, riethoudende- en iets riet-
houdende kleiniet aan deze eis voldoen, evenmin als de z.g. 
taaie kleien. 
Zandige klei en de meeste gewone klei voldoet 
wel aan de eis. Verder is het kalkgehalte zeer belangrijk. 
De klei moet flink opbruisen met zoutzuur 12-g^-en is dan 
steeds goed. 
Uit de grafieken B en C volgt, dat kleien 
met een humusgehalte van meer dan 5i° meestal slecht zijn, 
terwijl de zwaarte niet hoger mag zijn dan ongeveer 50 à 55ia 
< 16 ra. 
Op een peraeel in Wilnis werd een aantal 
boringen verricht om de diepteligging en de dikte van de 
laag voor bekleiing bruikbare klei vaste te stellen. Met be­
hulp van de boven vermelde normen werden de kleien in het 
veld beoordeeld op deze geschiktheid. 
De uitslagen van het grondmonsteronderzook 
wezen uit, dat de veldbeoordeling geheel juist geweest is. 
Bijlage 1 
O *11 
80 F 
«12 200 
90 
240 
1 
350 
290 
•13 
»14 
•15 
sis 290 
1 
295 
50 
290 
100 
275 
• 17 
• 18 
• 19 
O • 10 
85 
"210 
110 
245 
120 
290 
85 
290 
40 
300 
115 
290 
90 
310 
130 
280 
• 9 
• 8 
• 3 
• 2 
105 E 130 
270 250 * 
Het gekarteerde perceel van 
dhr. Thijseling "te Wilnis 
a. 
E 
XI «1 O 
Boerderij van dhr. Thijseling 
Dijksloot 
• Boorpunt 
1 t/m 20 Nummers van de boringen. 
A t/m F Monsterplaatsen. 
Cijfer boven streep: diepte begin goede klei 
Cijfer onder streep; diepte einde goede klei 
0— Geen goede klei 
Schaal. 111000 
10 20 30 40 50 m 
1cm op de kaart is 10m in het veld 
SïlCMTlMG VOÖÄ 
/-/ A G E f 
• 
Bijlage 2 
nrvaeq.CaO minus m.aeq. S03 
•200 -i 
•150 
• 100 
• 50 H— 
0 
-50 H 
-100 
-150 TT 
•s 
rhk 
•s 
•S 
•S 
OS 
ir'hk 
Soort klei 
•9 
•g g «g 
•9 
•hg 
•s 
os 
•9 
•9 
zdk 
rk. Rietklei 
phk Riethoudendeklei 
irhk letsriethoudendeklei 
k Klei 
zdk. Zandigeklei 
O Taaie klei 
g Goed 
s Slecht 
ng Net goed 
•200 -, 
• 150 -
• 100 
• 50 -h-
0 
-50 -
-100 -
-150 
• • 
1 6 
•/» humus 
~4~ 
•200 
•150 -
•100 -
• 50 
0 -
-50 
-100 
-150 80 
• • 
Wo 60 
% slib 
50 
X 
40 
O Taaieklei 
X Stroomrestklei 
SCP'-i-
VV AG M  G E H  
•iHSBIC 
• • 
Bijzonderheden en analysecijfers van grondmonsters genomen op een Bijlage 3 
•van de Heer Thijseling te Wilnis» onderzocht ten behoeve Tan de Ned.Heidemij. ===== 
door het Bedrijfslab.voor grond—en GewaaonderzoBk Oosterbeek. 
Kon- Diepte Aard van het materiaal Kwali­ pH we—pH Kool­ humus slib Grof--Zand CaO S03 CaO- Mg. Mn. 
ster in cm teit ter KCl zure zand totaal S03 
no. kalk 
A1 70-90 rietklei-riethoudende klei,gere­ duceerd slecht 3.6 3.6 0 6.6 77 1 16 21 138 -II7 733 458 
A 90-130 iets riethoudende klei,iets Taal d en taai slecht 4.5 4.5 0.3 6.7 48 1 45 25 118 - 93 437 417 
A I3O-I6O iets zandige klei goed 7.0 6.9 ic.i 5.6 39 2 45 200 98 +102 230 544 
BI 65-85 .iets riethoudende klei slecht 3.3 3.2 0.1 6.6 42 3 51 21 90 - 69 529 189 
B2 85-II5 juivere klei,iets taai slecht 5.4 5.4 0.5 6.8 54 3 39 30 iCj - 78 683 245 
B3 115-125 iets zandige klei goed 6.9 6.9 9.5 5*8 47 3 38 190 100 * 90 307 477 
Cl 65-85 riethoudende klei slecht 3.2 3.0 0 6.9 78 1 15 26 107 - 91 791 2.10 
C2 85-120 iets riethoudende klei slecht 5.8 5.6 0.4 5.3 69 0 25 32 72 - 40 554 24 c 
C3 I2O-I45 klei goed 7.5 6.9 9.5 5.2 55 1 30 192 65 +117 322 445 
Dl 60-P0 klei, iets kattekleiachtig net goed 6.6 6.4 1.4 3.9 49 3 46 68 44 + 24 529 453 
D2 80-100 klei, ietsje riet goed 7.5 6,9 7.7 5.0 48 3 39 198 87 +111 737 559 
D3 100-125 zandige klei goed 7.4 7.2 12.3 5.1 49 2 34 2f/ 74 +182 677 572 
El 75-95 riethoudende klei slecht 4.6 4.4 0.3 5.6 64 1 30 2y 75 - 46 1420 230 
E2 105-135 zandige klei goed 7-4 6.9 10.5 4.6 39 2 46 204 76 +128 480 414 
Fl 40-60 _ kle i,kattekleiachtig slecht 5.7 4.9 0.2 4.8 70 0 25 41 27 + 14 335 119 F2 60-80 klei, erg roestig slecht 6.4 5.7 0.9 3.9 52 1 43 133 116 + 17 433 917 F3 90-110 klei, iets riet go©d 7.2 6.8 7.3 4.2 52 2 37 209 82 +127 534 991 
-W" 4 j 4 
A 


http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/427555

Verslag van de kartering en bemonstering van een gedeelte van een perceel land, in gebruik bij de heer Thijsseling te Wilnis, dienende als proefobject voor de verbetering van slechte oude zeekleigronden

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield