Als gevolg van een wijziging in het sluizenstelsel is in de Hoogeveensche Vaart een aantal nieuwe peilen ingesteld, die aanmerkelijk verschillen van de oorspronkelijke peilen. Kwelmetingen zijn verricht om indruk te krijgen in veranderingen van waterstand in aangrenzende percelen

Weerd, B., van der

Dutch

van der Weerd, B.

NARCIS 

De invloed van de verlaging van het peil in het gedeelte Echten - Nieuwe Brugsluis van de Hoogeveensche Vaart op de afstroming van grondwater uit de belendende percelen

Wageningen Yield 

NOTA 827 augustus 1974 
Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding 
Wageningen 
BIBLSÜTMüIHtr 
STARINGGEBOUW 
DE INVLOED VAN DE VERLAGING VAN HET PELL IN HET GEDEELTE 
ECHTEN - NIEUWE BRUGSLUIS VAN DE HOOGEVEENSCHE VAART OP 
DE AFSTROMING VAN GRONDWATER UIT DE BELENDENDE PERCELEN 
Ing. B. VAN DER WEERD 
Nota's van het Instituut zijn in principe interne communicatiemiddelen, 
dus geen officiële publikaties. 
Hun inhoud varieert sterk en kan zowel betrekking hebben op een eenvou-
dige weergave van cijferreeksen, als op een concluderende discussie van 
onderzoeksresultaten. In de meeste gevallen zullen de conclusies echter 
van voorlopige aard zijn omdat het onderzoek nog niet is afgesloten. 
Bepaalde nota's komen niet voor verspreiding buiten het Instituut in 
aanmerking. 
0000 0727 3424 
J K n 17$ $52,.o/ 
I N H O U D 
b i z , 
1. INLEIDING 1 
2. UITVOERING VAN DE METINGEN 1 
3. RESULTATEN VAN DE METINGEN 3 
3.1 DE KWEL IN DE HOOGEVEENSCHE VAART 3 
3.2 DE GRONDWATERSTAND 5 
3.3 DE WEGZIJ GING UIT DE SLOTEN 5 
4. RECONSTRUCTIE VAN DE OORSPRONKELIJKE SITUATIE 6 
5. SAMENVATTING EN CONCLUSIE 8 
LITERATUUR 9 
1. INLEIDING 
Als gevolg van een wijziging in het sluizenstelsel is in de Hooge-
veensche Vaart een aantal nieuwe peilen ingesteld, die aanmerkelijk 
verschillen van de oorspronkelijke peilen. 
In het gedeelte Echten - Nieuwe Brugsluis werd hierdoor het streef-
peil veranderd van 6.99 m + N.A.P. in 4«79 m + N.A.P. Na deze ver-
laging kwamen klachten binnen over het optreden van verdrogingsschade 
op aan het kanaal grenzende percelen. 
Naar aanleiding hiervan is door de Cultuurtechnische Dienst Drenthe, 
verzocht 
aan de Commissie Waterbeheersing en OntziltingVmet behulp van kwel-
wegzijgingsmeters een onderzoek te verichten naar de grootte van de 
ondergrondse afstroming van grondwater op dit kanaalgedeelte. Op 
deze wijze zou een indikatie verkregen kunnen worden over een even-
tuele samenhang tussen de droogteverschijnselen en de kanaalpeilver-
laging. 
Gezien de weinige tijd die beschikbaar was voor het verzamelen van 
de veldgegevens moest het aantal metingen beperkt worden gehouden. 
Het onderzoek beoogt dan ook niet een gedetailleerd beeld te geven 
van de situatie ter plaatse, maar is bedoeld als een globale aan-
wijzing van de opgetreden veranderingen ten gevolge van de peilsver-
laging in de Hoogeveensche Vaart. 
2. UITVOERING VAN DE METINGEN 
De kwelmetingen in de Hoogeveensche Vaart zijn verrricht op circa 
200 meter westelijk van de Nieuwe Brugsluis en op 100 meter ten 
oosten van het viaduct in de weg naar Zuidwolde. 
Een overzicht van de ligging der meetplaatsen is weergegeven in 
figuur 1. Op beide plaatsen zijn 2 kwel-wegzijgingsmeters geplaatst 
te weten: één in de noordelijke en één in de zuidelijke helft van 
het kanaal. 
- 1 -
o 
l_ 
500 1000 m 
Fig. 1 
OVERZICHT MEETPLAATSEN 
- 2 -
Ter hoogte van de sluis heeft het kanaal een verbreding en is bij de 
meetplek een kanaalbreedte gemeten van 72,50 meter. Bij de westelijke 
meetplek komt de breedte overeen met de gemiddelde kanaalbreedte en 
bedraagt circa 25 meter. Aan de hand van deze gegevens is de natte 
bodemomtrek gesteld op gemiddeld 30 meter. 
De kanaalbodem ligt op 1,80 m + N.A.P. 
Parallel aan het kanaal op ongeveer 40 meter afstand hiervan bevindt 
zich aan beide zijden van de oevers een sloot met een bodemdiepte 
van circa 1,50 m beneden het maaiveld. De natte bodemomtrek is ge-
schat op 1 meter. 
In deze sloten wordt vanaf een punt buiten het onderzoeksgebied aan 
de westzijde kunstmatig water ingelaten. Om na te gaan in welke mate 
van hieruit afstroming naar de ondergrond plaats heeft is bij A-A 
,(fig. l) in beide sloten een kwel-wegzijgingsmeter geplaatst. 
i 
Gelijktijdig met de kwelmetingen is eveneens in raai A-A* op enkele 
'afstanden loodrecht op de oevers de grondwaterstand gemeten. 
Alle waarnemingen zijn verricht van 30 t/m 31 mei 1974« De tijdsduur 
van de kwelmetingen bedroeg gemiddeld 17 uur. Het plaatsen, inmeten, 
waterpassen en waarnemen van de grondwaterstandsbuizen en het open 
waterpeil is verzorgd door Prov. Waterstaat Drenthe. 
3. RESULTATEN VAN DE METINGEN 
3.1. DE KWEL IN DE H00GEVEENSCHE VAART 
In de figuren 2 en 3 zijn de vertikale doorsneden getekend ter hoogte 
van de meetplekken A-A*, en B-BJ met onder andere een overzicht van de 
ligging en nummering van. de kwelmeetpunten K 1 t/m K 4» In de raai 
A-A, bij de Nieuwe Brugsluis (fig. 2) zijn kwelintensiteiten gemeten 
van 31,5 mm/dag bij K 1 en 33,3 mm/dag bij K 2. Bij meetplek B-B' 
(fig. 3) bedroeg de kwel 24,1 mm/dag bij K 3' en 30,4 mm/dag bij K 4. 
Genoemde waarden gelden voor het natte kanaalbodemoppervlak. 
Uitgaande van een gemiddelde natte bodemomtrek van 30 meter duidt 
dit bij raai A-A1, op een gemiddelde ondergrondse afstroming naar het 
kanaal van: 
30x0,5(31*5+33,3) 10 = 0,98 m3/dag per strekkende meter kanaal 
en bij meetplek B-B,: 
30x0,5(24*1+30,4) 10"*3 = 0,82 nr/dag per strekkende meter kanaal 
- 3 -
HOOGEVEENSCHE VAART 
VERTIKALE DOORSNEDE R A A i A _ A ' 
• . a O i 
• . 4 0 
8.00 
7.60 
7 . 2 0 . 
6 * 0 . 
6.40 . 
6 .00. 
5 .60 . 
5 .20 . 
4 * 0 . 
4 .40 . 
buitnr 4 
' •«« - . . H A * 
7.00. 
6.60. 
C.20-
S.80-
5 .40 -
5.00-
4 . 6 0 . 
4 . 2 0 . 
3. SO. 
3 .40. 
i Kanaaibodtm op 
l.BOrn • NAP 
RAAI B - B' 
f ig. 2 
B 
OUDE 
KANAALPEIL I 
KANAALPEIL 
K4 K 3 
4 . 7 1 . 
7 
B' 
rig. 3 
- 4 -
Over de totale lengte van 1875 meter van het gedeelte van de Hooge-
veensche Vaart van het viaduct bij B-B, tot aan de Nieuwe Brugsluis 
komt derhalve, onder gelijkwaardige omstandigheden als tijdens de 
metingen, gemiddeld ondergronds op het kanaal tot afstroming: 
I875 x 0,5(0,98+0,82)«; I7OO m3/dag 
In nattere perioden wanneer door neerslagvoeding hogere grondwater-
standen voorkomen zal door een toename van het potentiaalverschil 
tussen grondwater en kanaalpeil de afstroming groter zijn. Onder 
drogere omstandigheden zal men daarentegen een geringere afstroming 
dan de gemeten waarden mogen verwachten. 
3.2 DE GRONDWATERSTAND 
Aan de hand van de waarnemingen in de 4 grondwaterstandsbuizen en de 
meting van het kanaalpeil is in fig. 2 het verloop van het grondwater 
naar het kanaal bij raai A-A, getekend. Van meetplek B-B, zijn geen 
grondwaterstanden bekend. Uit fig. 2 blijkt dat de grondwaterspiegel 
aan beide zijden van het kanaal vrij symetrisch verloopt. Door middel 
van extrapolatie is voor de grondwaterstand, waarbij de kanaalinvloed 
zich niet meer doet gelden, een waarde verkregen van 6.30 m + N.A.P. 
Het peil in het kanaal was tijdens de metingen 4*71 m + N.A.P. 
3.3. DE WEGZIJGING UIT DE SLOTEN 
In de sloten parallel aan het kanaal zijn peilen gemeten van 7.03 m + 
N.A.P. en 7.6O m + N.A.P. (zie fig. 2). De slootwaterstand is dan ook 
aanzienlijk hoger dan die van het grondwater. Desondanks bleek in de 
sloten maar sprake te zijn van een geringe wegzijging. In de sloot 
aan de zuidzijde van het kanaal is een wegzijging gemeten van 6,8 mm/dag 
6,8 liter/dag/m'sloot. 
In de noordelijke sloot bedroeg de afstroming 3*3 mm/dag = 
3.3 liter/dag/m»sloot. Klaarblijkelijk is ook hier, evenals voor het 
Oranjekanaal werd gevonden (v.d.Weerd 1974) ten gevolge van de wegzij-
ging de slootbodem verdicht. Gezien deze geringe afstroming is het 
niet waarschijnlijk dat het profiel onder de sloot volledig verzadigd 
is en zal de invloed op de grondwaterspiegel als te verwaarlozen klein 
kunnen worden beschouwd. 
- 5 -
4. RECONSTRUCTIE VAN DE OORSPRONKELIJKE SITUATIE 
Vóór de bouw van de Nieuwe Brugsluis was het kanaalpeil in het onder-
zochte gedeelte 6.99 m + N.A.P. Een beschouwing van fig. 1 maakt 
duidelijk dat er onder die omstandigheden, in tegenstelling tot de 
huidige situatie, afstroming uit het kanaal naar de belendende percelen 
plaatsvond. Indien wordt verondersteld dat de stromingsweerstand in 
de bodem ten gevolge van de verlaging van het kanaalpeil niet veranderd 
is 
t » 
h, - h h - h 
(1) 
of wel 
waarbij : 
dan g e l d t : 
,! V 
V 
t 
h = 
X 
- h 
P = 
- h 
P 
= (h -
X 
h ' 
X 
h 
X 
V 
- h 
P 
- h 
P 
IV 
h 
- h 
P ) 
+ hp ( » 
h = oorspronkelijke grondwaterstand op x meter van kanaal 
h = huidige grondwaterstand op x meter van kanaal 
hj = oorspronkelijk kanaalpeil 
h, = huidig kanaalpeil 
h = grondwaterstand buiten de invloed van het kanaal 
Door substitutie van de bekende waarden in formule 2 wordt dan voor 
de grondwaterstand ten tijde van het oude kanaalpeil, ter hoogte van 
peilbuis 1 gevonden: 
h' = (5,69-6,30) ƒ6,99 - 6,30 \+ 6,30 = 6,56 m + N.A.P. 
1
 U,71 - 6,30/ 
Ter hoogte van peilbuis 2 zou de grondwaterstand dan zijn geweest: 
h' = (5,85-6,30) /6 ,99 - 6 ,3p\+ 6,30 = 6,46 m + N.A.P. 
^ U , 7 1 - 6,30/ 
Aan de andere oever van het kanaal bij peilbuis 3 was dan: 
h' = (5,74-6,30) /6,99- 6,20 \+ 6,30 = 6,54 m + N.A.P. 
6
 U,71 - 6,30/ 
Bij peilbuis 4: 
h' = (5,95-6,30) f6,99 - 6,30\ + 6,30 = 6,45 m + N.A.P. 
** \4 ,71 - 6,301-. 
- 6 -
De verschillen van de aldus verkregen waarden en de gemeten grondwater-
standen geven de daling van het grondwater aan ten gevolge van de ver-
laging van het kanaalpeil. Hierbij is aangenomen dat de vertikale 
stromingsweerstand onder het kanaal door de peilsverlaging niet is 
gewijzigd en zijn neerslaginvloeden buiten beschouwing gelaten. 
Voor de grondwaterstandsverlaging wordt dan gevonden: 
bij peilbuis 1 : 6,56 - 5,69 = 0,87 m 
» » 2 : 6,46 - 5,85 = 0,61 m 
" " 3 : 6,54 - 5,74 = 0,80 m 
" " 4 : 6,45 - 5,95 = 0,50 m 
Het is echter niet waarschijnlijk dat na de omkering van de stroom-
richting in het grondwater de vertikale stromingsweerstand onder de 
kanaalbodem onveranderd is gebleven. De infiltratie uit het kanaal, 
die in de oude toestand plaatsvond zal ongetwijfeld een verdichting 
van de bodemlaag direct onder het kanaal tot gevolg hebben gehad. 
Na de verlaging van het kanaalpeil is door de afstroming van grond-
water naar het kanaal deze verdichting vermoedelijk ongedaan gemaakt. 
Aangenomen mag dan ook worden dat in vergelijking met de huidige 
situatie, v<5<5r de peilsverlaging, hogere vertikale weerstanden in de 
kanaalbodem voorkwamen. 
Indien 'tsn9 in tegenstelling tot de uitgangsstelling die bij de voor-
gaande berekeningen is gehanteerd, wordt aangenomen dat de intrede-
weerstand van de kanaalbodem aanvankelijk zeer hoog is geweest, 
waardoor het infiltratieeffect zich slechts tot korte afstand van de 
kanaaloevers heeft uitgestrekt, dan zal het grondwater ter hoogte 
van de peilbuizen hetzelfde niveau hebben gehad als nu buiten de 
invloedssfeer van het kanaal wordt aangetroffen en waarvoor een 
hoogte van 6>10 m + N.A.P. is aangenomen. Onder deze omstandigheden 
zou het verlaagde kanaalpeil een daling van het grondwater tot gevolg 
hebben gehad van: 
6,30 - 5,69 = 0,6l m bij buis 1 
6,30 - 5,85 = 0;45 m M 1. 2 
6,30 - 5,74 = 0,56 m » » 3 
6,30 - 5,95 = 0,35 m " " 4 
Hierbij is uitgegaan van een horizontale grondwaterspiegel. 
De neerslaginvloed is ook hier buiten beschouwing gelaten. 
- 7 -
5. SAMENVATTING EN CONCLUSIE 
Nadat in het gedeelte Echten - Nieuwe Brugsluis van de Hoogeveensche 
Vaart het kanaalpeil met meer dan 2 meter was verlaagd kwamen 
klachten binnen over verdrogingsschade op de gronden grenzend aan dit 
kanaalpand. In verband hiermede is eind mei '74 met behulp van kwel-
wegzijgingsmeters onderzocht in welke mate afstroming van grondwater 
naar het kanaal plaats heeft. In het kanaal zijn 4 metingen uitge-
voerd. De gemiddeld gemeten kwel bedroeg 30 mm/dag gerekend over het 
natte bodemoppervlak. Bij een natte bodemomtrek van 30 meter betekent 
dit een hoeveelheid van 0,9 m /dag/m' kanaal en voor het totale 
kanaalpand 1700 nr/dag. 
Gelijktijdig met de kwelmetingen is in een aantal buizen loodrecht op 
de oevers de grondwaterstand gemeten. Door uit te gaan van 2 uitersten 
inzake de grootte van de vertikale weerstand onder de kanaalbodem is 
een indruk verkregen van de invloed van de verlaging van het kanaal-
peil op de grondwaterstand. Gevonden is dat de daling van het grond-
water op circa 60 meter van de oever 0,60 m à 0,8o m en op ruim 
100 meter van het kanaal 0,35 m à 0,60 m moet zijn geweest. Geen reke-
ning is hierbij gehouden met de neerslaginvloed. Uit figuur 1 is te 
concluderen, dat in de oorspronkelijke situatie, door het ontbreken 
van afstroming naar het kanaal en de kleinere bergingsmogelijkheid ten 
gevolge van de geringere dikte van de onverzadigde zone boven het 
grondwater, een bepaald neerslagoverschot een grotere grondwaterstij-
ging zal hebben veroorzaakt dan onder de huidige omstandigheden. Gelet 
hierop is het niet onmogelijk dat door de wijziging van het kanaalpeil 
de grondwaterstandsverlaging in werkelijkheid groter is dan uit de 
berekeningen blijkt. 
Het maaiveld aan weerszijden van het kanaal ligt in langsrichting 
niet horizontaal, zoals uit een vergelijking van fig. 2 met fig. 3 
blijkt. Naarmate men westelijker van raai A-A, komt zal men daardoor 
het grondwater dichter onder het maaiveld aantreffen. In de oude 
toestand stond het kanaalpeil bij B-B, (fig.3) slechts 0,20 m beneden 
maaiveld. 
- 8 -
Afhankelijk van de diepte waarop zich het grondwater beneden maaiveld 
bevindt, alsmede van het vochthoudend vermogen van de bovengrond zullen 
de opgetreden grondwaterstandsverlagingen de groei van het gewas in 
meer of mindere mate ongunstig beïnvloeden. 
LITERATUUR 
Weerd, B. van der 1974 - Onderzoek naar de wegzijging 
in het derde pand van het Oranje-
kanaal ICW nota 826 
- 9 -


De invloed van de verlaging van het peil in het gedeelte Echten - Nieuwe Brugsluis van de Hoogeveensche Vaart op de afstroming van grondwater uit de belendende percelen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available