Slangen, L.H.G.

Dutch

Name not available

Moeten de grondprijzen voor bos beteugeld worden?

Wageningen Yield 

Grondwaarde 
652.2/.3 
Moeten de grondprijzen voor bos beteugeld 
worden?') 
L. H. G. Slangen 
Vakgroep Algemene Agrarische Economie LH 
Het overheidsbeleid ten aanzien van de bosbouw 
richt zich in Nederland op het volgen van twee be-
leidslijnen. Deze beleidslijnen zijn de instandhou-
ding en verbetering van het bestaande areaal en de 
uitbreiding van het totale bosareaai. Ter realisering 
van deze beide beleidslijnen beschikt de overheid 
over verschillende soorten beleidsinstrumenten. Tot 
deze behoren o.a.: 
a wettelijke bepalingen 
b fiscale faciliteiten 
c bijdragen- en subsidieregelingen 
d aankoop van bestaande bossen door de over-
heid 
e aanleg van nieuwe bossen door de overheid. 
Het belangrijkste overheidslichaam dat belast is 
met de uitvoering van overheidsbeleid in de bos-
bouw is het Staatsbosbeheer. Uit gegevens van het 
Staatsbosbeheer blijkt dat deze overheidsinstantie 
jaarlijks gronden aankoopt ten behoeve van de uit-
breiding van haar eigen bos- en natuurterrein bezit 
en het bezit van het Ministerie van CRM. Het Staats-
bosbeheer koopt deze gronden zowel van over-
heidslichamen - Rijk, gemeenten en andere overhe-
den - als van particuliere grondeigenaren. Thans 
wordt het overgrote deel van deze gronden verkre-
gen via de Directie Beheer Landbouwgronden. 
Naast de verwerving van bosgronden is het Staats-
bosbeheer ook belast met de uitvoering van bijdra-
gen en SUbsidieregelingen voor de aankoop van bos 
door openbare lichamen en door verenigingen en 
stichtingen v~m algemeen nut. 
Uit hoofde van haar taakopdracht beschikt het 
Staatsbosbeheer over gegevens met betrekking tot 
het aantal bosgrondaankopen, de daarmee samen-
hangende oppervlakte en de met de aankoop ge-
moeide bedragen. Deze gegevens strekken zich 
I) Naar aanleiding van het persbericht Mln. LV, zie p.182 
2) Zie hiervoor Slangen en Ausems (1978) 
3) Oe gemiddelde aankoop per hectare bosgrond is per 
jaar berekend als een gemiddelde prijs per hectare per 
aankoop. 
172 
over: een lange reeks van jaren uit. Voor de jaren 
1953 tlm 1975 zijn door ons') gegevens over bos-
grondprijzen verzameld, verwerkt en bewerkt. De 
bewerkte gegevens hebben betrekking op grond in-
clusief houtopstand. Een gescheiden waardering 
van grond en houtopstand was in vele gevallen niet 
mogelijk wegens het ontbreken van afzonderlijke 
taxatiegegevens over de houtopstand. 
Voor de periode 1953 tlm 1975 is de gemiddelde 
aankoopprijs per hectare ') bosgrond - d.W.Z. grond 
inclusief houtopstand - berekend. Deze bosgrond-
aankopen zijn geschied voor het Staatsbosbeheer. 
De gemiddelde koopprijzen zijn met hun interkwar-
tielafstand vermeld in tabel 1, kolom A en B. 
In tabel 1 zijn naast de bosgrondprijzen - ter ver-
gelijking - in kolom C de koopprijzen van los bouw-
land opgenomen. Gezien de aanwendingsmogelijk-
heden van "los bouwland" vormt deze categorie 
gronden een aanvaardbare vergelijkingsmaatstaf 
voor het prijsverloop van bosgrond. De prijs van on-
verpacht los bouwland is bepaald als gemiddelde 
van klei- en zandgronden. Deze grondsoorten zijn 
zowel geschikt voor een bosbouwkundige als voor 
een andere agrarische aanwending. 
Uit tabel 1 - kolom A en C - blijkt dat de koopprij-
zen van los bouwla~d en bosbouwgrond tot om-
streeks 1963 geen trendmatig verschil vertonen. Na 
de afschaffing van de - in 1953 tot stand gekomen-
Wet op de Vervreemding van landbouwgronden en 
de Wet op de Vervreemding van niet-landbouwgron-
den, is een trendmatig verschil tussen beide koop-
prijzen te onderkennen. Voor bosgronden was de 
Wet Vervreemding niet-landbouwgronden van toe-
passing. Deze is in 1961 ingetrokken. Voor land-
bouwgronden vond de intrekking van de betrokken 
wet in 1963 plaats. Beide wetten waren gericht op de 
prijsbeheersing van gronden. In figuur 1 is de ont-
wikkeling van de nominale prijzen voor bosgrond en 
los bouwland grafisch weergegeven. Daarbij zijn -
overeenkomstig de kolommen 0 en E van tabel 1 -
de prijzen in 1953 als basis genomen; d.W.Z. deze 
zijn op 100 gesteld. 
Tabel 1. Nominale prijzen voor bosgrond en los bouwland. 
prijzen: prijzen per hectare index (1953 ~ 100) 
jaar bosgrond interkwartiel [os bouw- bosgrond los bouwland 
incl. hout afstand land 
opstand 
A B C D E 
1953 1635 1100-2000 2250 100 100 
1954 1231 600-1700 2590 75 115 
1955 2409 1200-3000 2700 147 120 
1956 1847 1000-2100 2600 113 116 
1957 3232 3000-4200 2790 198 124 
1958 2760 1400-3100 2930 169 130 
1959 1840 1000-2000 2920 113 130 
1960 2818 1900-3700 3070 172 136 
1961 3658 2000-4500 3040 224 135 
1962 4248 3000-5300 3260 260 145 
1963 5026 2300-6500 3470 307 154 
1964 6895 4500-9000 7100 422 316 
1965 6529 3500-8000 8050 399 358 
1966 6697 6500-6900 8340 410 371 
1967 8227 6000-8700 8220 503 365 
1968 6415 6000-6900 8250 392 367 
1969 6062 5100-7100 8520 371 379 
1970 5879 5000-6600 9250 360 411 
1971 4841 4300-5100 9250 296 411 
1972 4902 3800-5900 9340 300 415 
1973 7008 5300-8500 10410 430 463 
1974 4702 3500-6300 12930 288 575 
1975 4682 3300-5900 14418 286 641 
Bronnen: kolom A en B: Staatsbosbeheer 
kolom C; Statistiek pacht- en koopprijzen van landbouwgronden CBS 
Opmerking: Binnen de grenzen van de interkwartielafstand ligt 50% van de waargenomen 
aankoopprijzen. D.w.z. 25% ligt onder en 25% ligt boven de aangegeven gren-
zen. 
Met behulp van de koopkrachtindex van de gul-
den is een indicatie te geven over het reële waarde-
verloop van het in bosgrond en los bouwland vastge-
legde vermogen. De koopkrachtindex is weergege-
ven in tabel 2 kolom A. De kolommen B en C geven 
het reële waarde-verloop van bosgrond en los bouw-
land weer. In de kolommen 0 en E zijn de reële prij-
zen voor bosgrond en los bouwland in 1953 op 100 
gesteld. De reële prijzen van 1954 tlm 1975 zijn ver-
volgens daaraan gerelateerd. 
Uit het weergegeven prijsverloop komen een aan-
tal ontwikkelingen naar voren. De invloed van de op-
heffing koopprijsbeheersing van bosgronden in 
1961 en van landbouwgronden in 1963 is duidelijk 
waarneembaar. De bosgrondprijzen bereiken hun 
top in 1967. De prijsontwikkeling van bosgronden 
vertoont tot 1967 een parallelverloop aan de prijs-
ontwikkeling van los bouwland. Na 1967 treedt tus-
sen beide een duidelijk verschil in prijsverloop op. 
Deze kentering in het prijsverloop is duidelijk zicht-
baar in figuur 2. Daar is vergelijking tussen de bos-
grondprijzen en de prijzen van los bouwland weer-
gegeven. In deze figuur is de prijs van los bouwland 
uitgedrukt als percentage van de prijs voor bos-
grond in het betreffende jaar. Het verloop van de no-
minale prijsverhouding geeft ook een indruk van de 
gevolgen die de herplantplicht heeft voor de privaat-
economische waarde van los bouwland indien los 
bouwland bebost wordt door de eigenaar. De her-
plantplicht is - naast het kapverbod en de meldings-
plicht voor het kappen - een van de beperkingen die 
voortvloeit uit de Boswet. Zodra een aanplant valt 
onder de bepalingen van de Boswet, dient het daar-
mee gepaard gaande grondoppervlak een bos-
bouwkundige aanwending te behouden. Indien nu 
een grondeigenaar besluit een houtopstand aan te 
planten wordt het vrije economisch gebruik van de 
met bomen beplante oppervlakte gereduceerd. Al-
thans voor zover deze oppervlakte onder de bepalin-
gen van de Boswet wordt gebracht. De beperking 
van het vrije economische gebruik heeft onder de 
huidige omstandigheden tot gevolg, dat de waarde 
van beboste grond geringer is. Anders gezegd: zo-
dra een perceel grond onder de huidige Boswet valt, 
173 
index 
650 
600 
550 
50 
1953 55 '57 '59 '61 '63 '65 '67 '69 '71 '73 '75 jaar 
Fig. 1. Indexcijfers voor de nominale prijzen van bosgrond 
en los bouwland (1953 ~ 100). 
Bronnen: Staatsbosbeheer 
Statistiek pacht- en koopprijzen van landbouw-
gronden CBS. 
Opmerking: bosgrond = grond en houtopstand 
daalt de waarde van de grond tot de waarde van 
bosgrond. Deze daling Is te beschouwen als een ver-
mogensverlies voor de grondeigenaar. 
Ook bij bebossing van los bouwland wordl het 
economisch gebruik beperkt tot de bosbouw kun-
dige aanwending, althans: zodra de aanplant onder 
de herplantplIcht valt. Dit heeft tot gevolg dat de 
waarde van het beboste los bouwland afneemt tot de 
waarde van bosgrond. Voor 1975 bracht dil voor de 
betrokken g'rondeigenaar een vermogensverlies met 
zich mee van ca. 10.000 gulden per hectare. Dit ver-
mogensverlIes staat niet op zichzelf, Het wordt ver-
oorzaakt door de negatieve bedrijfsuitkomsten') in 
de bosbouw. Hoe kan een grondeigenaar aan deze 
negatieve bedrijfsuitkomsten ontkomen? Een moge-
lijkheid zou zijn het geven van een andere bestem-
ming aan zijn grond. Deze mogelijkheid Is echter 
door de reeds genoemde herplantplicht vrijwel uit-
') Zie voor de bedrijfsuitkomsten o.a.: Berger-Veldhuyzen 
(1977), 
a) Dit blijkt ook uit de eigendomsstructuur van het Neder-
landse bos (8erger, 1978). 
174 
1 
1 
1 
1 
I 
I 
I 
I 
I 
I 
I 
1 
I 
I 
r' I 
I \ I 
I \ I 
I " 
" ~ ros bouwland , 
, 
,-
, .. ,,\ / 
I " 
I " f---\+--':---!--L------ bosgrond 
1953 '55 '57 '59 '61 '63 '65 '67 '69 '71 '73 '75 jaar 
Fig. 2. Prijsverhouding los bouwland en bosgrond. 
Bronnen: Staatsbosbeheer 
Statistiek pacht- en koopprijzen van landbouw-
gronden, CBS. 
Opmerking: ') De nominale priJs van los bouwland Is uitge-
drukt als percentage van de nominale prijs van bosgrond. 
2) Bosgrond = grcmd en houtopstand. 
gesloten. Een andere mogelijkheid om aan de nega-
tieve bedrijfsuitkomsten te ontkomen is het verko-
pen van de bosgrond. De boseigenaar die in overwe-
ging neemt zijn bosgrond te koop aan te bieden zal 
bemerken dat aan de vraagzijde van de markt in 
bosgrond de overheid de belangrijkste koper is. De 
overheid kan zowel direkt als Indirekt bij de koop be-
trokken zijn. Worden de bosgronden aangekocht 
door de Direktie Beheer Landbouwgronden en ver-
volgens overgedragen aan het Staatsbosbeheer dan 
is zij er direkt bij betrokken. Wanneer een vereniging 
of stichting van algemeen nut als koper optreedt en 
de aankoop verricht met subsidie van de overheid 
dan is de overheid er Indirekt bij betrokken (bijv. na-
tuurbeschermingsorganisatIes). Anders gezegd, een 
belangrijke karakteristiek voor de vraagzijde van de 
markt in bosgrond vormt de dominerende rol van de 
overheid'). Door haar houding, welke o.a. tot uit-
drukking komt in de hoogte van de prijs, die de over-
heid bereid Is te betalen kan zij de prijs voor ,bos-
grond vrijwel geheel bepalen (zij treedt dan op als 
"price-Ieader"). 
Zoals bekend zijn de prijzen voor landbouwgron-
I"~ , I 
Tabel 2. Het reële prijsverloop van bosgrond en los bouwland 
jaar koopkracht reële koopprijzen Index (1953 ~ 100) 
index gulden bosgrond Incl. los bouwland bosgrond los bouwland 
houtopstand 
A B C D E 
1953 100 1635 2250 100 100 
1954 94 1157 2435 71 108 
1955 91 2192 2457 134 109 
1956 89 1644 2314 101 103 
1957 83 2683 2316 164 103 
1958 81 2236 2373 137 105 
1959 80 1472 2336 90 104 
1960 77 2170 2318 133 103 
1961 76 2780 2310 170 103 
1962 74 3144 2412 192 107 
1963 71 3568 2464 218 110 
1964 65 4482 4615 274 205 
1965 62 4048 4991 248 222 
1966 59 3951 4921 242 219 
1967 56 4607 4603 282 205 
1968 55 3528 4538 216 202 
1969 50 3031 4260 185 189 
1970 48 2822 4440 173 197 
1971 44 2130 4070 130 181 
1972 41 2010 3829 123 170 
1973 38 2663 3956 163 176 
1974 34 1599 4396 98 195 
1975 30 1405 4325 86 192 
Bronnen: kolom A; Landbouwcijfers 1977 
kolom B en C ; zie tabel 1. 
den na 1975 blijven stijgen, terwijl de prijzen van 
bosgronden nauwelijks enige wijziging hebben on-
dergaan. Het persbericht van het Ministerie van 
Landbouw - gedateerd 1 juni 1978 - wekt, gelet op 
het gepresenteerde cijfermateriaal dan ook enige 
bevreemding. Van dit persbericht - getiteld: "Nieuwe 
Wet Vervreemding Landbouwgronden moet ook 
grondprijzen bos beteugelen" - gaat de suggestie 
uit, dat de prijzen voor bosgrond de laatste jaren 
zouden stijgen. Er Is ons inziens geen sprake van 
een prijsstijging doch veeleer van een prijsdaling 
van bosgronden, zeker in relatie met de prijsontwik-
keling van landbouwgronden. Op grond van boven-
staande overzichten zou een prijsstijging van bos-
gronden dan ook niet beteugeld moeten worden, 
doch veeleer aangemoedigd. In de eerste plaats 
wordt daardoor het vermogensverlies van de bosei-
genaar geringer, hetgeen vanuit het standpunt van 
de economische rechtvaardigheid billijk is. Ten 
tweede zou daardoor wellicht een andere allocatie 
van de produktiefactor grond tot stand kunnen ko-
men. Een redelijke gelijkmatige stijging van de prij-
zen van bosgrond, bijvoorbeeld gelijk aan de koop-
krachtdaling van de gulden zou wellicht de interesse 
bij particuliere grondeigenaren voor bosaanleg kun-
nen doen toenemen. Tenslotte mag men niet verge-
ten dat prijzen een signaalfunctie hebben te vervui-
len. Het inperken van deze functie kan tot ongewen-
ste gevolgen leiden. 
Literatuur 
Berger, E. P., en C. J. Veldhuyzen. 1977. Bedrijfsuitkom-
sten in de Nederlandse particuliere bosbouw over 1975. 
Publikatie 5.47, Landbouw-Economisch Instituut, Den 
Haag. 
Berger. E. P. 1978. EIgendomsstructuur van het Nederland-
se bos. Nederlands Bosbouw Tijdschrift 50 (5): 
146-149. 
Slangen, L. H. G., en W, F, Ausems. Overheidsbeleid en 
grondgebruik; een economische analyse van het over-
heidsbeleid voor de sector bosbouw, Vakgroep Algeme· 
ne Agrarische Economie. Landbouwhogeschool, Wage-
ningen (wordt gepubliceerd In de loop van 1978). 
175 


Moeten de grondprijzen voor bos beteugeld worden?

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield

NARCIS