Doel van dit onderzoek is: bepaling van de gemiddelde samenstelling van de vetzuren en sterolen in ruwe zonnebloemolie. Van ca. 50 oliemonsters van zonnebloempitten met bekende herkomst werd de vetzuursamenstelling bepaald, alsmede in enkele monsters het sterolgehalte en de sterolsamenstelling

Coors, R.G.

Muuse, B.G.

Wageningen Yield 

Lab. Akkerbouw 
VERSLAG 81.41 
april 1981 
Pr . nr . 404 .3100 
Onderwerp : Vetzuur- en sterolsamen-
stelling van zonnebloemolie . 
cc: Van Doesburgh, adj . direkteur, sektorhoofd (3x) , di rektie VKA , 
afd. Akke rbomo1 (3x), leesportefeuille (Sx), afd . No rmalisatie , 
afd. Projectbeheer 
I 
Lab. Akkerbout•T april 1981 
VERSLAG 81 • 41 Pr.nr. 404 3100 
Project : Onderzoek naar de kNaliteit van oliën, vetten, vette prodok-
ten en oliezaden. 
Onden<~erp: Vetzuur- en sterolsamenstelling van zonnebloemolie . 
Doel: 
Bepaling van de gemiddelde samenstelling van de vetzuren en sterolen 
in ruwe zonnebloemolie . 
Samenstelling: 
Van ca. 50 oliemonsters van zonnebloempitten met bekende herkomst werd 
de vetzuursamenstelling bepaald, alsmede in enkele monsters het 
sterolgehalte en de sterolsamenstelling. 
Conclusie: 
Op basis van de vetzuursamenstelling werden twee groepen gevonden 
waarin de zonnebloemolie is te verdelen. Vooral het oliezuur- en 
linolzuurgehalte varieerde . Het totaal aan oliezuur en linolzuur was 
echter vrij constant en karakteristiek voor zonnebloemolie . 
Vooral de sterolsamenstelling is goed bruikbaar voor identificatie van 
de soort olie. 
Verant\mordelijk: drs B.G. Huuse 
Hedewerker/Samensteller: R. G. Coors 
8141.0 
1. Inleiding 
Zonnebloemolie \vordt vooral gebruikt als grondstof voor 
dieetmargarine en andere diee tprodokten op oliebasis. Samen roe t 
saffloerolie is ~onnebloemolie de olie met het hoogste gehalte aan 
het essentiele vetzuur linolzuur (C 18:2 W9 , 12 cis , cis). Het 
opschrift "zuivere zonnebloemolie" is ech ter nog geen garantie 
voor een linolzuurgehalte van 65% . 
Teneinde roet (enige) zekerheid te kunnen concluderen of een pro-
dukt uit zonnebloemolie bestaat of is bereid, dient bekend te zijn 
welke karakteristieke saroenstelling zonnebloemolie heeft . Dit is 
getalmatig '"eer te geven middels vetzuurverhoudingsgetallen. 
Voor dit onderzoek \olerden 49 monsters zonnebloempitten geextra-
heerd en de olie onderzocht op vetzuursamenstelling . 
Op grond van de vetzuursamenstelling werden de monsters in drie 
groepen verdeeld en \olerden in zes monsters, verdeeld over de drie 
groepen, het sterolgehalte en de sterolsamenstelling bepaald. 
2 . Hetboden 
2 . 1 De vetzuursamenstelling Herd bepaald volgens NEN 6334 en 6302. 
De sterolsamenstelling \verd bepaald volgens FIL-IDF 54 - 1970. 
Het sterolgehalte \olerd bepaald volgens NEN 6350. 
De olie werd verkregen volgens RIKILT methode D-140 (Prolabo 
extractie n-pentaan). 
2.2 Apparatuur 
Vetzuursamenstelling : 
Varian gaschromatograaf met autoinjector varian 8000 . 
Glaskolom ca. 3 m, id 2-3 rnm. 
Kolomvulling: 10% Silar 5 CP op ch romosorb \o/AW 100- 120 me sh . 
Temperatuur 210°C, flow 40 ml N2/min . 
Sterolsamenstelling: 
Carlo Erba gaschromatograaf . 
Glaskolom ca. 1 , 5 m; id 2- 3 rnm. 
Kolomvulling: 3% OV 17 op gaschrom Q. 
Temperatuur 240°C , flmv 30 ml N2/min. 
81/ü .1 - 2 -
- 2 -
Electronische integrator en dataverwerkingssysteem Spectra Fysics 
SP 4000. 
3. Resultaten 
In bijlage 1 zijn de vetzuursamenstellingen van de 49 monsters 
opgenomen. 
In bijlage 2 zijn de sterolgehalten en sterolsamenstellingen van 6 
geselecteerde monsters opgenome n. 
In Tabel I is de gemiddelde vetzuursamenstelling opgenomen van de 
t~oJee groepen zonnebloemolie en de waarden ~o1e lke voorheen door het 
RZS Herden gehanteerd. 
In Tabel II is de gemiddelde sterolsamenstelling e n het gemiddelde 
sterolgehalte opgenomen van de zes geselecteerde monsters uit 
beide groepen alsmede de RZS ~oJaarden. 
4. Bespreking van de resultaten 
Sckhon en Gupta (1) vermelden een oliezuurgehalte van 37 , 5-47 , 2 en 
een linolzuurge halte van 52,2 en 44,2 bij een Heinig varierend 
gehalte aan verzadigde vetzuren. Door verschillende auteurs (1) 
t/m (6) werden deze variaties geconstateerd en toegeschreven aan 
klimatologische en varieteit factoren. 
Spencer et al (7) gebruiken voor het oliezuurgehalte 14-65% en 
voor het linolzuurgehalte 20-75% als kenmerk voor de identificatie 
van zonnebloemolie . Dit zijn de ranges \olelke door de FAO/HHO Codex 
Alimentarius werden voorgesteld . 
Narquarel et al (8) vermelden een negatieve korrelatie tussen 
linolzuur en oliezuur , afhankelijk van soort , oogsttijd en groei-
plaats n.l. linolzuur 7 7-42% en oliezuur 14-48%. 
In dit onderzoek werden twee groepen onderscheiden op basis van 
het oliezuur en linolzuurgehalte. 
Groep AI C18 :1 25% 
n = 31 C18:2 65% 
Groep B C18:1 45% 
n = 16 C18:2 47% 
In groep A k\oJamen enkele uitschieters voor met een oliezuurgehalte 
van 18% en een linolzuurgehalte van 71% (groep All). 
8141.2 - 3 -
- 3 -
Ook op basis van de sterolsamenstelling zijn (geringe) verschillen 
te constateren tussen de groepen A en B. 
Groep A si tosterol 63% 
7 stigmas tenol 9% 
Groep B si tosterol 58% 
7 stigrnastenol 12% 
Vaststelling van de verhoudingsgetallen 
Bij de vetzuursynthese door de plant worden de vetzuurketens 
proximaal verlengd met steeds twee koolstofatomen en kan door 
dehydrogenering terminaal een geisoleerde dubbele band geintrodu-
ceerd ,.,orden van het type cis. 
Onderstaand schema geeft de opeenvolgende stappen weer, met daarbij 
de gehalten voor groep A en B. 
A 
B 
A 
B 
A 
B 
14:0 ----- 16:0 ._____. 18:0----. 20:0 -. 22:0 
0,07 
0,05 
5,5 1 3 ,8 1 0,2 l 0,8 
1;1 4,6 2,4 0,2 0,7 
16:1 ,.,.9 --.18:1 ,.,.9 _. 20:1 w9 -P2 2:1 w9 
0,05 
1 
25 
0,1 45 
18:2 w6,9 
65 
47 
Hieruit blijkt dat de preferentie voor de vorming van linolzuur t e n 
koste van oliezuur bij groep A groter is dan bij groep B. 
Voor de verhoudingsgetallen zal het van belang zijn dat de 
verhouding van de C18 vetzuren bepaald lo1ordt evenals het totaal 
aan verzadigde vetzuren. 
Groep A Groep B 
F1 = verzadigde vetzuren 10,5 8,0 
F2 = 18:1 + 18:2 89 92 
F3 18:2 I 18:1 2,7 1,1 
F4 = 18:1 I 18:0 6 19 
Brekingsindex 62 60 
8141.3 
- 4 -
- 4 -
Daar in de praktijk veelal niet duidelijk zal zijn welke varieteit 
voorhanden ligt dant~el of de groepen A en B gemengd zijn, dient 
rekening te worden gehouden met de vermelde variatie. 
Naast deze verhoudingsgetallen zullen de kengetallen van de stero-
len dan ook onontbeerlijk zijn voor identificatie van de olie. 
8141.4 
Tabel I 
Gemiddelde vetzuursamenstelling en standaarddeviatie. 
n = 33 n = 14 
Groep A .s Groep B ? RZS 
-----
C14:0 0,07 0,04 0,05 0,01 
C16:0 5,43 0,40 4,63 0,27 5,2 
C16:1 0,04 0,02 0,09 0,03 0,3 
C18:0 3,79 0,38 2,42 0,20 3,5 
C18:1 24,50 2,69 44,84 3,29 22,3 
C18: 2 64,95 2,66 46,86 2,97 68,0 
C18: 3 0,04 0,02 0,01 0,02 0,2 
C20:0 0,23 0,05 0,21 0,02 0,4 
C20:1 0,11 0,01 0,15 0,02 
C22:0 o, 76 0,05 0,67 0,04 
Refractie 62 ,3 0,65 59 ,7 0,55 
8141.5 
Tabel II 
St erolgehalte e n sterolsamenstelling van enkele geselecteerde monsters 
Groep A (n 4) Groep B (n 2) RZS 
Totaal sterol 0 , 46 0,52 0,44 
c holesterol 0 , 4 0,4 0,2 
brassicasterol 0 spoor 
campesterol 10,9 12,6 7,5 
stigmasterol 8 ,9 9,7 8,6 
si tosterol 62,9 57,6 63,0 
b 7 stigmasterol 9 ,0 11 '9 16,6 
niet geidentificeerd 6,0 5,8 4,1 
8141.6 
Literatuur 
1. K.S . Sekhon, S.K. Gupta; J. Fd. Sci and Technol. 1976 , !1_, 322. 
2 . D.G. Cummins , J.E. Narton, J.P. Craigmiles, R. E . Burns ; 
J. Am. Oil . Chem. Soc . 1967, 44, 581. 
3. C.H. van Etten, W.F. Kwolek, J .E . Peters, A.S. Barclay; 
J. Agric . Fd. Chem. 1967, ~, 1077 . 
4. F.R. Earle , c.u. van Etten, T.F. Clark, i.a. Wolff; 
J. Am . Oil. Chem. Soc. 1968 , ~' 8 76. 
5 . E.D.J. Putt; J. Am. Oil Chem. Soc . 1969, ~' 126. 
6. H.L. Kinman, F.R. Earle; Crop Sci 196LI, !:!.._ , 417 . 
7. G.F . Spencer, S.F . Herb, P.J. Gormishy; J. Am. Oil Chem . Soc 1 976 , 
53 I 94 • 
8. R. Marquard , W. Sc huster , K.H . Seibel; Fette Seifen und Anstrich-
mittel 1976 , !l_, 434. 
8141.7 
Bijlage 1 
Olie uit Keniaanse zonnebloeupitten 
22754 22755 22756 22757 22758 22759 14011 14013 14015 22657 16020 17793 18756 19270 
C14:0 0,11 0,06 0,06 0,07 0,07 0,05 0,08 0,06 0,20 0,06 0,05 0,06 0,05 0,06 
C16:0 5,52 5,52 5,19 5,20 5,25 5,25 5,63 5,19 6,84 5,19 4,61 5,70 5,31 5,32 
C16:1 0,04 0,03 0,04 0,04 0,03 0,03 0,03 0,04 0,14 0,03 0,12 0,03 0,03 0,03 
Cl8:0 3,61 3,85 3,68 3,96 3,80 3,40 3,47 3,38 4,67 3,51 2,35 3,88 3,47 3,45 
C18:1 29,38 21 ,70 25,44 22,54 23,98 29,27 27,09 26,27 24,08 24,24 47,60 23,07 25,71 31,13 
C18:2 60,04 6,63 64,45 67,02 65,69 60,82 62,47 63,84 62,79 65,69 44,13 66,07 64,30 58,81 
'"18:3 0,06 0,06 0,04 0,05 0,05 0,04 0,07 0,04 0,05 0,05 0,03 0,04 0,04 0,04 
C20:0 0,25 0,25 0,24 0,23 0,25 0,23 0,23 0,22 0,23 0,22 0,21 0,22 0,22 0,22 
C20:1 0,11 0,10 0,10 0,10 0,09 0,11 0,12 0,10 0,12 0,12 0,16 0,11 0,10 0,12 
C22:0 0,79 0,77 0,75 0,78 0,76 0,75 0,78 0,72 0,70 0,80 0,69 0,77 0,75 0,73 
Ref. 62,0 62,5 62,8 62,7 62,2 62,1 62,0 62,8 62,0 62,8 60,0 62,8 62,0 61 ,2 
~.n.t lolit wit lolit wit wit wit lol.it wit wit wit+ wit lolit wit 
gestr . 
A --- - A B A A AB 
A 
8141.9 
Bijlage 2 
Sterolsamenstelling 
A A All All B B 
RIKILT-nr. 1 80 22043 14008 22188 22657 21959 22762 
cholesterol 0,29 0,56 0,27 0,47 0,37 0,35 
brassicasterol 
campesterol 11,74 9,21 11,31 11,47 13 ,0 12,2 
stigmasterol 8,44 9,03 9,58 8,49 9,98 9,42 
si tosterol 63 ,36 60,68 63,77 63,66 57,45 57,72 
7 stigmastenol 9,28 10,79 7, 71 8,08 12,04 11,67 
niet geidentificeerd 4,41 8,17 5 , 71 5 ,74 5,33 6,30 
Totaal sterol 0,4'• 0,54 0,43 0,44 0,50 0,53 
8141.8 
22043 22088 22804 14023 14008 18260 19268 16019 18109 22765 22766 1L,(X)9 14012 17705 
Qlina Canada !long. Hong. USA USA Me. Nala1-li Hala1-li Zd .Af r . Zd.Afr . Zd.Afr . Zd .Afr . Zd .Mr. 
C14:0 0,04 0,19 0,04 0,05 0,05 0,05 0,05 0,06 0,05 0,05 0,06 0,05 0,06 0,05 
Cl6:0 5,21 6,19 4,50 5,12 5,32 5,36 5,46 4,63 5,59 5,33 5,76 5,58 6,04 5,54 
C16:1 O,Ol• 0,05 0,03 0,03 0,04 0,04 0,03 0,10 0,05 0,03 0,04 0,03 0,03 0,03 
C18:0 3,40 3,56 4,14 4,38 3,75 3,92 4,42 2,27 3,27 3,80 3,95 4,38 3,61 3,05 
C18:1 17,26 22,84 25 ,40 25 ,39 18,90 20,26 27 ,05 44 ,95 28,95 24 ,23 23,29 21,60 23,26 25 ,52 
C18:2 72 ,45 65,76 64,65 63 ,77 70,94 69,35 61,72 46 ,93 60,89 65 ,30 64,57 66,99 65,90 6!1 ,63 
C18:3 0,03 0,07 0,03 0,03 O,Ol1 0,05 0,03 0,04 
C20:0 0,22 0,26 0,26 0,23 0,21 0,26 0,20 0,21 0,25 0,28 0,30 0,21 0,20 
C20:1 0,14 0,13 0,11 0,12 0,11 0,10 0,12 0,15 0,12 0,10 0,11 0,12 0,11 0,12 
C22:0 0,73 0,76 0,82 0,81 0,61 0,68 0,82 0,64 0,73 0,82 0,84 0,83 0,70 0,73 
C22:1 0,73 0,01 0,07 
Ref. 63 ,8 63,0 62 ,2 61,3 63,2 63 ,0 61 ,0 60,8 62 ,1 62 ,7 61 ,8 62 ,9 62 ,9 62 ,1 
gest r . gestr . gestr . gestr. zwart Z\<Brt gestr. gestr. gestr. gestr . gestr . gestr . Z\<Brt zw:1rL+ 
gestr . 
A 
- A B A. · A 
8141.10 
Olie ui.t Egyptische zonnebloempitten 
21959 22762 22840 14010 14014 15483 18966 19296 21338 21958 15500 16688 17792 181.10 181.11 181.12 181.13 181.14 181.15 18965 19035 
Cl4:0 0,04 0,05 0,05 0,06 0,05 0,04 0,05 0,04 0,05 0,04 0,05 0,06 0,06 0,05 0,06 0,06 0,06 0,05 0,05 0,04 0,04 
Cl6:0 4,24 4,65 4,53 4,94 4,54 4,88 4,79 4,41 4,87 4,13 4,84 5,37 5,62 5,45 5,42 5,28 5,17 4,85 4,46 5,10 5,27 
Cl6:1 0,06 0,12 0,07 0,10 0,11 0,12 0,13 0,10 0,05 0,05 0,11 0,03 0,03 0,03 0,02 0,03 0,03 0,03 0,06 0,07 0,03 
C18:0 2,15 2,28 2,59 2,71 2,27 2,41 2,26 2,42 2,72 2,24 2,57 3,67 3,90 3,74 3,77 3,66 3,55 3,82 2,48 2,72 4,66 
Cl8:1 47,13 49,86 41 ,36 38,92 47,45 46,81. 44,61 44,57 41,58 48,21 39,98 24,90 22,85 26,03 24,41 24,58 27,20 24,97 44,69 40 ,08 25,90 
Cl8:2 45,43 41,89 50,32 52,07 44,51 44,41 47,02 47,36 49,60 44,34 51,35 64,77 66,34 63 ,54 65,10 65,27 62,87 65,05 47,16 50,83 62,84 
Cl8:3 0,05 0,03 0,03 0,03 0,04 0,04 0,04 0,04 0,04 0,04 0,05 0,02 0,02 
C20:0 0,17 0,22 0,21 0,24 0,19 0,27 0,19 0,20 0,19 0,19 0,21 0,23 0,25 0,23 0,22 0,23 0,22 0,25 0,21 0,20 0,25 
C20:1 0,12 0,15 0,14 0,13 0,15 0,16 0,22 0,14 0,14 0,13 0,14 0,11 0,10 0,11 0,10 0,09 0,09 0,12 0,14 0,14 0,12 
C22:0 0,58 0,66 0,68 0,73 0,66 0,66 0,66 0,65 0,68 0,64 0,70 0,77 0,78 0,75 0,79 0,76 0,76 0,81. 0,70 0,73 0,82 
C22:1 
Ref. 58,8 59,4 60,0 60,2 59,7 59,1 59,5 59,2 59,5 59,0 60,2 62,2 62,0 61,8 62,2 61,9 61 ,3 60,8 69,8 60 ,2 62 ,2 
gestr. wit+ wit+ wit+ wit+ wit+ wit+ wit wit+ wit+ gestr. wit wit wit wit wit wit wit wit gestr. gestr. 
gestr. gestr. gestr. gestr. gestr. gestr. gestr. gestr. 
AB A A B B A 
B B B 
8141 .11 



Vetzuur- en sterolsamenstelling van zonnebloemolie

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS