Door middel van histologisch-microscopisch onderzoek is nagaan of het mogelijk is blikken honde- en kattevoer op samenstelling te controleren. Daarvoor zijn 12 monsters vqn de meest gangbare honde- en kattevoerconserven via histologische technieken en diverse kleuringen onderzocht op samenstellende bestanddelen

Hollman, P.

Jong, W.J.H.J., de

Ossenkoppele, J.S.

Vliege, J.J.M.

Wageningen Yield 

Afdeling Microscopie 
VERSLAG 82.95 
1982-11- 05 
Pr.nr. 404.2100 
Onderwerp: Histologisch onderzoek naar 
de samenstelling van honde-
en kattevoerconserven. 
Bijlage: 1. 
Verzendlijst: direkteur, sektorhoofd (3x), direktie VKA, afd. 
8295 
Microscopie (4x), afd. Normalisatie (Humme), projekt-
beheer, projektleider (Hollman), afd. Vlees, Feberwee 
(Direktie VKA). 

Afdeling Microscopie 1982-ll-05 
VERSLAG 82.95 Pr.nr. 404.2100 
Projekt: Onderzoek naar de kto~aliteit van diervoeders en grondstoffen. 
Onderwerp: Histologisch onderzoek naar de samenstelling van honde- en 
kattevoerconverven. 
Doel: 
Door middel van histologisch-microscopisch onderzoek nagaan of het 
mogelijk is blikken honde- en kattevoer op samenstelling te contro-
leren. 
Samenvatting: 
Een tl<laalftal monsters honde- en kattevoerconserven l.;rerd met behulp 
van histologische technieken en diverse kleuringen onderzocht op 
samenstellende bestanddelen. 
Conclusie: 
Uit dit onderzoek is gebleken dat met behulp van histologische tech-
nieken en diverse kleuringen en microscopische waarnemingen het zeer 
goed mogelijk is de samenstelling van blikken honde- en kattevoer te 
controleren op hoofdbestanddelen en nevenbestanddelen. 
Tevens kan geconcludeerd l.;rorden dat de op de verpakking vermelde 
declaraties in de meeste gevallen niet overeenkomen met de inhoud . Als 
hoofdbestanddeel werd in de monsters longweefsel, separatorvlees 
(meat) of TVP vastgesteld. Gezien de op de etiketten vermelde declara-
ties zoals ''vlees met hart , rundvlees, jachtschotel met konijn, kip-
balletjes met kalkoen, e.d." lijkt het zinvol om conserven van honde-
en kattevoer steekproefsgewijs te controleren op de juiste 
samenstelling. 
Verantwoordelijk: drs H.J .H.J. de Jong / 
Samenstellers: J.s. Ossenkoppele, J.J.~. Vliege 
Projektleider: ir P. Hallman ~ 
8295.0 
Inleiding: 
Op etiketten van honde- en kattevoer \~ordt veelvuldig een in het oog 
springende vage aanduiding over de samenstelling van het produkt 
gegeven. Om te controleren of deze samenstelling enigszins met de 
inhoud overeenkomt, werd er een ori~nterend histologisch onderzoek 
naar gedaan . Hiertoe werd een twaalftal blikken honde- en kattevoer 
onderzocht. Bij dit onderzoek zijn prodokten van drie grote onder-
nemingen betrokken. 
Materiaal en methoden: 
Twaalf van de meest gangbare produkten werden onderzocht op samenstel-
ling en gewicht. De blikken werden, na uitwendige beoordeling, tien 
dagen bebroed bij 37°C, daarna gecontroleerd op volumeverandering en 
vervolgens, aangezien nimmer bombage was opgetreden, op de normale 
wijze geopend . 
De inhoudsopgaven werden vergeleken met het door ons vastgestelde 
netto-gewicht. Tevens werd een organoleptisch onderzoek ingesteld . 
Voor het microscopisch onderzoek werden + 8 representatieve stukjes 
van+ 2 x 2 x 0,5 cm uitgesneden per monster. 
Het vervaardigen van coupes 
Om tot een goed herkenbaar microscopisch preparaat te komen zijn de 
volgende bewerkingen noodzakelijk: 
1. Fixatie. 
2. Het ontwateringsproces. 
3. Inbedden in paraffine . 
4. Snijden van het materiaal. 
5. Strekken en opvangen. 
6 . Deparaffinatie-proces. 
7. De kleuring. 
1. Fixatie 
Het materiaal wordt gefixeerd om de toestand op het moment van de 
monstername zoveel mogelijk te behouden en he t materiaal verwerkbaar 
te maken . Ter voorkoming van autolytische processen in het centrum 
mogen de monsters niet te dik zijn. Als fixatiemiddel wordt voor ons 
doel 10%ige formaline gebruikt. 
8295 . 1 - 2 -
- 2 -
2. Het ontwateringsproces 
Het meest gebruikte inbeddingsmedium is paraffine . Een chemisch zeer 
inerte stof, die in geen enkele verhouding in water noch in alkohol 
oplost en slechts in organische oplosmiddelen zoals benzeen, tolueen, 
xylol, chloroform en benzine oplost. Hil men dan ook deze weefsels met 
paraffine doordrenken, dan moeten deze eerst volledig watervrij 
gemaakt worden, hetgeen gebeurt in een alkoholreeks . Daar echter alko-
hol niet oplost in paraffine, moet er nog een tussenstap worden inge-
voegd van een stof die zowel met alkohol als in paraffine oplosbaar 
is. Zeer geschikt hiervoor zijn benzeen, benzine, cederolie, xylol, 
tolueen en chloroform. Bij dit onderzoek van honde- en kattevoer is 
het volgende ontwateringsschema toegepast: 
a. formaline 10% 3 uur 
b . alkohol 70% 1 uur 
c . alkohol 96% 1 uur 
d . alkohol 96% 1 uur 
e. alkohol 96% 1 uur 
f. alkohol absoluut 1 uur 
g. alkohol absoluut 2 uur 
h. alkohol absoluut 2 uur 
i. xylol 1 uur 
j. xylol 1 uur 
k . paraffine 2 1/2 uur 
1. paraffine 2 uur 
3 . Inbedden in paraffine 
Hanneer de weefsels uit het ontwateringsapparaat komen, worden de 
weefsels tukjes ± een kwartier in een vacuuminfiltrator geplaatst om de 
eventuele aam~ezige luchtbellen te verwijderen. Hierna l~orden de weef-
selstukjes me t behulp van een inbedmachine ingesloten in verse paraf-
fine . 
4. Snijden van het ma t eriaal 
Vervolgens worden van de blokjes op een rotatiemicrotoom coupes van 
ca. 7 - 10 micron dik gesneden . 
8295.2 - 3 -
- 3 -
5. Strekken en opvangen 
De coupes lvorden na het snijden gestrekt in een waterbad bij ca . 45°C, 
opgevangen en vastgeplakt op een objectglas. De opgeplakte coupes wor-
den 24 uur gedroogd bij 37°C. 
6. Deparaffinatie-proces 
Om de coupes te kunnen kleuren wordt de paraffine met behulp van xylol 
verlvijderd waarna zij via een alkoholreeks naar gedemineraliseerd 
lvater worden gebracht van waaruit zij lvorden gekleurd. 
Tijdschema deparaffineren: 
a. 5 minuten xylol I 
b. 5 minuten xylol II 
c. 5 minuten ethanol 100% 
d. 3 minuten ethanol 96% 
e. 3 minuten ethanol 50% 
f . 5 minuten gedemineraliseerd water. 
7. De kleuring 
Er werden drie kleuringen toegepast bij dit onderzoek. 
a . Haemaluin-Eosine kleuring volgens Mayer 
b. Van Gieson kleuring volgens Domagk 
c . Cason-Hallory mengsel kleuring. 
a. Haemaluin-Eosine kleuring volgens Mayer 
1. Haemaluin oplossing affiltreren. 
2 . 3 minuten de coupes in Haemaluinoplossing. 
3. Gedurende 10 minuten spoelen in stromend leidingwater. 
4. Eosine oplossing affiltreren . 
5. Coupes 30 sekonden in Eosine oplossing . 
6. 30 sekonden in ethanol 70%. 
7. 2 minuten in ethanol 96%. 
8. 5 minuten ethanol 100% I. 
9. 5 minuten ethanol 100% II. 
10. 5 minuten ethanol 100%/xylol 1:1. 
11. 5 minuten xylol I. 
12. 5 minuten xylol II . 
13. Coupes insluiten me t Entallan. 
8295.3 - 4 -
- 4 -
Samenstelling van de kleuroplossingen: 
Haemaluin-oplossing 
Los 1 gram haematoxyline op in 300 ml gedemineraliseerd water, voeg 
0,2 gram natriumjaclaat toe, daarna 50 gram kalium-aluminiumsulfaat, 50 
gram chloralhydraat en 1 gram citroenzuur, vul aan tot 1000 ml met 
gedemineraliseerd lolater . 
Bij gebruik oplossing eerst filtreren. 
Eosine-gelblich oplossing 
Los 5 gram Eosine-gelblich op in 1~79 ml gedemineraliseerd water , voeg 
521 ml ethanol 96% en 1 ml ijsazijn toe . 
Bij gebruik oplossing eerst filtreren . 
Resultaat: kernen blauw 
cytoplasma - oranje. 
b . Gieson kleuring volgens Domagk 
1. Coupes 2 minuten in Weigerts haematoxyline. 
2. 10 minuten in stromend leidingwater. 
3. 5 minuten kleuren in Gieson kleurmengsel . 
4. 
5 . 
6 . 
7 . 
8. 
30 minuten spoelen in gedemineraliseerd 
5 minuten spoelen in ethanol 96% I • 
5 minuten spoelen in e thanol 96% n. 
5 minuten spoelen in ethanol 100% I . 
5 minuten spoelen in ethanol 100% n. 
water . 
9 . 5 minuten spoelen in e thanol 100%/ xylol 1:1 . 
10. 5 minuten xylol I . 
11. 5 minuten xylol II. 
12. Ins luiten met Ente llan. 
Samenste lling van de kleuroploss ingen: 
Weigerts haematoxyline 
Oploss ing A: los 5 gram haematoxyline op in 500 ml ethanol 96%. 
Oplossing n: los 5,8 gram ferrichloride op in 490 ml gedemineraliseerd 
water en voeg 5 ml 25% zoutzuur toe. 
Beide oplossingen filtreren . 
Voeg vlak voor gebruik gelijke delen van A e n B bij elkaar . 
8295 .4 - 5 -
- 5 -
Van Gieson kleurmengsel 
Oplossing A: maak 500 rul verzadigde waterige pikrinezuuroplossing 
<±. 1 g). 
Oplossing B: los 1 gram thiazinerood op in 100 ml gedemineraliseerd 
water. 
Voeg bij elkaar 100 ml oplossing A en 7,5 ml oplossing B. 
Resultaat: kernen 
collageen bindweefsel 
spierweefsel 
donkerblam-1 
helder rood 
geel 
c. Cason-Hallory mengsel (collageen kleuring) 
1. Coupes 5 minuten in kleuroplossing. 
2. 3-5 seconden spoelen in leidingwater . 
3. 1 minuut ethanol 100% I • 
4 . 1 minuut ethanol 100% n. 
5 . 5 minuten ethanol 100%/xylol 1:1. 
6. 5 minuten xylol I. 
7. 5 minuten xylol n. 
8 . Coupes insluiten met Entellan. 
Samenstelling van de kleuroplossing: 
Kleuroplossing: 
Los in 200 ml gedemineraliseerd \'later op : 
1 gram fosforwolframzuur 
2 gram Oranje G 
1 gram anilineblauw 
3 gram zure fuchsine. 
De oplossing filtreren. 
Resultaat: collageen en 
erythrocyten 
spierweefsels 
zenm'll'leefsels 
chromatine 
8295.5 
retikulaire vezels 
en gangliencellen 
- blam-1 
- roodoranje 
- lichtoranje 
- roodviolet 
- rood 
- 6 -
- 6 -
Resultaten en Discussie 
1. Onderzoek op steriliteit 
Na tien dagen bebroeden bij 37°C vertoonde geen der conservenblikken 
zg. bombage, dat wil zeggen bolstaan van de blikken. Aangenomen kan 
'wrden dat de blikken voldoende gesteriliseerd waren en er geen bac-
teriegroei in deze periode heeft plaatsgevonden. 
2. Onderzoek op netto-inhoud 
In de tabel wordt de op de wikkel gedeklareerde netto-inhoud vermeld 
evenals de door ons vastgestelde netto-inhoud. Grote afwijkingen deden 
zich niet voor. Van de twaalf onderzochte monsters ,.,aren er drie ,.,aar-
van het netto-gewicht groter was dan op het etiket ,.,as vermeld . 
3. Organoleptisch onderzoek 
De belangrijkste organoleptische waarneembare eigenschappen van de 
twaalf monsters ,.,aren als volgt: 
Monster 1 voer bestaat voor de helft ongeveer uit gemalen vlees en de 
andere helft uit een vrij stevige massa, de geur is rede-
lijk, het bevat plantaardig materiaal. 
Monster 2 voer bestaat grotendeels uit kleine stukjes long, vrij veel 
vocht, de geur is redelijk, het bevat plantaardig materiaal. 
Monster 3 in dit voer bevinden zich meerdere brokjes (in de vorm van 
worst), de geur is redelijk , het bevat plantaardig 
materiaal. 
Monster 4 voer bestaat overwegend uit moten vis, visgeur. 
Monster 5 vlees in blokjesvorm, de geur is redelijk, het bevat plant-
aardig materiaal. 
Monster 6 vrij vochtige inhoud, de geur is redelijk, het bevat plant-
aardig materiaal. 
Monster 7 vrij vochtige inhoud, de geur is redelijk, het bevat plant-
aardig materiaal. 
Monster 8 voer bestaat hoofdzakelijk uit balletjes, de geur is rede-
lijk, het bevat plantaardig materiaal . 
Monster 9 voer bestaat uit brokjes, de geur is redelijk, het bevat 
plantaardig materiaal . 
8295.6 - 7 -
.. •, 
- 7 -
Monster 10 monster bestaat hoofdzakelijk uit brokjes, de geur is 
onaangenaam, het bevat plantaardig materiaal. 
Monster 11 voer bestaat uit brokjes, de geur is redelijk, het bevat 
plantaardig materiaal. 
Monster 12 monster bestaat uit stevig grof verdeelde inhoud, de geur 
is redelijk, het bevat plantaardig materiaal. 
4. Het microscopisch-histologisch onderzoek 
Nicroscopisch '17erd nagegaan uit '~<'elke bestanddelen de verschillende 
monsters zijn samengesteld. Hierbij werd een verdeling gemaakt in 
hoofd- en nevenbestanddelen. 
Tevens '17erd een sedimenteermethode volgens Intern Analysevoorschrift 
nr. M-3 toegepast (zie Bijlage I). 
Uit het onderzoek op samenstellende bestanddelen blijkt dat in een 
aantal gevallen (5) als . hoofdbestanddeel longweefsel wordt aangetrof-
fen. In de declaratie op de verpakking wordt dit echter niet éénmaal 
vermeld. Wel vermeld werden prodokten als orgaanvlees of vleesresten. 
In 5 monsters wordt meat (separatorvlees) als hoofdbestanddeel aange-
troffen. Ook de aanduiding van dit produkt is op de verpakking als 
zodanig niet terug te vinden. In 3 monsters 'mrdt als hoofdbestanddeel 
getextureerde soja (TVP) aangetroffen. In één geval hierbij l17as op het 
etiket vermeld "met plantaardige eiwitten". In het algemeen blijkt de 
aanduiding op de verpakking voor wat betreft de gebruikte ingredien-
ten, deze niet als hoofdbestanddeel in het monster voor te komen . In 
de meeste produkten zijn vrij goedkope grondstoffen verwerkt zoals 
long, meat (separatorvlees) engetextureerde soja (TVP). 
De resultaten van dit onderzoek zijn in Tabel I samengevat. 
8295 . 7 - 8 -
., 
- 8 -
Tabel 1 Overzicht van de samenstelling op basis van histologisch onderzoek 
Nr Hoofdbestand- Nevenbestanddelen Aanduiding verpakking Botgehalte/ Netto-inhooo 
deel graten* opgegever gevonden 
1 Lever T.V.P., meat , bot, vet, kraak-t vlees tret lever. Samenst.: I +1% 410 g I 406 g -been, elastisch bind1~fsel, vleesresten o.a. rundvlees I 
plantaardig materiaal orgaanvlees, lever, granen, I 
wei, karamel 
2 Long kraakbeen, elastisch bind- vlees nk:!t hart :!: 0,5% 370 g 360 g 
weefsel, vet, glad spier-
weefsel, plantaardig materi- I 
aal 
3 Long/Heat bind~~:eefsel, kraakbeen, bot, I rundvlees tret hart, Samenst.: 
pees, da..rnMeefsel, luchtpijp, I vlees, 1olild en konijn, tevens I 
+2% 400 g 387g 
-
vet, plantaardig materiaal orgaanvlees, vleesbouillon, 
vitamines, mineralen, karamel 
4 Vis spie~~fsel, graten moten zeeverse vis (aanvullen- +2% 370 g 410 g 
-de katt evoeding) 
5 Long/Lymfoid I meat, bot, kraakbeen, bind- met rundvlees . Samenst .: or- I :!: 1,5% I 400 g 418 g I weefsel I weefsel, ll:einig T .V .P., vet, gaanvlees, vleesresten o.a. 
weinig spie~sel, plant- rund, granen, vitamines en 
aardig materiaal mineralen 
6 Long I vis , dikke danUI~efsel, vet , I vlees tret tonijn, Samenst.: I + 0,1% I 400 g I 417 g I mondholte, glad spie~sel, I orgaanvlees, tonijn, vlees- I I 
bind1~efsel, tong, plantaar- resten, vitamines en minera- I dig mat eriaal len 
* Bij het opgegeven percentage aan bot/graten IOOet een ruime spreiding in acht toXlrden gen01re11 . 
8295.8 - 9-
.. 
- 9-
Vervolg Tabel 1 Overzicht van de samenstelling op oosis van histologisch orxlerzoek 
Nr Hoofdbestand- Nevenbestanddelen Aarrluiding verpakking Botgehalte/ Netto-inhoud 
deel graten* opgegeve ge voooen 
7 Meat/Long dikke ~efsel, lymfa- I jachtschotel net konijn (vol- ~ +1% 405g 404g 
tisch ~ sel , birxl~sel, ledig kattevoer), Samenst.: -
bot, kraakbeen, vet , plant- I vlees , wild, konijn, orgaan- I 
aardig materiaal vlees, vleesbouillon, minera-
len, karamel 
8 Maat kraakbeen, bot, vet, bioo- kipballetjes net kalkoen (vol + 3% 
-
405 g 387g 
weefsel, plantaardig materi- ledig kattevoer) , Samenst . : 
aal kalkoenvlees , kippevlees, o;:4 
gaanvlees , vleesresten, ldp 
bouillon, vitamines, minera- I 
l en, karamel 
9 Heat/T.V.P. kraakbeen, bot, vet, bioo- met n.trxlvlees, Samenst . : vleef ±. 2, 5% 830 g 811 g 
weefsel , plantaardig materi- en vleesprodukten, o.a. rund-
aal vlees , granen, plantaardige 
eiwitten, mineralen, vitami~ 
10 T.V.P. elastische spien~fsels , brokken met hart en pens ±. 1,5% 1000 g 985 g 
vet , pees, varkenshuid, bioo- 1 
weefsel, long, plantaardig I 
materiaal 
11 Meat kraakbeen, bot, vet, bind- brokken ret kip, Samenst. : + 2,5% 820 g 844 g 
weefsel , plantaardig mate- kip, orgaanvlees , vlees-
riaal bouillon, granen 
2 T.V.P./Long kraakbeen, bot, vet, bind- met echte stukken vlees nagenoeg 400 g 387g 
~fsel, plantaardig mate- geen samenstelling niets 
riaal 
* Bij het opgegeven percentage aan bot/graten met een ruime spreiding in acht ~rden ge1anen. 
8295.9 -10-
- 10 -
Conclusies 
1 . Uit het onderzoek op steriliteit blijkt dat de conserven voldoende 
gesteriliseerd zijn . 
2. De op het etiket gedeclareerde netto-inhoud komt nagenoeg overeen 
met de werkelijkheid. 
3. Uit het organoleptisch onderzoek blijkt dat slechts fifin monster een 
enigszins onaangename geur vertoont . De overige monsters maken een 
r edelijke aantrekkelijke indruk . 
4. Uit het microscopisch-histologisch onderzoek kan geconcludeerd wor-
den dat de op de verpakking vermelde declaraties in de meeste 
gevallen niet overeenkomt met de inhoud . Als hoofdbestanddeel werd 
in de monsters longweefsel, separatorvlees of getextureerde soja 
(TVP) vastgesteld . 
Gezien de op de etiketten vermelde declaraties zoals ''vlees met 
hart, rundvlees, jachtschotel me t konijn, kipballetjes met kalkoen 
e.d. " lijkt het zinvol om conserven van honde- en kattevoer 
steekproefsgewijs te controleren op de juiste samenstelling. 
8295.10 Os/Vl/W 
Bijlage I 
INTERN ANALYSEVOORSCHRIFT NR. M- 3 
1e oplage (1981- 02- 22) 
De scheiding naar soortelijk gewicht door middel van vloeistoffen met 
een hoog soortelijk gewicht 
I. Bereiding van het bezinksel 
1. Reagentia 
1. Tetrachloorkoolstof (tetra) 
2. Chloroform. 
2. Apparatuur 
1. Glazen sedimenteerkelken van 1/4 liter: conische glazen met voet, 
voorzien van glazen afsluitplug in het onderste, smalle gedeelte. In 
de plug bevindt zich een holte, \olaarin het bezinksel zich verzamelt, 
waarna dit door draaien van de plug kan worden gescheiden van de ver-
dere inhoud van de kelk. 
2. Zeefdoosjes: voorzien van zeefgaas met vierkante mazen van 0,32 mm 
maas\o~ijdte. 
3. Horlogeglazen: diameter ongeveer 9 cm. 
3. Analysemateriaal 
Zie intern analysevoorschrift nr. M-1. 
Van dierlijke produkten, behalve bloedmeel, levermeel en vetkanen 2,0 g; 
Van gras-, klaver- en lucernemeel 5,0 g; 
Van andere produkten (inclusief bloedmeel, levermeel en vetkanen) 10,0 g. 
4. Uitvoering 
Breng de afgewogen hoeveelheid analysemateriaal in een sedimenteer-
kelk, waarin zich ongeveer 100 ml tetra bevindt. (Indien het monster 
in geperste vorm voor onderzoek is aangeboden, wordt het analysemate-
riaal in een mortier aangewreven met een weinig tetra en daarna met 
ongeveer 100 ml tetra overgespoeld in de kelk). 
1H3.1 
- 2 -
\.J 
.. 
- 2 -
Roer het monster zorgvuldig met een roerstaaf door de vloeistof en 
laat daarna bezinken. Als regel zal bezinksel na ongeveer 5 minuten in 
de holte van de plug zijn verzameld. Draai vervolgens de plug een 
kl.,rart slag om, schenk de tetra met de bovendrijvende bestanddelen af 
en schuif daarna de plug met het bezinksel voorzichtig uit de voet van 
de kelk. Schenk de bovenstaande tetra voorzichtig af en breng het be-
zinksel kl.,rantitatief op een gewogen horlogeglas. Laat de tetra volle-
dig verdampen, weeg horlogeglas met bezinksel en bereken de hoeveel-
heid bezinksel in procenten van het monster. Scheid daarna het bezink-
sel door middel van een zeefdoosje in een grove en een fijne fractie. 
5. Opmerking 
Het gevonden gehalte is meestal geringer dan het ware gehalte aan 
soortelijk zware stoffen, doordat in geperste voeders, maar ook in 
andere, de zware delen, vooral wanneer ze zeer fijn verdeeld zijn, 
blijven kleven aan de lichtere en daardoor niet bezinken. 
Het omgekeerde kan echter ook voorkomen. 
1M3.2 
\J 


Histologisch onderzoek naar de samenstelling van honde- en kattevoerconserven

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available