Verantwoording van de berekeningswijze van de nieuwe standaardbedrijfseenheden, een omrekeningsfaktor voor de inkomensfaktor van produktiefaktoren in verschillende takken van de Nederlandse land- en tuinbou

Boers, A.

Droege, H.

Koppert, G.

NARCIS 

Standaardbedrijfseenheden 1981

Name not available

Wageningen Yield 

Drs. A. Boers 
H. Droge 
G. Koppert 
Drs. K.J. Poppe 
STANDAARDBEDRIJFSEENHEDEN 1981 
Mededeling no. 290 
Mei 1983 
^*-Ufy 
•V 
ri..ii..;;:^ctK 
SIGN: l_ ï l - ^^o 
EX. HO: A 
MLV: &Uj0ci 
Landbouw-Economisch Instituut 
Conradkade 175, Den Haag 
Telefoon 070 - 61.41.61. 
Afdeling Landbouw toestel 313 
Afdeling Tuinbouw toestel 240/242. Prijs ƒ 5,50 
REFERAAT 
STANDAARDBEDRIJFSEENHEDEN 1981 
Boers, drs.A., Droge, H, Koppert, G., Poppe, drs. K.J. 
Den Haag, Landbouw-Economisch Instituut, 1983 
12 pag., tab. 
In deze mededeling worden zowel de nieuwe als de tot nu tot gebruikte nor-
men vermeld voor de standaardbedrijfseenheid (sbe), waarmee de omvang van 
verschillende soorten land- en tuinbouwbedrijven op één noemer kan worden 
gebracht. 
In de loop der jaren treden veranderingen op in de verhoudingen tussen de 
netto-toegevoegde waarden van de verschillende gewassen en diersoorten, die aan 
de bepaling van het aantal sbe per eenheid gewas of dier ten grondslag liggen. 
Daarom is regelmatige aanpassing van de sbe-normen noodzakelijk. Na de intro-
duktie van de sbe in 1968 gebeurde dat eerder in 1976 op basis van de verhou-
dingen in 1975. 
Thans worden de nieuwe normen weergegeven, die zijn berekend op basis van 
de omstandigheden in 1981. Tevens is een beschrijving gegeven van de gevolgde 
berekeningsmethode. 
Standaardbedrijfseenheden/Toegevoegde waarde/Bedrijfsgrootte algemeen/Bedrijfs-
type/Produktiefactoren 
INHOUD 
Biz. 
INLEIDING 5 
1. SBE ALS MAATSTAF VOOR BEDRIJFSOMVANG EN INDELING IN 
BEDRIJFSTYPEN 7 
2. PERIODIEKE AANPASSING 8 
Tabel 1 Veehouderij en voedergewassen 9 
Tabel 2 Akkerbouw 10 
Tabel 3 Tuinbouw onder glas 11 
Tabel 4 Tuinbouw open grond 12 
INLEIDING 
In 1968 werd de standaardbedrij fseenheid (sbe) geïntroduceerd als middel om 
de omvang van land- en tuinbouwbedrijven te meten. Op deze wijze konden de be-
teelde oppervlakten van de verschillende gewassen en de aantallen dieren van de 
verschillende veesoorten onder één noemer worden gebracht. De verdeling van het 
totaalaantal sbe per bedrijf over de diverse bedrijfsonderdelen, werd de basis 
voor de bedrijfstypering volgens het VAT-systeem. Inmiddels wordt ook voor 
andere doeleinden veelvuldig gebruik gemaakt van deze sbe. 
Door de in de loop der jaren optredende wijzingen in de verhoudingen tussen 
de netto-toegevoegde waarde van de verschillende gewassen en diersoorten, die 
aan de bepaling van het aantal sbe per eenheid gewas of dier ten grondslag lig-
gen, is regelmatige aanpassing van de sbe-normen noodzakelijk. De eerste aan-
passing vond plaats in 1976 op basis van de verhoudingen in 1975. 
Thans zijn v/eer zodanige wijzigingen opgetreden, dat nieuwe berekeningen nood-
zakelijk werden, die zijn uitgevoerd overeenkomstig de omstandigheden in 1981. 
In deze mededeling zijn de nieuwe sbe-normen vermeld, naast de tot nu ge-
bruikte sbe-normen 1975. 
SBE ALS MAATSTAF VOOR BEDRIJFSOMVANG EN INDELING IN BEDRIJFSTYPEN 
Voor de omvang van agrarische bedrijven werden van oudsher maatstaven ge-
bruikt als de oppervlakte cultuurgrond, de oppervlakte van de glasopstanden, 
het aantal dieren, het aantal arbeidskrachten enz. Voor onderlinge vergelijking 
van bedrijven of bedrijfsonderdelen zijn deze maatstaven niet geschikt als 
gevolg van onvergelijkbare grootheden (b.v. aantallen dieren van verschillende 
veesoorten) of verschillen in intensiteit van het grondgebruik (b.v. oppervlakte 
granen versus oppervlakte glasopstanden). Bovendien richten deze maatstaven zich 
slechts op één aspect van de produktie, t.w. de omvang van het produktie appa-
raat. 
Economisch gezien wordt de grootte van een bedrijf echter bepaald door de 
omvang van de netto-produktie of netto-toegevoegde waarde. 
Deze netto-toegevoegde waarde is het verschil tussen de waarde van de eind-
produktie en de waarde van de daarvoor aangewende produktiemiddelen. Dit ver-
schil omvat dan de kosten van de produktiefactoren grond, kapitaal en arbeid en 
het ondernemersoverschot c.q. netto-overschot. 
De netto-toegevoegde waarde kan dan ook beschouwd worden als de gerealiseer-
de beloning voor de drie samenwerkende produktiefactoren: grond, kapitaal en 
arbeid. 
De netto-toegevoegde waarde is berekend voor elk gewas per ha en voor elke 
diersoort per dier. Deze berekeningen zijn gebaseerd op bedrijven met een doel-
matige bedrijfsgrootte en bedrijfsvoering waarbij incidentele jaarlijkse schom-
melingen in kosten en opbrengsten zijn geëlimineerd. Daarna is een bepaald 
bedrag aan toegevoegde waarde gelijkgesteld aan 1 sbe. Op deze wijze kan de 
economische omvang van een agrarisch bedrijf en van de afzonderlijke produktie-
richtingen binnen een bedrijf worden uitgedrukt in sbe. 
Een sbe kan aldus gedefinieerd worden als een eenheid gestandaardiseerde 
toegevoegde waarde, d.w.z. berekend in een basisperiode bij een doelmatige 
bedrijfsvoering en onder normale omstandigheden. 
PERIODIEKE AANPASSING 
In verband met wijzigingen in de verhoudingen tussen de toegevoegde waarde 
van de verschillende gewassen en diersoorten is periodieke herberekening nood-
zakelijk, waardoor de gewijzigde verhoudingen ook in het aantal sbe tot uitdruk-
king komen. 
Bij de bijstelling van het aantal sbe per gewas of diersoort wordt het met 
een sbe corresponderende bedrag aan toegevoegde waarde zodanig gekozen dat in 
het nieuwe basisjaar het totale aantal nieuwe sbe ongeveer gelijk is aan het 
aantal oude sbe. Hoewel de totale produktieomvang in Nederland uitgedrukt in 
sbe, gelijk blijft, zullen er door de aanpassingen wel veranderingen optreden 
in de onderlinge verhoudingen tussen gewassen, diersoorten en produktierichtin-
gen. 
Toepassing van de sbe-1981 i.p.v. de sbe-1975 op de Mei-inventarisatie 
1981, geeft per produktierichting de volgende veranderingen: 
Landbouwtelling 1981 Sbe 1981 in % van sbe- 1975 
Veehouderij 
- rundveehouderij 102,5 
- varkenshouderij 82,5 
- pluimveehouderij 81,0 
- grasland en voedergewassen 103,5 
- totale veehouderij 98,2 
Akkerbouw (incl. akkerbouwmatig geteelde groenten) 103,0 
Tuinbouw 
- groenten onder glas 120,4 
- bloemen onder glas 93,2 
- totaal glastuinbouw 103,6 
- groenten open grond (tuinb.matig geteeld) 115,9 
- fruitteelt 112,2 
- boomkwekerij 95,6 
- bloembollenteelt 88,5 
- overige tuinbouw 99,8 
- totaal tuinbouw 102,8 
Het LEI zal de nieuwe sbe voor bedrijfs-economisch onderzoek invoeren met 
ingang van het boekjaar 1982/83. Een nadere toelichting is vermeld in eerder 
verschenen LEI-mededelingen 1). 
!) Mededeling no. 258 "Het gebruik van standaardbedrij fseenheden", (1982). 
Mededeling no. 273 "Toepassing van standaardbedrij fseenheden en bewerkings-
eenheden in onderzoek en voorlichting op landbouwbedrijven".(1983). 
Tabel 1 Veehouderij en voedergewassen 
Aantal 
1975 
2.5» 
1,25 
0,7 
0,7 
0,3 
0,7 
8,0 
4,0 
• 
1,4 
0,18 
0,18 
0,4 
0,013 
0,006 
0,0035 
0,03 
0,01 
0,03 
0,01 
0,008 
0,07 
0,02 
0,2 
• 
1,0 
, 
3,5 
2,5 
7,0 
4,5 
2,5 
1,5 
1,5 
3,0 
2,0 
0,2 
0,19 
sbe 
1981 
2,55» 
1,25 
0,8 
0,6 
0,3 
0,7 
9,0 
4,0 
1,1 
1,15 
0,15 
0,15 
0,32 
0,01 
0,0045 
0,003 
0,02 
0,01 
0,02 
0,01 
0,008 
0,06 
0,015 
0,16 
0,35 
1,1 
0,85 
3,5 
2,5 
6,0 
5,0 
2,5 
1,5 
1,0 
2,0 
2,0 
0,25 
0,10 
WEIDEVEE (per dier) 
melkkoeien 
stieren ouder dan 1 jaar 
jongvee 
mestvee, meststieren 
schapen 
jonge paarden (excl. werkpaarden) 
manegepaarden en pony's 
pensionpaarden en pony's 
melkgeiten 
INTENSIEVE VEEHOUDERIJ (per dier) 
fokzeugen en -beren 
mestvarkens 
opfokzeugen en -beren 
mestkalveren 
leghennen 5 mnd. e.o. 
opfokkuikens, jonge hennen 
slachtkuikens 
slachtkuikenouderdieren 
idem jonger dan 6 mnd. 
eenden voor de leg 
eenden voor de slacht 
slachtkalkoenen 
kalkoenen voor de broed 
idem jonger dan 7 mnd. 
nertsen ouderdieren 
konijnen ouderdieren 
VOEDERGEWASSEN (per ha) 
grasland 
ruwvoederwinning p. snede grasland 2) 
snijmais 
snijmais te velde verkocht 
koolrapen, wortelen 
voederbieten en ov. knol- en wortelgewassen 
veldbonen en ov. groenvoedergewassen 
lucerne, klaver 
raaigrassen e.d. (nagewas) 
stoppelknollen e.d. (nagewas) 
bladkool, snijrogge (nagewas) 
DIVERSEN 
boerenkaas (per 100 kg kaas) 
werk voor derden (per ƒ 100,-) 
1) Weidevee incl. ruwvoederwinning grasland. 
2) Uitsluitend indien bekend voor bedrijfsvergelijkend onderzoek. Weidevee 
wordt dan: melkkoeien 2,1, stieren 1.0, jongvee 0,7, mestvee 0,5, schapen 
0,25, melkgeiten 1.0 sbe. 
Tabel 2 Akkerbouw 
Aantal sbe per ha 
1975 1981 
GRANEN 
wintertarwe 
overige granen 
HAKVRUCHTEN 
suikerbieten 
consumptie aardappelen (klei) 
consumptie aardappelen (zand) 
pootaardappelen (klei) 
pootaardappelen (veen, zand) 
fabrieksaardappelen 
vroege aardappelen 
aardappelen te velde verkocht 
HANDELSGEWASSEN 
vlas 
graszaad 
koolzaad 
overige zaderijen 
OV. MARKTBARE AKKERBOUWGEWASSEN 
bruine, witte bonen 
erwten, kapucijners 
conservenpeulvruchten 
zaaiuien 
zaaiuien te velde verkocht 
plantuien 
zilveruitjes 
winterzaadbieten (per jaar) 
AKKERBOUWMATIGE GROENTEN 
spinazie 
witlofwortelen 
waspeen 
winterwortelen 
knolselderij 
spruitkool 
schorseneren 
2,5 
2,5 
6,5 
7,5 
6,0 
12,0 
9,0 
4 ,5 
9,0 
5,5 
3,5 
3,0 
3,0 
3,0 
3,5 
3,5 
2,0 
7,0 
5,0 
14,0 
6,0 
5,5 
2,5 
6,5 
6,5 
5,0 
9 ,5 
15,5 
13,5 
3,0 
2,0 
7,0 
8,0 
5,0 
13,0 
9,0 
4 ,2 
11,0 
5,5 
3,0 
3,2 
2,5 
2,5 
2,7 
2,5 
2,5 
8,0 
6,0 
8,0 
6,0 
4 ,0 
2,5 
9,0 
8,0 
5,0 
6,0 
14,0 
13,5 
10 
Tabel 3 Tuinbouw onder glas 
GLASGROENTEN 
Tomaten verwarmd 
Tomaten onverwarmd 
Komkommers verwarmd 
Komkommers onverwarmd 
Aardbeien verwarmd 
Aardbeien onverwarmd 
Paprika verwarmd 
Paprika onverwarmd 
Augurken verwarmd 
Augurken onverwarmd 
Overige groenten verwarmd 
Overige groenten onverwarmd 
Opkweekmateriaal groenten 
BLOEMISTERIJ 
Rozen 
Anjers, grootbloemig 
Anjers, tros 
Chrysanten 
Freesia 
Orchidee 
Gerbera 
Alstroemeria 
Lelie 
Amaryllis 
Overige snijbloemen 
Potplanten, bloeiend 
Potplanten, blad 
Perkplanten 
Overige bloemisterij gewassen 
Opkweekmateriaal bloemen 
FRUIT ONDER GLAS 
BOOMKWEKERIJ EN VASTE PLANTEN ONDER GLAS 
CHAMPIGNONS (per 100 m2) 
Aantal 
1975 
300 
230 
310 
240 
370 
340 
300 
240 
300 
260 
300 
250 
600 
500 
530 
420 
380 
400 
650 
520 
-
450 
325 
250 
1050 
850 
375 
225 
1200 
295 
740 
25 
sbe per ha 
1981 
380 
220 
360 
210 
350 
350 
350 
230 
300 
230 
310 
220 
1200 
540 
600 
440 
380 
420 
400 
370 
570 
460 
380 
350 
610 
670 
380 
350 
1200 
300 
500 
25 
11 
Tabel 4 Tuinbouw open grond 
Aantal sbe per ha 
1975 1981 
GROENTEN (tuinbouwmatige teelt) 
Aardbeien 
Andijvie 
Asperges 
Augurken 
Bewaarkool 
Bloemkool 
Herfst- en vroege kool 
Knolselderij 
Kropsla 
Prei 
Schorseneren 
Spinazie 
Spruitkool 
Stambonen 
Stokbonen 
Tuinbonen 
Was- en bospeen 
Winterpeen 
Witlofwortel 
Overige groenten 
PIT- EN STEENVRUCHTEN 
Appels 
Peren 
Pruimen 
Morellen 
Kersen 
Overige pit- en steenvruchten 
KLEIN FRUIT 
TUINBOUWZADEN 
BLOEMKWEKERIJGEWASSEN OPEN GROND 
Trekheesters 
Bolbloemgewassen 
Overige bloemkwekerij gewassen 
BOOMKWEKERIJGEWASSEN 
Bos- en haagplantsoen 
Laan-, park- en vruchtbomen 
Rozestruiken 
Sierconiferen 
Overige sierheesters 
Vaste planten 
BLOEMBOLLEN EN -KNOLLEN 
Hyacinten 
Tulpen 
Narcissen 
Gladiolen 
Lelies 
Irissen 
Overig bij goed 
42 
28 
20 
39 
20 
25 
10 
18 
28 
32 
31 
22 
23 
29 
39 
25 
25 
15 
9 
27 
20 
19 
17 
16 
17 
17 
42 
20 
140 
65 
55 
32 
20 
100 
46 
93 
27 
25 
50 
20 
25 
12 
12 
30 
27 
18 
25 
22 
25 
30 
17 
34 
20 
10 
17 
21 
20 
24 
25 
55 
20 
60 
22 
50 
70 
70 
33 
40 
54 
100 
170 
150 
67 
50 
35 
20 
57 
45 
43 
12 


Standaardbedrijfseenheden 1981

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Name not available

Wageningen Yield