De arbeidsbehoefte op een scharrelvarkensbedrijf is, afhankelijk van het al dan niet aanwezig zijn van een roostervloer in de uitlopen, een derde tot de helft groter dan op een gangbaar varkensbedrijf

Roelofs, P.F.M.M.

Wageningen Yield 

SCHARRELVARKENS HOUDEN KOST
VEEL TIJD
ing. P.F.M.M. Roelofs, Proefstation voor de Varkenshouderij
De arbeidsbehoefte op een scharrelvarkensbedrijf is, afhankelijk van het al
dan niet aanwezig zijn van een roostervloer in de uitlopen, een derde tot de
helft groter dan op een gangbaar varkensbedrijf. Dit geldt wanneer het
werk op beide bedrijfstypen even nauwkeurig wordt uitgevoerd en de
mechanisatie vergelijkbaar is.
Het verschil in arbeidsbehoefte is het grootst in de vermeerderingsfase.
Hier is ongeveer 65% extra arbeid nodig (afhankelijk van de uitloop van de
biggenopfokhokken) dan voor gewone zeugen. In de mestfase  is het ver-
schil slechts 15 tot 35%.
Scharrelvarkenshouders moeten voldoen aan
eisen die worden gesteld aan de huisvesting en
verzorging van hun varkens. Gewone varkens-
houders, die overwegen om over te schakelen
naar scharrelvarkens, worden vaak aangetrok-
ken door de (wat) hogere opbrengstprijzen van
scharrelvarkens en -biggen. De kosten voor de
noodzakelijke aanpassingen en voor extra mid-
delen als stro en ruwvoer worden hier tegen-
over gezet. De extra arbeid is vaak veel moeilij-
ker in te schatten, maar heeft wel invloed op de
economische haalbaarheid. Wanneer er vol-
doende extra arbeid op het bedrijf aanwezig is
kan deze zonder extra kosten worden aange-
wend. In andere gevallen kan het nodig zijn
een extra arbeidskracht aan te trekken. Dan
moet terdege rekening gehouden worden met
de extra arbeidskosten.
Bedrijfsvergelijking
Om inzicht te krijgen in de hoeveelheid extra
arbeid die nodig is wanneer een varkenshouder
overschakelt naar scharrelvarkens zijn op twee
praktijkbedrijven tijdstudies verricht. Beide
bedrijven zijn gesloten en gespecialiseerde var-
kensbedrijven. De bedrijfsomvang en het
arbeidsaanbod zijn weergegeven in tabel 1.
Uit deze tabel blijkt, dat de aantallen zeugen en
vleesvarkens veel minder verschillen dan het
arbeidsaanbod, uitgedrukt in VAK%.  Op het
gangbare bedrijf werkt soms een losse kracht
mee, op het scharrelvarkensbedrijf is een vaste
arbeidskracht in dienst.
Arbeidstijdenregistratie
Om inzicht te krijgen in het aantal gewerkte
uren per dag en de verdeling van de arbeid
over de diercategorieën, is op beide bedrijven
gedurende drie weken een arbeidstijdenregis-
tratie uitgevoerd. Hiervoor zijn in alle stallen lijs-
ten gehangen, waarop de varkenshouder en
andere arbeidskrachten per kwartier aankruis-
ten, wat voor werk zij hadden gedaan. De
gemiddelde hoeveelheid werk op beide bedrij-
ven en de verdeling van de uren over de afde-
lingen, zijn weergegeven in tabel 2. Om de tij-
den vergelijkbaar te maken zijn ze omgerekend
naar een bedrijfsomvang van 100 zeugen en
500 vleesvarkens.
Tabel 1: Bedrijfsomvang en arbeidsaanbod op de twee bedrijven
I gangbaar  bedr i j f  1 scharrelbedrijf
aantal zeugen 135 110
aantal vleesvarkens 560 700
arbeidsaanbod (VAK) l,2 290
zeugen + vleesvarkens/VAK 113 + 467 55 + 350
18
Op het gangbare bedrijf werd dus gemiddeld
57 uur per dag aan de varkens besteed, op het
scharrelvarkensbedrijf 8,i uur per dag. Deze tij-
den zijn exclusief administratief werk, contac-
ten met derden, lezen van vakliteratuur en der-
gelijke. De relatieve verschillen lopen per dier-
categorie ver uiteen. Ze worden voor een deel
veroorzaakt door bedrijfsomstandigheden. Een
voorbeeld hiervan is het voeren van de vlees-
varkens, wat op het gangbare bedrijf gebeurt
met een voerkar  en op het scharrelbedrijf is
geautomatiseerd. Hierdoor duurt het voeren op
het scharrelvarkensbedrijf bijna een uur per
dag korter. De totale arbeidsbehoefte voor de
vleesvarkens op het scharrelbedrijf is mede
daardoor 33% lager dan op het gangbare
bedrijf. Dit bedrijfsgebonden deel van de ver-
schillen geldt alleen voor deze twee bedrijven
en kan dus niet aangemerkt worden als extra
werktijd waarmee een gangbare varkenshou-
der rekening moet houden als hij overschakelt
naar scharrelvarkens.
Tijdmetingen
Om de vergelijking tussen de hoeveelheid
arbeid op een gangbaar bedrijf en op een
scharrelvarkensbedrijf algemeen toepasbaar te
maken en het effect van de toevallige bedrijfs-
omstandigheden zoveel mogelijk eruit te halen
zijn nadere tijdmetingen verricht.
Voor de selectie van nader te bestuderen
bewerkingen zijn de resultaten van de arbeids-
tijdenregistratie nogmaals beoordeeld. Nu is
per afdeling gekeken naar de hoeveelheid tijd
die voor elke bewerking (bijvoorbeeld vullen
voerbakken of uitmesten kraamhokken) nodig
Tabel 2: Arbeidstijd (minuten per dag) per 100 zeugen en 500 vleesvarkens op het gangbare
en het scharrelbedrijf
kraamafdelingen
biggenopfokafdelingen
dek- en drachtige zeugenafdeling
vleesvarkensafdelingen
totaal hele bedrijf
gang baar scharrel
bedrijf bedrijf
100 154
24 107
62 122
156 105
342 488
relatief
verschil
+ 54%
+ 345%
+ 92%
- 33%
+ 43%
19
is. Vervolgens is beoordeeld of verwacht kan
worden dat de bewerkingen op een doorsnee
scharrelbedrijf danwel  gangbaar bedrijf op een
vergelijkbare wijze uitgevoerd zullen worden.
Effecten van een werkmethode die eerder ver-
wacht zou worden zijn ingeschat.
Tenslotte is per afdeling berekend welke
bewerkingen het grootste deel van de extra
arbeidsbehoefte op een scharrelvarkensbedrijf
veroorzaken. In de kraam- en de gespeende
biggenafdelingen blijken dat het uitmesten van
de kraamhokken en van de uitloop voor de big-
gen en het verstrekken van ruwvoer aan de
gespeende biggen te zijn. In de dek- en drach-
tige zeugenafdelingen wordt de extra arbeids-
behoefte voor een groot deel veroorzaakt door
ruwvoerverstrekking en door instrooien en uit-
mesten van de ligruimte. Het extra werk voor
de vleesvarkens bestaat vooral uit het schoon-
maken van de uitloop, het instrooien van de
hokken en het verstrekken van ruwvoer. De
bewerkingen die de extra arbeid veroorzaken
blijken dus allemaal bewerkingen te zijn die op
een gangbaar varkensbedrijf niet voorkomen.
Door de varkenshouder tijdens het uitvoeren
van deze bewerkingen te volgen is gemeten
hoeveel tijd hier precies voor nodig is. Ook is
gekeken of het werk op een snellere manier
uitgevoerd had kunnen worden. In tabel 3
staan de benodigde werktijden voor de
genoemde bewerkingen, indien het werk op
een efficiënte manier wordt uitgevoerd.
Indien op een efficiënte manier wordt gewerkt
kan in 145 minuten het grootste deel van de
hoeveelheid extra werk op een scharrelvar-
kensbedrijf dus worden uitgevoerd. Volgens de
arbeidstijdenregistratie gaat het hier om onge-
veer 80% van de extra hoeveelheid arbeid. Op
een bedrijf met 100 zeugen en 500 vleesvar-
kens, dat overschakelt naar scharrelvarkens
moet daarom rekening gehouden worden met
(10/8  x 145 minuten =) 3 uur werk per dag
meer. Vergeleken met de basishoeveelheid
arbeid uit tabel 2 is dit een toename van 53%.
Wanneer voor overige werkzaamheden 0,4 uur
per dag wordt aangenomen is de extra hoe-
veelheid werk 49%.
Uitvoering van de uitloop
Uit tabel 3 blijkt dat een aanzienlijk deel van de
hoeveelheid extra werk wordt veroorzaakt door
het schoonmaken van de uitloop voor de
gespeende biggen en de vleesvarkens. Op het
onderzochte bedrijf was deze verhard met een
dichte vloer. Wanneer de biggen geen uitloop
krijgen maar een mestplaats met roosters, en
de vleesvarkens een uitloop die bestaat uit
roostervloer kunnen deze bewerkingen verval-
len. De totale extra arbeidsbehoefte is dan nog
ongeveer 35%.
De percentages geven een benadering weer
van de extra arbeidsbehoefte waarmee reke-
ning gehouden moet worden indien wordt over-
geschakeld van gangbare varkenshouderij naar
scharrelvarkenshouderij. Door het treffen van
extra voorzieningen en het mechaniseren of
automatiseren van bepaalde bewerkingen kan
de arbeidsbehoefte weer worden beperkt. Dan
moet echter worden afgewogen of de bereikba-
re arbeidsbesparing opweegt tegen de beno-
digde investeringen voor de mechanisatie.
Mogelijk is het dan aantrekkelijker met extra
arbeidskrachten te gaan werken, dan te inves-
teren in arbeidsbesparende voorzieningen. Bij
deze keuze spelen persoons- en bedrijfsgebon-
den aspecten echter een belangrijke rol.
Tabel 3: Extra arbeidsbehoefte per dag (minuten per 100 zeugen en 500 vleesvarkens) voor
bewerkingen op een scharrelvarkensbedrijf, ten opzichte van een gangbaar var-
kensbedrijf
bewerking verschil
uitmesten en instrooien kraamafdelingen 39
uitmesten in instrooien uitloop biggenafdeling 25
ruwvoerverstrekking gespeende biggen 20
ruwvoerverstrekking drachtige/guste zeugen 12
uitmesten en instrooien drachtige/guste zeugen 11
uitmesten en instrooien uitloop vleesvarkens 18
ruwvoerverstrekking vleesvarkens 20
TOTAAL 145 minuten per dag
20


Scharrelvarkens houden kost veel tijd

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available