Alblas, J.

Wanink, F.

Dutch

Wageningen Yield 

De invloed van verdichting van zandondergrond op de 
snijmaïsopbrengst 
The impact of compaction of sandy soils on the yield of silage maize 
ing. J. Alblas en ing. F. Wanink, PAGV 
In Nederland wordt jaarlijks op ongeveer 200.000 ha 
maïs verbouwd voor voederwinning. Het grootste 
deel van deze oppervlakte ligt op zandgrond 
(170.000 ha). Vaak wordt de maïs jaren achter el-
kaar op hetzelfde perceel geteeld. Dit heeft in de 
meeste gevallen tot gevolg dat de opbrengst in de 
loop van de jaren achteruit gaat. Hiervoor zijn meer-
dere oorzaken aan te geven, onder andere een toe-
nemende veronkruiding, wortelverbruining (Schölte, 
1987) en bodemverdichting. De effecten van ver-
dichting van de ondergronden in zandgronden zijn in 
een vier jaar durend onderzoek nagegaan. 
Plaats en opzet van het onderzoek 
Het onderzoek is in de jaren 1983 t/m 1986 uitge-
voerd op vier plaatsen in Nederland: drie in Oost-
Nederland, verzorgd door ROC Aver-Heino, en één 
in het zuiden, uitgevoerd door ROC Cranendonck. 
Het betrof in alle gevallen leemarme en zwak lemige 
zandgrond. 
In tabel 65 is een aantal bodemkundige gegevens ver-
meld van de laag onder de bouwvoor. Deze laag wordt 
in tegenstelling tot de bouwvoor zelden losgemaakt 
en kan de wortelgroei naar beneden ernstig beper-
ken. Hierdoor kan het gewas vocht tekort komen. 
De proefvelden te Westerhoven en Lemelerberg la-
gen op enkeerdgronden met diepe grondwaterstan-
den: zogenaamde hangwaterprofielen. Te Lemeler-
veld lag de proef op een veldpodzol en te Heino op 
een beekeerdgrond. Het perceel te Westerhoven 
was vóór aanleg van het proefveld tot 75 cm diep 
losgemaakt. De proeven nebben twee of vier jaar 
gelegen. Als te vergelijken objecten zijn de volgende 
berijdingen uitgevoerd: 
A. volveldsberijding (wiel aan wiel) met 10 ton aslast; 
B. volveldsberijding met 5 ton aslast; 
C. gecontroleerde berijding met 5 ton aslast, steeds 
hetzelfde spoor. 
De veldjes van de behandelingen A en B werden na 
de oogst én voor het ploegen bereden; de C-veldjes 
alleen na de oogst. 
De berijdingen zijn simulaties van mestuitrijden met 
relatieve hoge bandenspanning en zijn steeds op 
dezelfde plaats uitgevoerd. 
Alle proeven lagen in drievoud; de veldjes waren 9 
m breed en 25 m lang; als proefgewas werd het ras 
Vivia geteeld. Het zaaien vond steeds plaats tussen 
20 april en begin mei; de oogst gebeurde machinaal. 
De bemesting was wat boven de norm om een mo-
gelijk tekort aan voedingselementen te voorkomen. 
De onkruidbestrijding werd uitgevoerd met chemi-
sche middelen. Elk voorjaar werd geploegd tot 25 à 
30 cm diep. In drie van de vier jaren was de hoe-
veelheid regen gedurende de zomermaanden juni, 
juli en augustus beneden het meerjarig gemiddelde 
en in 1985 daarboven (tabel 66). 
Tabel 65. Bodemkundige gegevens van de laag 30-50 cm op de 
Table 65. Soil characteristics of the subsoil. 
plaats 
Westerhoven 
Heino 
Lemelerveld 
Lemelerberg 
0-2 
4 
7 
2 
4 
minerale delen in % 
2-50 
16 
8 
4 
11 
50-150 
44 
26 
39 
30 
150-2000 um 
36 
59 
55 
55 
vier proef plaatsen. 
% org. 
stof 
1,2 
1,8 
1,6 
7,6 
pH 
4,2 
5,1 
4,5 
3,8 
zomergrond-
waterstand 
ruim 200 cm 
120 cm 
100 cm 
ruim 200 cm 
101 
Tabel 66. Neerslag in mm in de maanden juni t/m augustus (KNMI). 
Table 66. Rainfall in mm in June, July and August. 
plaats 
Westerhoven 
Heino, Lemelerveld, Lemelerberg 
Waarnemingen 
1983 
84 
102 
1984 1985 
147 291 
111 264 
Resultaten 
1986 
169 
169 
1951/1980 
223 
234 
Gedurende de onderzoekperiode zijn verschillende 
keren de dichtheid (100 cm3-ringen) en de indrings-
weerstand (conus van 1,3 cm2 en een tophoek van 
30°) van de grond bepaald. Tevens werd aandacht 
besteed aan de vochtspanning in de grond en de 
bewortelingsdiepte. 
In alle proefjaren is de opbrengst in oktober vast-
gesteld. 
Dichtheid van de grond 
Door het berijden met de zware aslasten nam de 
dichtheid van de grond toe. De snelheid waarmee dit 
gebeurde was per proefplaats verschillend. Te 
Westerhoven en te Lemelerveld werd in het eerste 
jaar al een dichte grond geconstateerd. Op de ver-
dichtheid (ton/m3) 
• - ' . i . • . i 
10.0 
E ^0.0 
o 
s 
Q. ÇD 
'•° 50.0 
70.0 
90.0 
110.01 
Westerhoven 
Lemelerberg 
object A 
object C 
Fig. 9. Het verloop van de dichtheid (ton/m3) in het profiel van de zware be-
rijding (object A) en gecontroleerde berijding (object C) te Westerho-
ven en te Lemelerberg; 1984. 
Fig. 9. The relation of bulk density with depth in the A- and C-treatments of 
Westerhoven and Lemerberg in 1984. 
102 
houdingsgewijs al dichte grond te Heino was er na 
vier jaar slechts een kleine toename. In de humeuze 
grond te Lemelerveld werd pas in het tweede proef-
jaar een klein effect gemeten. Door het humusgehal-
te van ongeveer 8% was deze grond vrijwel niet te 
verdichten, zoals figuur 9 toont. Dit was wel het ge-
val te Westerhoven, welke grond tot dezelfde bo-
demeenheid behoort, maar slechts 1,6% organische 
stof bevat. 
Indringingsweerstand 
Door de grotere dichtheid in de zwaar bereden vel-
den werden hier ook hogere indringingsweerstanden 
(IW) gemeten dan in de velden met gecontroleerde 
berijding (object C). In figuur 10 wordt aangegeven 
welke gevolgen een hoge IW in de laag onder de 
bouwvoor heeft op de beworteling. Op ongeveer 35 
cm diepte werd het gewas gedwongen ruimte te 
zoeken met als gevolg dat een mat wortels van ± 7 
mm dik werd aangetroffen. In het profiel van object 
C werd de beworteling niet belemmerd en bereikten 
de wortels een diepte van 130 cm. 
Vochtvoorziening 
De geringere mogelijkheden voor beworteling van 
de ondergrond - bij object A vaak beperkt tot de 
bouwvoor - veroorzaakten een tekort aan beschik-
baar vocht. In figuur 11 is als voorbeeld het verloop 
van de vochtspanning op 80 cm diepte weergege-
ven gedurende het zomerseizoen 1984 te Wester-
hoven. In object C ging de beworteling diep en werd 
er op 80 cm diepte een onderdruk van 820 cm (pF 
2,9) gemeten. Op dezelfde diepte in object A - zwa-
re berijding - werd de grootst gemeten onderdruk 
260 cm (pF 2,4). In de gecontroleerd bereden grond 
gebruikte het gewas het vocht uit de ondergrond ter-
wijl het gewas van object A alleen vocht uit de 
bouwvoor kon opnemen. Vanwege de profielopbouw 
en het diepe grondwater had het gewas op dit object 
veel vocht tekort waardoor een aanzienlijke op-
brengstdepressie (26%) optrad. 
Opbrengst 
De kleinere hoeveelheid vocht die als gevolg van 
beperking van de beworteling voor het gewas be-
schikbaar was leidde tot opbrengstdervingen die 
over de 12 proefjaren gemiddeld 15% bij 10 ton as-
À : ' - ^ ' - : Î / X ^ i ' " 20 
"'" 40. 
WESTERHOVEN 18 september 1986 
A-object 50-
Iw (MPa) 
0 1 2 3 4 5 
0-
0-
Iw (MPa) 
0 1 2 3 4 5 
/ ÎY ; A-^ 120 
130 
WESTERHOVEN 18 september 1986 
C-object 
Fig. 10. De verdeling van de maïswortels in en 
de indringingswaarde van het profiel van 
de zwaar bereden grond (object A) en de 
gecontroleerde berijding (object C). 
Fig. 10. Rooting patterns of maize and cone re-
sistance of A- and C-treatments at Wes-
terhoven 1986. 
last en 4% bij 5 ton aslast bedroeg. Per proefplaats 
varieerden de opbrengstreacties sterk (tabel 67). 
Op de humeuze, moeilijk verdichtbare grond te Le-
melerberg was de reactie klein. Te Heino met een 
ondiepe grondwaterstand was de variatie tussen de 
jaren klein. Dit was ook het geval te Lemelerveld. Op 
het proefveld Westerhoven werden grote reacties 
vastgesteld met flinke verschillen tussen de jaren. 
De opbrengstverminderingen staan in verband met 
103 
drukhoogte 
cm 
0 
-200 
-400 
-600 
-800 . 
obj. C. Los 
V 
182 202 
• — i — 
222 242 262 
dagnummer 
282 
Fig. 11. Het verloop van de onderdruk in cm op 80 cm diepte in de zwaar 
bereden grond (object A) en gecontroleerde berijding (object C); 
Westerhoven 1984. 
Fig. 11. The course of soil water pressure at 80 cm depth of A- and C-
treatments at Westerhoven, 1984. 
Tabel 67. Drogestofopbrengsten van snijmaïs gemiddeld over de duur van de proeven in relatieve 
cijfers ten opzichte van gecontroleerde berijding in tonnen/ha. 
Table 67. The average of dry matter yields of silage maize. The yields of the A- en B-treatments are 
given as percentages of the C-treatment. 
jaren 
1983/'86 
1983/'86 
1984/'85 
1984/'85 
gemiddeld 
proefplaats 
Westerhoven 
Heino 
Lemelerveld 
Lemelerberg 
A 
10 ton asiast 
volvelds 
% 
73 
94 
83 
97 
85 
B 
5 ton asiast 
volvelds 
% 
94 
97 
92 
101 
96 
C 
5 ton asiast 
gecontroleerd 
ton/ha 
15,3 
13,1 
10,8 
12,9 
13,4 
104 
de neerslag in die jaren. Zo was de opbrengstder-
ving van object A te Westerhoven 32% in de droge 
zomer van 1983 en 13% in de wat natte zomer van 
1985. 
schat wordt dat jaarlijks circa 6% van de snijmaïs-
opbrengst gemist wordt als gevolg van bodemver-
dichting. 
Bespreking 
Op basis van de hiervoor vermelde resultaten is een 
berekening te maken van de opbrengstderving die 
jaarlijks optreedt. Hiervoor moet een schatting wor-
den gedaan van het areaal verdichte zandgronden. 
Van de 170.000 ha zandgrond waarop in 1989 snij-
maïs geteeld werd, is naar schatting 25% zwaar en 
50% matig verdicht. Deze schatting is mede geba-
seerd op een inventarisatie in het zuiden van Neder-
land, die aantoonde dat 40% van het maïsareaal 
zwaar en 50% matig verdicht is (Lommertse, 1983). 
De schade die gemiddeld per jaar wordt geleden is 
dan: 0,25 x 15% + 0,50 x 4% = 5,75%. Bij de ge-
noemde oppervlakte en een opbrengstniveau van 
13,5 ton per ha drogestof wordt een opbrengst ge-
mist van 9775 ha of 132.000 ton drogestof. 
Samenvatting en conclusie 
Op alle vier proefplaatsen heeft berijding de bodem-
kenmerken dichtheid en indringingsweerstand nade-
lig beïnvloed. Dit had beperking van de beworteling 
tot gevolg. De kleinere hoeveelheid vocht die hier-
door voor het gewas beschikbaar was, veroorzaakte 
opbrengstdervingen die naar profielopbouw en vocht-
voorziening sterk uiteenliepen (van 0 tot 38%). Ge-
Literatuur 
Alblas, J„ F. Wanink, J. v.d. Akker en H.M.G. v.d. Werf, 1990. Im-
pact of traffic-induced compaction of sandy soils on the yield of 
silage maize in the Netherlands. Soil and Tillage Research; in 
press. 
Lommertse, G., 1983. Persoonlijke mededeling. 
Schölte, N., 1987. Relationship between cropping freqency root 
rot and yield of silage maize on sandy soil. Neth. J. of. Agr. 
Science 35, p. 473-486. 
Summary 
The effects of different axle loads on the yields of 
silage maize were compared at four sand locations 
over the period 1983-1986. The same traffic density 
resulted in changes in bulk density, cone resistan-
ce, rooting patterns and crop reactions in several 
types of sandy soils. 
Depending on the soil profile and weather condi-
tions during the growing season, the impaxt of axle 
loads resulted in the yield being reduced by up to 
38%. The yield decreased by an average of 15% 
with an axle load of 10 tons and by 4% with a 5 
tons axle load. 
It is estimated that traffic-induced soil compaction 
reduces the total production of silage maize bij 6%. 
105 


De invloed van verdichting van zandgrond op de snijmaisopbrengstThe impact of compaction of sandy soils on the yield of silage maize

NARCIS 

http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/336699

De invloed van verdichting van zandgrond op de snijmaisopbrengstThe impact of compaction of sandy soils on the yield of silage maize

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS