Eigenschappen en technische gegevens van de werktuigen worden beschreven. Als testgewas is gekozen voor biete

Lumkes, L.M.

Wijnholds, K.J.

Wageningen Yield 

sultaten waren in overeenstemming met de lande-
lijke streefwaarden voor akkerbouwland. Op één van 
de percelen (slibgehalte 25,9%) bleek verhoging 
naar een kaligetal van 18 rendabel te kunnen zijn. 
Op beide andere percelen (slibgehalten 48,2% en 
62,7%, met kaligetallen gelijk aan of hoger dan het 
streefgetal veertien, zou het niet aanbevelenswaar-
dig zijn om de kaliumtoestand te verhogen. 
Summary 
On transitional soils between riverclay and seaclay, 
which fix potassium trialfields were established with 
different levels and gifts of potassium. Fertilisation 
with potassium increased the level of potassium 
measured in the soil. The increase depended on 
the claycontent of the soil. The result showed to be 
in aggreement with the target figures as advised in 
Holland for arable land. 
Vorenpakkers en zaaibedbereiding op Veenkoloniale 
grond 
Land packers and seedbed preparation on sandy peat 
ing. L.M. Lumkes, PAGV en ing. K.J. Wijnholds, ROC Valthermond 
Vorenpakkers kunnen worden ingezet om losse grond 
aan te drukken of om in de ploegsnede te snijden. 
Het eerste gebeurt op zand- en Veenkoloniale grond. 
Op de kleigrond wordt de vorenpakker ingezet om 
verwering van de ploegsnede te bevorderen. 
Aansluitend op eerder onderzoek op de zuidelijke 
zandgrond en op zavel- en kleigrond is de voren-
pakker ingezet bij proeven op veenkoloniale grond. 
Op zand- en dalgronden vindt de hoofdgrondbewer-
king direct voor zaaien of poten plaats. Vanwege de 
dan voor berijding te losse grond kunnen vorenpak-
kers worden gebruikt voor de herverdichting. Een 
(ploeg)-vorenpakker is een ijzeren rol met ringen en/ 
of tanden die met scherpere punten in de grond 
dringt. De mechanische bezakking is nodig omdat 
de grond anders te los is en te diep zou worden in-
gespoord bij berijding en zaaien of poten. 
Voor hefj onderzoek is medewerking verkregen van 
diverse werktuigenfirma's waaronder de Westduitse 
fabrikant van ploegen, vorenpakkers en dergelijke, 
Lemken. 
Berijdingsintensiteit 
De akkerbouw in Nederland wordt gekenmerkt door 
intensief grondgebruik. Met name bij de teelt van 
hakvruchten heeft de grond het zwaar te verduren. 
Zo wordt bij een normale bewerkingswijze van sui-
kerbieten ongeveer 90% van de oppervlakte bere-
den met zwaar materiaal in de periode van voorjaar 
tot oogst. Voor aardappelen ligt dit ongeveer op 75% 
(Lumkes, 1976). 
Bij de graanteelt blijkt, vanaf kunstmeststrooien 86% 
van de grond bereden te zijn (Lumkes, 1982). 
Voorjaarsgrondbewerking 
Op zand- en dalgronden wordt het herstel van de 
bodemstructuur na berijding via de hoofdgrondbe-
werking meestal in het voorjaar uitgevoerd. Een re-
den hiervoor is dat, bij het ploegen in het voorjaar, 
zich minder onkruidproblemen voordoen. Ten twee-
de is ploegen in het najaar vaak niet meer mogelijk 
door de late oogst van bieten en/of het grondont-
smetten bij aardappelen. In de intensieve veehoude-
rijgebieden moet 's winters drijfmest uitgereden worder 
op de maïspercelen zodat ook hier de hoofdgrond-
bewerking in het voorjaar moet geschieden. 
Bij het ploegen in het voorjaar heeft de bouwvooi 
niet de kans om op de natuurlijke wijze te bezakken; 
hetgeen nodig is voor een goed zaaibed. Ook bij de 
grondbewerking in het najaar, voorafgaand aan hel 
verbouwen van een wintergewas of een groenbe-
mester kan dit het geval zijn. De ligging van de 
bouwvoor is te los waardoor de capillaire opstijging 
van het bodemvocht wordt belemmerd en berijdinç 
van de grond diepe insporing geeft. Hieruit blijkt da 
de grond na het ploegen enigszins moet worder 
258 
aangedrukt. Dit aandrukken gebeurt met een voren-
oakker of het met de trekker spoor aan spoor aan-
rijden van de grond. Uit onderzoek van het PAGV is 
gebleken dat het gebruik van een vorenpakker de 
voorkeur verdient. Bij het spoor aan spoor aanrijden 
wordt de grond te sterk en te ongelijkmatig verdicht, 
waardoor de plantengroei en de waterafvoer worden 
belemmerd. Na het aanrijden van de grond vindt een 
ondiepe zaaibedbereiding plaats, waarbij de wielen 
van de trekker de grond nog eens extra verdichten. 
Met een vorenpakker daarentegen kan, met een ver-
kruimelrol, in één werkgang de grond gelijkmatig 
worden aangedrukt en een goed zaaibed worden 
verkregen. In Valthermond is in 1986 op dalgrond 
een onderzoek gestart, waarbij verschillende types 
vorenpakkers met en zonder nalopers met elkaar 
werden vergeleken. Dit onderzoek is enkele jaren 
voortgezet. 
Tabel 192. Gebruikte vorenpakker (-combinaties). 
Table 192. Used land packer (-combinations). 
De proefopzet en de gebruikte werktuigen 
Als testgewas is gekozen voor bieten. Deze zijn 
dwars op de ploegrichting gezaaid. 
In principe werden in de proefjaren de volgende werk-
tuigen ingezet (tabel 192). 
De gebruikte trekker bij het ploegen was een vier-
wiel aangedreven Massey Ferguson 2640 met een 
vermogen van 80 kW. Het gewicht van de trekker 
was 5529 kg. De ploeg en de meeste vorenpakkers 
en nalopers waren van het merk Lemken. De ploeg 
was een Lemken Opal 120 wentelploeg waaraan 
een extra ploeglichaam was bevestigd. De ploeg-
breedte was 158 cm en de ploegdiepte 22 cm. De 
gebruikte vorenpakkers van Lemken waren geschikt 
voor een wentelploeg. De geteste vorenpakkers ver-
schillen wat betreft de tophoek van de ringen, het 
aantal ringen en de ringdiameter. 
object gebruikte vorenpakker(-combinatie) 
geen vorenpakker 
enkele vorenpakker, o 70 cm, tophoek 30° 
enkele vorenpakker, 0 70 cm, tophoek 45° 
enkele getande vorenpakker, 0 70 cm 
enkele vorenpakker, 0 90 cm, tophoek 45° 
dubbele vorenpakker, 0 70 cm, tophoek 30° 
dubbele vorenpakker, 0 70 cm, tophoek 45° 
dubbele vorenpakker, 0 70 cm, tophoek 45° 
dubbele vorenpakker, 0 90 cm, tophoek 45° 
enkele vorenpakker, 0 70 cm, 30° + nokkenrol, 0 55 cm 
enkele vorenpakker, 0 70 cm, 30° + crosskill, 0 45 cm 
enkele getande vorenpakker, 0 70 cm + getande verkruimelrol, 0 38 cm 
enkele vorenpakker, 0 90 cm, 45° + crosskill, 0 45 cm 
enkele vorenpakker, 0 70 cm, 30° + flexicoil 
dubbele flexicoil 
Tabel 193. Eigenschappen van de werktuigen. 
Table 193. Qualities of tools. 
omschrijving gewicht aantal 
kg/m1 
opmerkingen 
ringen 
per m1 
spiraalrol (flexicoil) 0 90 cm, tophoek 45° 377 
pakker 0 70 cm, tophoek 30° nokkenrol 0 55 cm 508 
getande pakker 0 70 cm + getande pakker 0 40 cm 342 
pakker 0 70 cm + verkruimelrol 0 28 cm 550 
dubbele pakker 0 90 cm, tophoek 30° + nokkenrol 0 55 cm 986 
8 
11 
20 
11 + 
13 
Samex; extra 
belast 
Lemken 
Zinger 
Köckerling 
Lemken 
259 
Aan het eind van een werkgang wordt de vorenpak-
ker hydraulisch losgekoppeld. Na het keren en het 
wentelen van de ploeg wordt de vorenpakker weer 
aangekoppeld door een vanghaak. De rijsnelheid bij 
het ploegen was 5,3 km/h. Het keren van de combi-
natie op de wendakkers nam 30 à 40 seconden in 
beslag en er was een ruimte van ongeveer 10 meter 
nodig. 
In 1987 is voor het tweede jaar getracht de effecten 
van vijf vorenpakkercombinaties te meten. Dit betrof 
met name: verdichting, ruwheid en spoordiepte van 
de trekker bij het zaaien. Hierbij zijn van belang de 
diameter (en daarmee het gewicht) van de pakkers, 
het gebruik van nalopers (zoals nokkenrollen) en de 
vorm van de rand van de pakkers. De gebruikte 
werktuigen zijn vermeld in tabel 193. 
In volgende jaren zijn aansluitend enkele systemen 
verder getoetst. Ook is gewerkt met de vaste tand-
cultivator bij de hoofdgrondbewerking als alternatief 
voor de ploeg. 
Resultaten 
Ploegen met de vorenpakker geeft een prima resul-
taat. Zowel in Nederland, als in het aangrenzende 
gebied in West-Duitsland, is het onderzoek over 
ploegen met gelijktijdig aandrukken met een voren-
pakker vanaf 1986 flink aangepakt. Zo zijn er nu 
(voorlopige) antwoorden op vele vragen uit de prak-
tijk. Dit onderzoek is in Nederland vooral uitgevoerd 
op het Veenkoloniale ROC 't Kompas in Valther-
mond. Er is samengewerkt met fabrikanten, impor-
teurs en dealers van werktuigen. 
Bij laat ploegen in het voorjaar heeft de bouwvoor 
niet de kans om op natuurlijke wijze te bezakken. De 
vorenpakker nu is een uniek werktuig om in de 
bouwvoor een draagkrachtiger laag aan te brengen. 
Die wat dichtere laag is ook beslist nodig voor het 
leveren van voldoende vocht aan het op die laag te 
zaaien zaad. 
In totaal zijn te Valthermond in 1986 in latere jaren 
15 systemen vergeleken. Dit is gebeurd in vergelij-
king met alleen ploegen. Enkele conclusies zijn: 
- Bij alleen ploegen blijft de bouwvoor in het voor-
jaar veel te los voor direct berijden. Door het ge-
bruik van een vorenpakker wordt de grond na het 
ploegen weer enigszins aangedrukt. Hierdoor ont-
staat -onder de losse toplaag - een verdichte, 
draagkrachtige laag. Onder in de bouwvoor moet 
de grond liefst weer iets losser zijn om een goede 
beworteling mogelijk te maken. 
- De verdichte laag is niet alleen nodig voor draag-
kracht, maar is ook van groot belang voor de 
vochtvoorziening van het kiemende zaad. Op te 
losse grond zakt het zaaikouter gemakkelijk diep 
weg; de verdichte laag is dan ook gewenst om 
daarop te kunnen zaaien. 
- Er zijn enkele en dubbele vorenpakkers beproefd 
met doorsnede van 70 en 90 cm en een tophoek 
van 30 en 45 graden. Daarnaast zijn in het onder-
zoek betrokken de getande vorenpakker en ge-
tande verkruimelrol, de nokkenrol, de crosskill rol 
en de zogenaamde flexicoil rol. 
- Bij verdichting met een vorenpakker blijkt dat het 
herhalen daarvan verdere verdichting kan bevor-
deren; een dubbele vorenpakker kan dan dus ook 
meer verdichten. Een tweede keer rollen met een 
vorenpakker geeft echter maar een 20% grotere 
verdichting (wil men 50% meer verdichten dan zijn 
al vier extra werkgangen nodig). De dichtheid 
moet daarom in één keer met een enkele of dub-
bele vorenpakker worden bereikt. 
- Een grotere diameter rol vraagt naar verhouding 
minder trekkracht. Door het eigen gewicht zakt de 
rol in de losse grond. Voor de rol wordt daarbij 
een walletje losse grond gevormd, waartegen de 
rol constant op moet rijden. 
- Naarmate langzamer wordt gereden, kan de rol 
meer zakken. Dit is echter alleen merkbaar bij 
theoretische lage snelheden van minder dan 4 km 
per uur. 
- Een vorenpakker geeft een ander type verdichting 
dan een gladde rol. Door een gladde rol wordt de 
grond vanaf de bovenlaag verdicht. De verdich-
ting begint dan dus aan het oppervlak. Bovenin is 
de grond dan juist het sterkst verdicht, naar onde-
ren neemt dit af. Afhankelijk van het gewicht, kan 
de verdichting door een gladde rol gaan tot onder 
in de bouwvoor. Voor het maken van een berijd-
bare grond en het zaaiklaar leggen is een gladde 
rol dus ongeschikt. 
- Combinatie van een gladde rol en - in een volgen-
de extra werkgang - lostrekken van de toplaag 
geeft veelal geen bevredigend resultaat omdat het 
losmaken dan doorgaans weer iets te diep ge-
beurt. Het effect van het aandrukken met de glad-
de rol is dan weer weg. 
- Een vorenpakker verdicht zoals bedoeld niet de 
260 
700 
600 
o 
< 500 
E 400 
I 300 
w 200' 
O hr' {E 100 
ui — 
!P& o 
• • 
y 
0 100 300 500 700 
GEWICHT PER METER (kg) 
900 
Fig. 34. De invloed van het gewicht per meter 
werkbreedte op de verdichting uitgedrukt 
in penetrometerweerstand. (Gegevens 
Landbouwuniversiteit.) 
Fig. 34. Influence of the weight per meter work-
ing width on the compaction expressed 
in penetrometer resistance. 
toplaag. Door de scherpe ringen zakt de voren-
pakker eerst rond de 10 cm in de grond weg, alvo-
rens te verdichten. 
- Onderzoekresultaten bevestigen dat de vorenpak-
kers vooral verdichten in de gewenste laagdiepte 
van 5 tot 15 cm. 
- Vorenpakkers verschillen onderling in effect op 
vier punten: 
1. de tophoek van de ringen 
2. het aantal ringen per breedte 
3. de doorsnede van de ringen en het totaal ge-
wicht 
4. de naloper. 
- Veel vorenpakkers hebben een tophoek van 30 of 
45 graden. Met een scherpere tophoek van 30 
graden dringt de ring dieper in de grond. Blijkens 
het onderzoek op jonge veenkoloniale grond komt 
de verdichting daarmee een 5 cm dieper dan met 
eenzelfde type vorenpakker met een stompere 
tophoek. 
- Het aantal ringen per meter werkbreedte is van de 
dubbele vorenpakker het grootst. De tweede vo-
renpakker moet hier een verdichte laag nog ver-
der verdichten. Zoals eerder is opgemerkt, is dat 
effect beperkt tot omstreeks 20% meer verdich-
ting. Worden dubbele vorenpakkers vergeleken 
met enkele vorenpakkers dan verdicht de dubbele 
pakker de grond (dus) intensiever. De diepte en 
de dikte van de verdichte laag blijven echter na-
genoeg gelijk. 
- De doorsnede van de ringen heeft de meeste in-
vloed op de verdichting. Vorenpakkers met een 
grote doorsnede verdichten meer. Dit lijkt vooral 
een effect van het grotere gewicht bij toenemende 
doorsnede. De verdichte laag bij de zwaardere 
vorenpakker is dichter, dikker en iets dieper dan 
bij een lichtere pakker. 
- Ten aanzien van de gewone vorenpakker is het 
vooral vanwege een hoger gewicht per meter 
werkbreedte dat een grotere vorenpakker meer 
verdicht. Dit gebeurt vooral in de laag van ruim 5 
tot 15 cm. 
- Een naloper heeft nauwelijks verdichtende in-
vloed, maar kan nodig zijn voor het in één werk-
gang zaaiklaar leggen van de grond. De verdich-
ting door een naloper beperkt zich vooral tot de 
bovenste centimeters onder de losse toplaag. Een 
getande verkruimelrol geeft iets meer verdichting 
dan een crosskill- of nokkenrol. Vooral de nalo-
pers droegen bij tot een vlakligging van het maai-
veld. De kans op winderosie neemt echter toe 
door het gebruik van de nalopers (fijn zaaibed). 
- Afwijkende typen vorenpakkers, zoals de getande 
vorenpakker en de flexicoil, geven een geringer 
verdichtend effect dan de standaard-vorenpakker. 
Waarschijnlijk komt dit vooral door een geringer 
eigen gewicht. De getande vorenpakker zakt min-
der in de grond weg dan een standaard pakker. 
De flexicoil verdicht vooral bovenin enigszins. In 
enkele uitvoering met één as heeft dit werktuig 
amper verdichtend effect. 
Inzaai en gewasreactie 
Zonder gebruik van een goede vorenpakker spoort 
de zaaitrekker - en soms ook het zaaikouter van de 
zaaimachine - te diep in. 
De gewasreactie op een te losse grond en te grote 
zaaidiepte is afhankelijk van het jaar. 
De opbrengsten op het proefperceel (VM 61 en VM 
62) werden met de nodige reserve bepaald (zie VM 
62). De gemiddelde opbrengst varieerde van 9318 
tot 9678 kg suiker per hectare (maximaal opbrengst-
verschil 3%). Een beoordeling op vertakking van de 
bieten bracht geen verschillen tussen de objecten 
aan het licht. 
261 
Conclusies 
- Als vervanging van natuurlijke bezakking gedu-
rende meer dan zes weken is een vorenpakker 
een uitkomst. 
De vorenpakker kan bij een gering gewicht of on-
voldoende indringing niet genoeg effect hebber 
op het vermijden van insporing. 
Egaliserende apparatuur achter de vorenpakkei 
kan het verstuivingsgevaar vergroten. 
Voorvruchteffecten bij inpassing van vollegrondsgroen-
ten in een akkerbouwrotatie1 
Effects of preceding crop in rotations with arable and vegetable crops 
ing. Th. Huiskamp, PAGV 
Inleiding 
In de jaren zeventig kwam een ontwikkeling op gang 
waarbij een groeiend areaal vollegrondsgroenten ver-
huisde van het gespecialiseerde vollegrondsgroen-
tebedrijf naar het akkerbouwbedrijf. 
Op zoek naar inkomensmogelijkheden buiten het re-
latief gering aantal traditionele akkerbouwgewassen, 
leek de opname van vollegrondsgroentegewassen 
in het bouwplan een aantrekkelijk alternatief voor di-
verse akkerbouwbedrijven. Er was echter weinig in-
formatie beschikbaar over wederzijdse vruchtwisse-
lingseffecten van akkerbouw- en groentegewassen. 
Dit feit heeft tot de beslissing geleid in 1982 op het 
PAGV proefbedrijf te Lelystad een omvangrijke veld-
proef te starten. 
Het doel van het onderzoek was informatie te verza-
melen over de voorvruchtwaarde (kwantitatief en 
kwalitatief) van consumptie-aardappelen, suikerbie-
ten en (zomer)tarwe voor een zevental akkerbouw 
matig geteelde groentegewassen en vice versa. D« 
opgenomen groenten betroffen tuinbonen, doperwten 
(stam)slabonen, spruitkool, knolselderij, zaaiuien er 
witlof. Het onderzoek diende gegevens op te leverer 
over directe voorvrucht - volggewas relaties, onde 
gelijke condities en zonder de invloed van een (lang 
durige) rotatie met zijn specifieke pathogenensitua 
tie en bodemgesteldheid. 
Methode van onderzoek 
Het veldonderzoek is uitgevoerd in de periode 1982 
1988 op een zavelgrond met 30% afslibbare delen 
2,2% organische stof en een pH-KCI van 7,3. 
Om de effecten van voorvrucht en volggewas te me 
ten, zijn met eerder genoemde gewassen zeven ro 
taties samengesteld, waarin de akkerbouwgewas 
Tabel 194. Overzicht van de rotaties die in het onderzoek zijn opgenomen. 
ZT=zomertarwe; AA=aardappelen; SB=suikerbieten. 
Table 194. The croprotations used in the field experiment. 
ZT=springwheat; AA=ware potatoes; SB=sugarbeet. 
rotatie 
1. 
2. 
3. 
4. 
5. 
6. 
7. 
eerste 
jaar 
ZT -
ZT -
ZT -
ZT -
ZT -
ZT -
ZT -
tweede 
jaar 
tuinboon 
doperwt 
slaboon 
spruitkool 
knolselderij 
zaai ui 
witlof 
derde 
jaar 
- AA -
- AA -
- AA -
- AA -
- AA -
- AA -
- AA -
vierde 
jaar 
tuinboon 
doperwt 
slaboon 
spruitkool 
knolselderij 
zaaiui 
witlof 
vijfde 
jaar 
- SB -
- SB -
- SB -
- SB -
- SB -
- SB -
- SB -
zesde 
jaar 
tuinboon 
doperwt 
slaboon 
spruitkool 
knolselderij 
zaaiui 
witlof 
1
 Dit onderzoek is volledig gepubliceerd in PAGV-verslag nr. 110. In deze bijdrage zijn de belangrijkste resultaten weergegeven. 
262 


Vorenpakkers en zaaibedbereiding op Veenkoloniale grond = Land packers and seedbed preparation on sandy peat

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield