Om wat meer inzicht in voeropname en -behoefte van melkgeiten te krijgen is door Carla Klok (stagiaire AHOF) in het voorjaar van 1991 een onderzoek uitgevoerd

Schuiling, E.

Wageningen Yield 

De voeding van melkgeiten
E. Schuiling  (onderzoeker Afdeling Melkwinning PR)
Het rendement van de bedrijfsmatige geitenhouderij is sterk afhankelijk van de
gemiddelde melkproduktie van de dieren. Uit melkkontrolegegevens blijkt de gemid-
delde melkproduktie tussen bedrijven te variëren van 392 kg tot 1065 kg per dier per
jaar.* Dit wordt gedeeltelijk veroorzaakt door de produktieaanleg van de dieren, maar
vooral door de bedrijfsvoering. Hierbij speelt de voeding een grote rol. Om wat meer
inzicht in voeropname en -behoefte van melkgeiten te krijgen is door Carla Klok
(stagiaire AHOF) in het voorjaar van 1991 een onderzoek uitgevoerd.
Geiten in vergelijking met andere
herkauwers
De geit is bij zowel voedingsdeskundigen als ve-
terinairen een vrijwel onbekend dier. Daarom
wordt ze vaak met andere herkauwers zoals koe
en schaap vergeleken. Omdat we over melkge-
vende dieren praten, is een vergelijking met
koeien het meest voor de hand liggend. Toch zijn
de verschillen tussen deze twee diersoorten zo
wezenlijk, dat voedernormen van koeien niet zo-
maar voor geiten gebruikt kunnen worden.
Een volwassen geit van ongeveer 65 kg geeft
normaal gesproken 1000 liter melk per lactatie.
Topprodukties van meer dan 1800 kg zijn echter
ook bekend. De produktie per kg lichaamsgewicht
is dan ook hoger dan die van koeien. Om deze
hoge produkties mogelijk te maken zal het ruw-
voer van een zeer goede kwaliteit moeten zijn en
zal er in verhouding veel krachtvoer gevoerd
moeten worden.
Het is van geiten bekend dat zij een hoog percen-
tage krachtvoer in het rantsoen kunnen hebben,
zonder dat er pensstoringen optreden. Een te
grote krachtvoergift per keer kan echter wel dege-
lijk tot pensverzuring leiden, met alle kwalijke ge-
volgen van dien. In extreme gevallen zal de geit
sterven. Helaas worden dit soort sterftegevallen
zowel door de geitenhouder als door de dieren-
arts en de gezondheidsdienst nogal eens toe-
geschreven aan ,,het bloed”. Dit heeft tot gevolg
dat er entingen gaan plaatsvinden, maar de voe-
ding wordt niet aangepast. Het probleem wordt
dan ook niet opgelost. Beter is het om de hoeveel-
heid krachtvoer over meerdere porties per dag te
verdelen, waarbij als vuistregel wordt gesteld dat
per keer maximaal een halve kilogram krachtvoer
mag worden verstrekt.
*Bron: jaarverslag 1989, Coöperatieve Belangenvereni-
ging Melkgeitenhouderij Midden Nederland
66
In de praktijk werkt men met grote koppels geiten,
variërend van 150 tot 500. Vaak zijn de geiten in
één of twee groepen gehuisvest, soms wordt ge-
werkt met een groepshuisvesting met een om-
vang van 12 tot 24 dieren (afhankelijk van het
aantal standen in de melkstal). In de nieuwere
geitenstallen wordt dit laatste eigenlijk niet meer
toegepast, gezien de extra arbeid die dit vraagt bij
het melken.
Individuele voedering van de dieren is ofwel on-
mogelijk ofwel onrendabel. Het rantsoen voor alle
geiten in een groep zal dan ook hetzelfde moeten
zijn. Er is hooguit een onderverdeling in produktie
en/of leeftijdsgroepen mogelijk.
Onderzoek
In het voorjaar van 1990 heeft de Afdeling Melk-
winning  een onderzoek uitgevoerd naar de voer-
opname bij melkgeiten. Doel van het onderzoek
was de opname van ruw- en krachtvoer te meten
bij drie verschillende rantsoenen onder praktijksi-
tuaties.
Het onderzoek is uitgevoerd op proefaccomoda-
tie ,,De Ossekampen” te Wageningen. Er waren
57 geiten beschikbaar, welke in drie zo gelijk mo-
gelijke groepen van 19 geiten zijn verdeeld op
basis van leeftijd, lamdatum  en verwachte melk-
gift. Uiteindelijk is gewerkt met drie keer 18 dieren,
omdat er een 3-tal tweejarige dieren zijn afge-
voerd (2 waren gust gebleven). In de eerste helft
van februari hebben de meeste geiten gelam-
merd. Enkele dieren uit iedere groep hebben in
maart of begin april gelammerd. De dieren waren
begin december 1989 drooggezet. Het rantsoen
tijdens de droogstand bestond uit hooi plus A-
brok. De hoeveelheid A-brok isvan half december
tot begin februari stapsgewijs opgevoerd van 0.5
kg tot 1 kg. Vanaf begin februari zijn er verschil-
lende rantsoenen per groep gevoerd: groep 1 (de
hooigroep) ad lib hooi plus A-brok, groep 2 (de
menggroep) een gemengd rantsoen (graskuil,
maiskuil, bierbostel, A-brok) en groep 3 (de keu-
zegroep)  had dezelfde rantsoensamenstelling als
de menggroep, maar kreeg ieder produkt apart
aangeboden. De hoeveelheid A-brok van de
hooigroep en de keuzegroep werd in drie gedeel-
tes gevoerd: zowel ‘s avonds als ‘s ochtends  een
derde deel na het melken en een derde deel tus-
sen de middag. Het ruwvoer en het gemengde
rantsoen werd tweemaal daags (na het melken)
verstrekt. Naast de genoemde rantsoenen kregen
de geiten tijdens het melken ad-lib pulpbrok  ver-
strekt. Zowel het verstrekte voer als de voerresten
werden 4 dagen per week gewogen, bemonsterd
en geanalyseerd op droge stof, VEM en vre. Bij de
voerrest van het gemengde voer hebben zich wat
problemen voorgedaan met de analyse. Dit werd
veroorzaakt doordat de samenstelling moeilijk te
schatten was. Doordat het kuilgras voor een
goede (handmatige) menging onvoldoende kort
gehakseld was, kan niet uitgesloten worden dat
de dieren binnen het mengvoer selecteerden. De
cijfers in de tabel wijzen ook duidelijk in deze
richting, de voeropname/melkproduktieverhou-
ding is bij het mengvoer afwijkend van de twee
andere rantsoenen.
De melkproduktie en de opname aan pulpbrok
tijdens het melken zijn éénmaal per week tijdens
een opeenvolgend avond- en ochtendmelkmaal
vastgesteld.
Melkproduktie en groei
Het onderzoek is uitgevoerd tijdens de eerste vier
maanden van de lactatie. Het verloop van de
melkgift gedurende deze periode is weergegeven
in figuur 1. De hooigroep bereikte een minder
hoge produktie dan de overige twee groepen, en
lijkt ook een lagere persistentie te hebben. Verras-
Tabel 1 Voeropname en melkproduktie bij geiten met drie verschillende rantsoenen (vermelde cijfers zijn gemid-
delden per dier per dag)
Hooigroep Menggroep
Opname:
hooi 0.70 -
graskuil - 0.84
maiskuil - 0.34
bierbostel - 0.36
A-brok 1.58 1.27
pulpbrok 0.36 0.51
droge stof 2380 2384
VEM 2358 2289*
vre 259 284*
Produktie:
kg melk 3.53 3.77
% vet 4.09 4.17
% eiwit 3.28 3.22
vet + eiwit gr/dag 109 126
* waarschijnlijk te lage waarde als gevolg van selectie binnen het voer
Keuzegroep
-
0.91
0.17
0.53
1.58
0.36
2472
2545
328
3.91
4.21
3.25
133
67
Figuur 1 Verloop melkgift
melkgift per geit (kg)
6 7 8 g 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 2 0 21 2 2 2 3 24
weeknummer
-- hooigroep + menggroep -+-- keuzegroep
senderwijs was bij de hooigroep ook het vetper-
centage lager. De produkties waren overigens
voor alle groepen goed te noemen.
In figuur 2 is het gewichtsverloop in weken na
aflammen  gegeven. Na 5 weken bleken de dieren
weer op het gewicht direct na aflammen  terug te
zijn. In de daarop volgende weken is weer het
verschil ontstaan tussen de hooigroep en de an-
dere twee groepen. Aan het einde van de proef-
periode waren de dieren in een goede conditie,
sommige oudere dieren met een niet zo hoge
produktie waren zelfs enigszins vervet.
Hooiopname jonge dieren lijkt onvoldoende
Het eenvoudige rantsoen (hooi aangevuld met
krachtvoer) geeft minder goede resultaten. De
hooiopname is gering (in ieder geval veel lager
dan vermeld in de populaire geitenboekjes). De
geringere melkproduktie van de hooigroep wordt
overigens voor een groot deel veroorzaakt door
de éénjarige dieren. In verhouding tot de éénwin-
ters in de andere twee groepen is hun produktie
duidelijk achtergebleven. Blijkbaar is de pensin-
houd van deze jonge dieren nog te klein om vol-
doende hooi op te kunnen nemen om hun be-
hoefte te dekken. Bovendien worden zij bij het
krachtvoer verstrekken snel van het voerhek  ver-
stoten door de oudere en sterkere dieren. Ge-
mengd voeren heeft daarom voor jonge en rang-
68
lage dieren grote voordelen. Nadat de dieren met
de hoogste rang hebben gegeten, is er nog vol-
doende over voor de anderen. Dit voer is dan nog
steeds van een goede kwaliteit, omdat selectie
van de beste delen niet of nauwelijks mogelijk
was.
Breed samengestelde rantsoenen
Door middel van rantsoenen bestaande uit gras-
kuil, maiskuil, bierbostel, A-brok en pulpbrok  is
getracht de voeropname van geiten te verhogen.
Hierin spelen twee zaken een rol: enerzijds sma-
kelijkheid, anderzijds afwisseling. Als de geiten
een keuze krijgen tussen de voersoorten wordt
graskuil  geprefereerd boven maiskuil. Bierbostel
wordt door geiten als zeer smakelijk ervaren. On-
beperkt voeren van bierbostel kan een zeer hoge
opname bewerkstelligen. De bedoeling was om
de keuzegroep onbeperkt bierbostel te voeren.
De hoge opname en het toch wel forse aandeel
van krachtvoer in het rantsoen leverde echter al
snel problemen op met de vertering (symptomen
van pensverzuring). De opname van bierbostel
moest dan ook worden beperkt.
Uit dit onderzoek komt dan ook naar voren dat
gemengd voeren grote voordelen heeft. Opname
van krachtvoer gebeurt gelijkmatig en in combi-
natie met ruwvoer. Hierdoor zullen er geen grote
schommelingen in de pH van de pens optreden.
Figuur 2 Gewichtstoename
3
gemiddelde gewichtstoename per geit (kg)
_ 2 t________-.-___________ __-----
- 3 I I I I I I l I l l
2
1
0
-1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
week na lammeren
- hooigroep + menggroep +-- keuzegroep
Bovendien kan het voer in principe éénmaal prijzen bleek het gemengd voeren echter wel de
daags worden verstrekt. Bij de toegepaste kracht- laagste voerkosten per kg melk op te leveren,
voernivo’s zal bij niet-gemengd voeren minimaal direct gevolgd door de keuzegroep. Het hooirant-
drie porties verdeeld over de dag moeten worden soen is daarmee eigenlijk alleen nog interessant
toegediend. Het grote nadeel van gemengd voe- voor de geitenhouder, die relatief weinig geiten
ren is echter de hoge investering in apparatuur. Bij heeft. Door de te geringe voersnelheid zou een
dit onderzoek en bij de op dat moment geldende geopende kuil bederven.
69


De voeding van melkgeiten

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available

NARCIS