Verlaging van het stikstofniveau blijkt bedrijfseconomisch aantrekkelijker dan de opname van voederbieten in het bedrijfsplan. Beide maatregelen hebben nauwelijks effect op de mineralenbalans

Kamp, A., van der

Meijer, R.G.M.

Wageningen Yield 

Ruwvoeroverschot: voederbieten of stikstof-
verlaging?
A. van &I- Kamp  (sectie economie)
R.G.M. Meijer (sectie melkvee)
Op melkveebedrijven met een ruwvoeroverschot biedt de teelt van krachtvoerver-
vangers de mogelijkheid om het ruwvoeroverschot te beperken. Door het PR is de
afgelopen jaren onderzoek gedaan met voederbieten in het rantsoen van melkvee. In
de vorige uitgave van Praktijkonderzoek werd hiervan verslag gedaan. Om de
bedrijfseconomische effecten en het effect op de mineralenbalans van voederbieten
in het bedrijfsplan te bepalen zijn berekeningen uitgevoerd. Hierbij is de teelt van
voederbieten vergeleken met een verlaging van de stikstofbemesting. Verlaging van
het stikstofniveau blijkt bedrijfseconomisch aantrekkelijker dan de opname van voe-
derbieten in het bedrijfsplan. Beide maatregelen hebben nauwelijks effect op de
mineralenbalans.
Met het Bedrijfs-Begrotings-Programma-Rund-
veehouderij (BBPR) zijn de berekeningen uitge-
voerd. Hiermee is het mogelijk bedrijfseconomi-
sche en milieutechnische gevolgen te berekenen
van maatregelen in bedrijfsverband. Er zijn drie
bedrijfssituaties vergeleken.
Basisbedrijf
Voor het basisbedrijf is uitgegaan van een exten-
sief bedrijf op kleigrond met ca. 11 000 kg melk
per ha. Dit bedrijf beschikt over een najaarskal-
vende veestapel, bestaande uit 50 melkkoeien
met een gemiddelde melkproduktie van 7000 kg
per koe per jaar met 4,40%  vet en 3,40%  eiwit.
Verder beschikt dit bedrijf over 26,3  hectare gras-
land en 5,7 hectare snijmais. Het grasland wordt
bemest met 300 kg N per ha. In de winter bestaat
het ruwvoerrantsoen van de melkkoeien voor
50% uit graskuil  en voor 50% uit snijmais. Tij-
dens de zomer wordt een systeem met onbe-
24 Praktijkonderzoek 94-3
perkte beweiding toegepast zonder bijvoeding
van snijmais. Zowel in de winter als in de zomer
wordt aanvullend krachtvoer verstrekt tot de
VEM- en DVE-norm. Het overschot aan ruwvoer
wordt verkocht voor f 0,21  per kVEM.
Voederbie ten
Op het bedrijf met voederbieten wordt tijdens de
stalperiode (half oktober t/m eind maart) aan alle
koeien in de eerste helft van de lactatie 5 kg ds
voederbieten gevoerd. Aan koeien in het tweede
deel van de lactatie wordt 25  kg ds voederbieten
gevoerd. Om hierin te voorzien wordt 2,3 ha land
gebruikt voor de teelt van voederbieten. Er is, op
basis van praktijkonderzoek, verondersteld dat
gemiddeld over de gehele lactatie per kg ds uit
voederbieten 0,25  kg ds ruwvoer extra verdron-
gen wordt in vergelijking tot krachtvoerbrok. Hier-
door daalt de totale droge-stofopname, waar-
door ook de energie-opname lager is. Op jaarba-
sis daalt de melkproduktie per koe met 260 kg.
Voor het vet- en eiwitgehalte werd in proeven een
toename gevonden van ca. O,lO%.  Omdat de
bieten alleen in de stalperiode werden gevoerd, is
gerekend met een toename in het vet- en eiwit-
gehalte van 0,05%  op jaarbasis. Door het hogere
vetgehalte moet het melkquotum worden gecor-
rigeerd. Vanwege de lagere melkproduktie per
koe moeten meer koeien worden gehouden om
het quotum vol te melken. Een groter aantal
melkkoeien leidt bij een gelijkblijvend vervan-
gingspercentage ook tot een groter aantal stuks
jongvee. De opbrengst uit omzet van vee wordt
daardoor hoger.
De teelt van voederbieten wordt volledig in loon-
werk uitgevoerd. Het blad wordt niet geoogst.
Wel wordt een bemestende waarde aan het blad
toegekend, namelijk 30 kg werkzame N, 23 kg
P,O, en 80 kg K,O.  Dit komt overeen met 25%
van de in het blad aanwezig N, 100% van de
aanwezige P en 50% van de aanwezige K. De
netto opbrengst bedraagt 13.320 kg ds voeder-
bieten per ha. De voederwaarde is 1085 VEM, 79
DVE en -70 OEB  per kg ds. De kosten voor het
reinigen en voeren van de voederbieten (bieten-
reiniger + doseercontainer met snijder) bedragen
f 3.000,-  per jaar. Extra arbeid voor het telen en
vervoederen van de bieten is buiten beschou-
wing gelaten.
S tiks to fverlaging
In het tweede alternatief is de stikstofbemesting
op grasland verlaagd met 80 kg, zodat een gelij-
ke daling in het ruwvoeroverschot bereikt wordt
als voor het bedrijf met voederbieten. Daarbij is
rekening gehouden met een lagere voederwaar-
de van het gras door een lagere stikstofbemes-
ting. Door een toename in de krachtvoergift heeft
dit echter geen gevolgen voor de melkproduktie
en het bedrijfsquotum.
Voedervoorziening basisbedrijf en twee alter-
natieven
In tabel 1 is voor de drie bedrijfssituaties de voer-
opname van het melkvee weergegeven.
Gemiddeld wordt door het melkvee 4 kg ds voe-
derbieten per dag opgenomen waarvoor 2,3 hec-
tare voederbieten moet worden geteeld. Door
opname van voederbieten in het rantsoen blijkt
de krachtvoeraankoop duidelijk te dalen. Wel is
naar verhouding meer eiwitrijke brok nodig. Ver-
laging van de stikstofbemesting geeft een lagere
voederwaarde van het ruwvoer, waardoor de
hoeveelheid krachtvoer met ca. 16 kg per koe
toeneemt. Het ruwvoeroverschot wordt in beide
gevallen met ca. 26 ton ds teruggedrongen.
Tabel 1 Jaarlijkse voeropname melkvee (per koe) en het ruwvoeroverschot, basisbedrijf en twee alternatieven
Situatie Basis Voederbieten Stikstofverlaging
Ruwvoer (kg ds)
n Weidegras
n Graskuil
n Snijmais
2260 2260 2257
1002 932 1003
1041 971 1042
Krachtvoer
n Voederbieten (kg ds)
n Krachtvoer (kg)
- standaard (90 DVE)
- eiwitrijk (180 DVE)
564
1458 759 1458
224 297 240
Ruwvoeroverschot (ton ds) 41 14 15
Praktijkonderzoek 94-3 25
Tabel 2 Bedrijfseconomische resultaten (x f 1 .OOO,- tenzij anders vermeld)
Situatie Basis Voederbieten Stikstofverlaging
Melkprijs (f per 100 kg melk) 80,82 82,14 80,82
Opbrengsten 325,8 323,2 320,8
Toegerekende kosten 84,2 76,9 81,4
Saldo 241,5 246,4 239,4
Niet toegerekende kosten 239,2 248,6 238,9
Arbeidsopbrengst 84J3 79,7 82,5
Stikstofverlaging aantrekkelijker voor porte-
monnaie
In tabel twee staan de bedrijfseconomische re-
sultaten voor de drie bedrijven.
Door de voederbieten verandert de post ‘totale
opbrengsten’. De melkopbrengsten zijn hoger
door een grotere melkeiwitproduktie. Ook de
post ‘omzet en aanwas’ vertoont een toename
door het grotere aantal dieren op het bedrijf. De
opbrengst uit ruwvoerverkoop daalt vanwege
een kleiner ruwvoeroverschot. Het totale effect
van voederbieten op de opbrengst is negatief.
De toegerekende kosten laten een daling zien
van ruim f 7.000,-  bij opname van voederbieten
in het rantsoen. Dit wordt vooral veroorzaakt door
de lagere krachtvoeraankopen. Ook de bemes-
tingskosten dalen licht, terwijl de kosten voor ge-
wasbescherming en zaad, plant- en pootgoed
toenemen. Door de teelt van voederbieten neemt
het saldo (opbrengst - toegerekende kosten) met
ca. f 5.000,-  toe.
De niet-toegerekende kosten blijken in de be-
drijfssituatie met voederbieten aanmerkelijk ho-
ger te zijn dan in de basissituatie. Dit wordt met
name veroorzaakt door de hogere kosten voor
loonwerk  en de kosten voor de opslag en het rei-
nigen en voeren van voederbieten. Het opnemen
van voederbieten in het bedrijfsplan heeft een da-
ling van ruim f 4.500,-  in de arbeidsopbrengst tot
gevolg.
Voor de bedrijfssituatie met een lagere stikstof-
bemesting treedt een grotere daling in opbreng-
sten op dan voor het bedrijf met voederbieten.
Hier speelt alleen de daling in de opbrengst uit
ruwvoerverkoop een rol. Wel heeft dit bedrijf ook
te maken met lagere toegerekende kosten. Wel-
iswaar nemen de krachtvoerkosten licht toe,
maar de overige toegerekende kosten, met name
de bemestingskosten, dalen. De daling in toege-
rekende kosten is echter bij stikstofverlaging min-
der sterk dan bij voederbieten. Door verlaging
van de stikstofbemesting daalt het saldo met
f 2.1 OO,-  ten opzichte van het basisbedrijf.
Bij een lagere stikstofbemesting zijn de niet toe-
gerekende kosten ca. f 300,-  lager, door lagere
loonwerkkosten. De arbeidsopbrengst daalt met
f 1.800,-.
Het verschil tussen beide maatregelen ter ver-
mindering van het ruwvoeroverschot bedraagt
ca. f 2.800,-  in het voordeel van de bedrijfssitu-
atie met een lagere N-bemesting. Wanneer het
ruwvoeroverschot niet verkocht kan worden,
wordt het uiteraard aantrekkelijker een ruwvoer-
overschot te voorkomen. In dat geval zal zowel
de bedrijfssituaties met voederbieten als de situ-
atie met een verlaagde stikstofbemesting aan-
trekkelijker worden in vergelijking tot het basisbe-
drijf.
Kleine effecten voederbieten op mineralenba-
lans
Het effect van het telen van voederbieten op de
mineralenbalans voor de doorgerekende bedrijfs-
situatie is klein (tabel 3). Weliswaar daalt de aan-
voer van mineralen via aankoop van krachtvoer,
maar de afvoer van mineralen via ruwvoer daalt
eveneens. Dit betekent dat het stikstof- en fosfor-
overschot vrijwel niet veranderen. Ook het effect
van de voederbieten op het kaliumoverschot is
zeer klein. Daarbij dient te worden opgemerkt dat
in de berekeningen is uitgegaan van de kali-ad-
viesgift voor voederbieten op kleigrond van 170
kg per ha. Voor bedrijven op zandgrond wordt
een adviesgift van 280-320 kg kali per ha gehan-
teerd.
Bij verlaging van de stikstofbemesting met 80 kg
per hectare is een afname in het stikstofoverschot
waarneembaar van 50 kg per ha. Verlaging van
de stikstofbemesting heeft voor de gegeven be-
drijfssituatie vrijwel geen effect op het fosforover-
26 Praktijkonderzoek 94-3
Tabel 3 Mineralenbalans (kg/ha/jaar) voor de verschil-
lende bedrijfssituaties
Situatie
Stikstof(N)
aanvoer
afvoer
overschot
Fosfor(P)
aanvoer
afvoer
overschot
Kalium (K)
aanvoer
afvoer
overschot
Basis Voederbieten Stikstofverlaging
329 308 261
110 83 82
219 225 179
32 28 27
18 14 14
14 14 13
64 40 60
59 31 32
6 9 28
schot. Het kaliumoverschot neemt toe. Een hoog
kaliumgehalte in de drijfmest zorgt er voor dat via
drijfmesttoediening al boven de landbouwkundige
behoefte aan kali wordt bemest. Dit zou deels
kunnen worden voorkomen door op maisland
geen fosfaat-rijenbemesting toe te passen, waar-
door meer drijfmest kan worden toegediend.
In de doorgerekende situatie met voederbieten
wordt het bietenblad benut als groenbemester.
Hierbij treden mineralenverliezen op die, vooral
voor N, aanzienlijk kunnen zijn. Het afvoeren van
het bietenblad levert een daling van het N-over-
schot van ca. 5 kg per hectare op bedrijfsniveau.
Daarmee ligt dit op vrijwel hetzelfde niveau als in
de basissituatie.
Verlaging N aantrekkelijker dan voederbieten
Op basis van praktijkonderzoek is voor een ex-
tensief bedrijf berekend dat verlaging van het
stikstofbemestingsniveau op grasland bedrijfs-
economisch een aantrekkelijker maatregel is voor
het verminderen van een ruwvoeroverschot dan
de opname van voederbieten in het bedrijfsplan.
De effecten op de mineralenbalans zijn klein.
In deze berekeningen is geen rekening gehouden
met extra arbeid die nodig is voor de teelt en het
voeren van voederbieten. Indien hiervoor ar-
beidskosten moeten worden ingerekend zal de
vergelijking voor de bedrijfssituatie met voeder-
bieten nog ongunstiger uitvallen.
Praktijkonderzoek 94-3 27


Ruwvoeroverschot: voederbieten of stikstofverlaging?

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available