In dit artikel gaan we in op het graslandgebruik, samenstelling van het grasklavermengsel de gezondheidszorg, groei en classificatie van de lammeren in het afgelopen jaar

Boer, J., de

Schils, R.L.M.

Wageningen Yield 

ll
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
9
Praktijkonderzoek 96-3
Graslandgebruik
Het graslandoppervlak van het schapenbedrijf is
ruim tien ha, verdeeld over zes percelen. In het
najaar van 1994 zijn vier percelen geploegd en
ingezaaid met 20 kg gras (Herbie en Exito) en
vijf kg witte klaver (Barbian en Gwenda) per ha.
Voor de winter van 1994/1995 zijn de percelen
éénmaal door ooien afgeweid. De resterende
twee percelen zijn in het voorjaar van 1995
ingezaaid en in juli 1995 in gebruik genomen.
De bodem is een kalkrijke matig humusarme
zware zavel met een fosfaattoestand “voldoen-
de” en een kalitoestand “zeer hoog”. De koper-
en cobalttoestand zijn beide “goed”. De perce-
len zijn in 1995 alleen met fosfaat bemest,
gemiddeld 48 kg P2O5 per ha. Verder is geen
kunstmest of drijfmest toegediend.
In het onderstaande kader zijn de belangrijkste
uitgangspunten van het graslandgebruik samen-
gevat. De basis is een systeem van omweiden
waarbij het moment van in- en uitscharen wordt
bepaald door de grashoogte. Om te voorkomen
dat het grasland in een droge periode onvol-
doende rust krijgt, moet elke beweiding mini-
maal drie dagen duren. Dit betekent per perceel
een minimale rustperiode van 15 dagen uitgaan-
de van zes percelen. 
Omdat de schapenstapel in 1995 nog niet de
beoogde omvang had bereikt, overtrof het gras-
aanbod de behoefte in ruime mate, zodat elk
perceel twee keer is gemaaid. Hiermee is in
totaal 47 ton ruwvoer gewonnen, ongeveer 4,5
ton droge stof per ha.
De ooien zijn in de eerste week van april over-
gekomen van het melkveebedrijf naar het scha-
penbedrijf. Gedurende de aflamperiode verble-
ven de dieren afwisselend op twee percelen
zodat het ”normale” graslandgebruik pas halver-
wege mei uitgevoerd kon worden. Met creeps
konden de lammeren één perceel vooruit lopen
zodat ze altijd over het beste gras/klaver konden
beschikken. Gemiddeld zijn de lammeren inge-
schaard bij een grashoogte van 10 cm. Echter
tot begin augustus konden de lammeren de
grasgroei niet aan en nam de grashoogte soms
zelfs toe op het “creep”-perceel. Zodoende was
de gemiddelde grashoogte bij het inscharen van
de ooien ook 10 cm. Omdat de veebezetting tot
eind juni te laag was, is het afweiden tot een
grashoogte van vijf cm in die periode niet goed
gelukt. Later is wel telkens tot vijf cm afgeweid,
zodat gemiddeld over het hele seizoen de gras-
hoogte bij uitscharen 5,5 cm bedroeg.  
Voederwaarde
Op twee percelen zijn, iedere keer voordat de
lammeren zijn ingeschaard, stroken uitgemaaid
voor bepaling van het klaveraandeel, de droge-
stofopbrengst en de chemische samenstelling
van het gras-klavermengsel. Deze waarnemin-
gen geven dus een beeld van de kwaliteit van
het voeraanbod voor de lammeren in het
“creep”-perceel. In tabel 1 staan de waardes
van acht monsters. Het klaveraandeel was
gemiddeld bijna 50 %. De laagste waarden
Low-input systeem schapen: voeder-
waarde gras/klaver, groei lammeren en
classificatie op hoog niveau!
J. de Boer en R.L.M. Schils (PR)
Op het low-input bedrijf ligt het dek en aflamseizoen enkele maanden later dan op traditionele
schapenbedrijven. In mei 1995 heeft 95% van de toegelaten ooien gelamd. De helft van de ooien
had daarbij hulp nodig. De lammerensterfte binnen 24 uur lag op 19% en werd voor een belang-
rijk deel veroorzaakt door toxoplasmose en te zware geboorten. In dit artikel gaan we in op het
graslandgebruik, samenstelling van het grasklavermengsel de gezondheidszorg, groei en classifica-
tie van de lammeren in het afgelopen jaar. In eerdere artikelen is al ingegaan op de proefopzet en
de geboorte resultaten.
Regels voor graslandgebruik
• inscharen bij een grashoogte van maxi-
maal 12 cm
• de minimale beweidingsduur is drie 
dagen per perceel anders uitscharen bij 
een grashoogte van vijf cm
• bij een grashoogte van meer dan 12 cm 
voederwinning toepassen
10
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 96-3
waren in voor- en najaar, terwijl de hoogste
waarden in de zomer werden bereikt. De droge-
stofopbrengst was gemiddeld ruim 1200 kg per
ha met een spreiding van 200 tot 2100 kg per
ha. Door de lage droge-stofopbrengst (bij bewei-
ding) en het hoge klaveraandeel waren de ge-
middelde ruwe-celstofgehalten laag en had het
gras/klaver mengsel een hoog ruw-eiwitgehalte.
De voederwaarde lag, zonder uitzondering, op
een hoog niveau. Het fosforgehalte was, in
samenhang met het eiwitgehalte, hoog. De
gehalten aan kalium, calcium, magnesium en
natrium zijn normaal voor gras/klavermengsels
en goed vergelijkbaar met de resultaten van
gras/klaver op het melkveebedrijf van de Wai-
boerhoeve. De gehalten aan selenium en koper
zijn vergelijkbaar met de gehalten die in gras
worden gevonden. Het cobaltgehalte is  bedui-
dend hoger in vergelijking met de Co-gehalten
die van gras bekend zijn (0,05-0,15 mg/kgds).
Gezondheidszorg
De strategie middelen, frequentie van de ont-
wormingen, is een punt van onderzoek. Samen
met de Gezondheidsdienst proberen we via het
regelmatig  nemen van mestmonsters bij ooien
en lammeren met een minimale inzet van mid-
delen een optimaal effect te bereiken. De ooien
zijn bij het terugkomen van het melkveebedrijf
naar het schapenbedrijf ontwormd, de lamme-
ren in juli en oktober.
Van 20 ooien en 20 lammeren wordt gedurende
het jaar regelmatig een bloedmonster genomen.
De monsters worden onderzocht op vitamine
B12, Cu, Se, Ca, BHBZ, Mg en Se. De uitslagen
van 1995 laten geen tekorten zien. 
Opvallend is het hoge gehalte vitamine B12 bij
de ooien en lammeren. Uit ervaring
(Waiboerhoeve, Bosma Zathe) blijkt dat lage
waarden, bij rantsoenen met vrijwel uitsluitend
gras, gemakkelijk op kunnen treden. Zeker in
een periode van explosieve grasgroei. Een ver-
klaring voor de hoge vitaminen B12 gehalten in
het bloed zou daarom het hoge gehalte van Co
in het grasklaver mengsel (zie tabel 1) kunnen
zijn. Het gemiddelde gehalte in het gras/klaver
mengsel was 0,37 mg/kgds , een factor 3 hoger
dan in vers gras. 
Uitval
In de loop van de zomer en najaar zijn er vanaf
een leeftijd van 14 dagen acht lammeren gestor-
ven (4%). In vier gevallen ging het daarbij om
zomerlongontsteking, twee gevallen van ontste-
kingen (gewrichten en navel), en één lam met
urinestenen. Van de andere twee lammeren kon
Tabel 1 Samenstelling gras-klaver voor beweiding (g per kg droge stof, tenzij anders is vermeld)
gemiddeld laagste hoogste
Klaveraandeel (%) 47 35 70
Opbrengst (kg ds per ha) 1218 227 2147
Droge stof (g per kg produkt) 171 136 224
Ruwe celstof 170 139 205
Ruw eiwit 272 250 306
Ruw as 114 94 152
In vitro:
VC-organische stof (%) 80,1 76,7 84,8
VEM 985 918 1057
VEVI 1039 953 1125
DVE 105 100 112
OEB 109 87 145
Fosfor 4,5 3,2 5,1
Kalium 35 30 38
Calcium 12 10 14
Magnesium 2,2 1,9 2,4
Natrium 1,3 1,0 1,7
Selenium (mg/kg ds) 0,06 0,04 0,09
Cobalt (mg/kg ds) 0,37 0,18 0,49
Koper (mg/kg ds) 12 10 13
11
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 96-3
de doodsoorzaak niet worden achterhaald om-
dat ze ongeschikt waren voor sectie.
Zomerlongontsteking is één van de belangrijkste
ziektes bij lammeren. Vaak worden plotseling
enkele dode lammeren gevonden. Om de ziekte
te bevestigen is sectie nodig, hierbij wordt dan
in veel gevallen een uitgebreide longontsteking
gevonden met verklevingen en vocht in de
borstholte. De behandeling kan bestaan uit het
herhaaldelijk toedienen van antibiotica, maar
bij snel verlopende gevallen zal een behande-
ling  meestal te laat zijn. Preventief enten kan,
maar geeft geen volledige bescherming. 
Groei en classificatie
De lammeren zijn in zes keer afgeleverd. De
eerste op 30 augustus en de laatste lammeren
op 10 januari.
Met alleen gras/klaver en zonder spenen hebben
de lammeren een hoge groei weten te realise-
ren. De gemiddelde groei van geboorte tot afle-
veren is 250 gram/dag. De ramlammeren had-
den een gemiddelde groei van 260 gram en de
ooilammeren 240 gram. De gemiddelde leeftijd
van de lammeren bij afvoer was 157 dagen.
In tabel 2 staat de groei per zooggrootte 
De classificatie van de vleeslammeren (Texe-
laar*Blessumer) is ook uitstekend. De lammeren
die in 1995 zijn afgeleverd hadden, bij een ge-
slachtgewicht van 21,6 kg, de volgende 
SEUROP classificatie: 14% E, 68% U en 19% R.
In figuur 1 staan de percentages per subklasse .
De bijbehorende vetbedekking was 6% in vet-
bedekking 1, 84% in 2 en 10% in klasse 3. Een
vetbedekking van 20 wordt als optimaal gezien. 
De lammeren die overgehouden zijn tot januari
1996 zijn afgeleverd op een karkasgewicht van
20,3 kg. De bevleesheid was 78% U en 22% R.
Alle lammeren van deze aflevering hadden een
vetbedekking in hoofdklasse 2.
Samenvatting
In het eerste weideseizoen bleek dat een goede
groei van de lammeren mogelijk is zonder ge-
bruik van krachtvoer. De voederwaarde van het
gras/klaver lag tijdens het hele seizoen op een
hoog niveau. Opmerkelijk is het hoge gehalte
aan Co in het gras/klaver mengsel en de hoge
vitamine B12 gehaltes in de bloedmonsters. De
classificatie van de vleeslammeren is uitstekend. 
Figuur 1 Percentage per SEUROP bevleesd-
heidsklasse
30
25
20
15
10
5
0
E+ E0 E- U+
Bevleesdheid
U0 U- R+ R0
Tabel 2 Groei van lammeren bij verschillende zooggrootte van geboorte tot afleveren (gram/dag)
sekse éénling tweeling drieling
ramlam 300 256 216
ooilam 287 226 216
In het bloed is een
hoog gehalte B12
vitamine gevonden.


Low-input systeem schapen: voederwaarde gras/klaver, groei lammeren en classificatie op hoog niveau

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS

Name not available