De benutting van fosfaat kan wellicht nog verbeteren door extra aandacht voor de verdeling van de dierlijke mest

Boer, D.J., den

Name not available

Fosfaattoestand op peil bij bemesting volgens advies

Wageningen Yield 

ll
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
22
Praktijkonderzoek 96-3
Het effect van de fosfaatbemesting op de fos-
faattoestand is nagegaan op 188 graslandperce-
len, die tussen 1991 en 1995 niet opnieuw zijn
ingezaaid. 
Deze percelen liggen op 16 MDM-bedrijven,
die goed verspreid zijn over verschillende
grondsoorten in geheel Nederland. Zes bedrij-
ven liggen op zand, vijf op zeeklei, drie op
veen, één op rivierklei en één op löss. 
Grondsoort
Het P-AL-getal van de percelen is bepaald in het
najaar van 1991 of 1992 en van 1994. Tabel 1
geeft een overzicht van de resultaten.
Gemiddeld over alle percelen is het P-AL-getal
tussen 1991/92 en 1994 nauwelijks veranderd.
Op zand en klei is het P-AL-getal echter met 2,5
eenheid gestegen en op veengrond met ruim 6
eenheden gedaald. Het aantal percelen met een
onvoldoende fosfaattoestand is afgenomen en
dat met een voldoende of ruim voldoende toe-
stand gestegen.
Opvallend is de vrij sterke daling van het P-AL-
getal op veengrond. In 1991 was de gemiddelde
fosfaattoestand op veen aanzienlijk hoger dan
op zand en klei. Dit is veroorzaakt door negen
percelen op één bedrijf met een P-AL-getal tus-
sen 82 en 112. In tabel 2 zijn deze negen perce-
len buiten beschouwing gelaten. De overige 52
percelen hadden een gemiddeld P-AL-getal van
36,9. Dit komt goed overeen met de fosfaattoe-
stand in 1991 op zand en klei.
Fosfaattoestand op peil bij bemesting
volgens advies
Analyse van 3 jaar MDM-bedrijven
D.J.den Boer (NMI-detachement bij het PR)
Bedrijven die deelnemen aan het project Management op Duurzame Melkveebedrijven (MDM)
streven ernaar de bemesting overeenkomstig het advies uit te voeren. Bij deze bemesting bleef het
P-AL-getal bij een voldoende fosfaattoestand op peil. De benutting van fosfaat kan wellicht nog
verbeteren door extra aandacht voor de verdeling van de dierlijke mest. Het is daarbij wel zaak
ook de verdeling van de kali over de percelen goed in de gaten te houden.
Tabel 1 Gemiddeld P-AL-getal in 1991/92 en 1994 en de verdeling van de percelen naar 
fosfaattoestand (%)
waarderingsklasse fosfaattoestand
aan- gem.
Grondsoort tal jaar P-AL- laag vol- ruim hoog
perc. getal en vrij doende vol-
laag doende
Alle 188 1991* 39,4 29 31 25 15
188 1994 39,0 23 34 28 15
Zand 65 1991 35,2 42 29 20 9
65 1994 37,7 28 40 17 15
Klei** 62 1991 37,5 29 27 26 18
62 1994 40,0 24 15 47 14
Veen 61 1991 45,7 16 36 30 18
61 1994 39,4 18 46 21 15
*  een gedeelte van de percelen is in 1992 bemonsterd
** inclusief rivierklei en löss
23
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 96-3
Bemesting en advies
De bemesting op de MDM-bedrijven vindt
plaats met behulp van het Bemestings Advies
Programma (BAP) van het BLGG. Het grasland-
gebruik wordt geregistreerd. Nauwkeurig is vast-
gelegd hoeveel fosfaat gegeven is met kunstmest
en hoeveel met dierlijke mest. In tabel 2 zijn het
fosfaatbemestingsadvies en de gerealiseerde fos-
faatbemesting per grondsoort gegeven. 
Op veengrond is jaarlijks 184 procent van de
oppervlakte gemaaid. Op zand en klei was dit
225 procent. Daarnaast is op veengrond meer
dag en nacht geweid dan op zand en klei. Deze
beide factoren verklaren grotendeels het lagere
fosfaatbemestingsadvies op veengrond.
Op de MDM-bedrijven is jaarlijks gemiddeld 10
- 17 kg P2O5 per ha boven het advies bemest.
Op zandgrond is hierdoor van 1992 tot en met
1994 50 kg P2O5 per ha meer gegeven dan het
advies. Het P-AL-getal steeg in deze jaren
gemiddeld met 2,5 eenheden. Ook op kleigrond
is het P-AL-getal gestegen. De verschillen tussen
percelen en bedrijven waren groot. Op de 52
percelen op veengrond is gemiddeld in de gehe-
le periode 39 kg P2O5 boven het advies
bemest. Op alle bedrijven op veen vertoonde
het P-AL-getal echter een dalende lijn. Op basis
van de resultaten van de eerste drie jaren MDM-
onderzoek is nog niet te zeggen in hoeverre de
grondsoort een rol speelt. De resultaten van vol-
gende jaren kunnen hierover nuttige informatie
leveren.
Een oorzaak voor de afwijkende resultaten op
veen kan zijn dat het najaar van 1994 zeer nat
was. Daardoor kunnen percelen op de drassige
veengrond in dat jaar wat dieper bemonsterd
zijn dan de voorgeschreven 5 cm. Het P-AL-
getal is dan lager.
Op een aantal percelen per bedrijf zijn in 1994
ook de bodemlagen 5-10, 10-20 en 20-40 cm
geanalyseerd. Het P-AL-getal op veen was in
deze diepere lagen gemiddeld lager dan op
zand en klei. Bij een schrale ondergrond zal het
gras meer fosfaat onttrekken aan de laag 0-5
cm. Mogelijk is dus ook een geringere levering
van fosfaat uit de ondergrond op veen van
invloed op de dalende tendens van de fosfaat-
toestand in de laag 0-5 cm.
Fosfaattoestand verschillend
Bij een lage fosfaattoestand is het bemestingsad-
vies in het voorjaar 110 kg P2O5 per ha. Bij
maaien van latere sneden wordt geadviseerd
deze te bemesten overeenkomstig de onttrek-
king met 20 -30 kg P2O5 per ha. Bij een lage
fosfaattoestand is het totale advies dus hoger
dan de onttrekking. Naar verwachting zal de
fosfaattoestand dan gaan stijgen.
Tabel 2 Fosfaatadvies, fosfaatbemesting (kg P2O5 per ha/jaar) en verandering van het P-AL-getal 
tussen 1991 en 1994
Grondsoort gem. fosfaat fosfaat fosfaat bem. verandering
P-AL- advies kunst- orga- minus P-AL-getal
getal mest nisch advies 91-94
91/92
Zand 35,2 95 31 81 17 2,5
Klei 37,5 87 32 65 10 2,5
Veen 36,9 70 7 80 17 - 2,6
Bij bemesting
volgens het
advies bleef de
fosfaattoestand
op peil.
Fo
to
: L
N
V
-d
ir.
 V
EB
24
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 96-3
Bij een hoge fosfaattoestand is het advies daar-
entegen lager dan de onttrekking. Bij opvolging
van het advies zal de fosfaattoestand dan gaan
dalen naar ruim voldoende of voldoende. 
In tabel 3 zijn de 188 percelen ingedeeld naar
fosfaattoestand. Verreweg de meeste percelen
(153) lagen in de klassen vrij laag tot ruim vol-
doende.
Het fosfaatbemestingsadvies nam af naarmate
de fosfaattoestand hoger was. Alleen bij perce-
len met een zeer hoge fosfaattoestand was het
advies weer wat hoger. Deze percelen zijn fre-
quenter gemaaid.
Percelen met een lage toestand ontvingen
gemiddeld wat minder fosfaat uit dierlijke mest.
Dit is veroorzaakt doordat enkele percelen op
grote afstand van een bedrijf nooit dierlijke mest
ontvingen. Voor de overige waarderingsklassen
was de fosfaatgift uit dierlijke mest vrijwel
gelijk. Dit betekent dat er evenveel dierlijke
mest gebracht is naar percelen met een zeer
hoge als naar percelen met een vrij lage P-toe-
stand. 
Verdeling dierlijke mest
Door meer aandacht voor de verdeling van de
dierlijke mest kan de benutting van het fosfaat
wellicht nog verbeteren. Het is wel belangrijk
hierbij de kali-aanvoer goed in de gaten te hou-
den. Gemiddeld werd ruim 40 m3 dunne mest
per ha gegeven. De kali-bemesting is dan 250 -
275 kg K2O per ha. In een voorgaand artikel is
aangegeven dat percelen met een lage fosfaat-
toestand lang niet altijd ook een lage kalitoe-
stand hebben. Meer dierlijke mest naar een per-
ceel met een laag P-AL-getal betekent dan een
te hoge kalibemesting.
Bemesten volgens advies
Percelen met een lage en vrij lage fosfaattoe-
stand zijn goed volgens het advies bemest. Op
deze percelen is het fosfaat uit dierlijke mest
aangevuld met kunstmest-P tot het advies.
Overeenkomstig de verwachting is de fosfaat-
toestand op deze percelen gestegen.
Percelen met een hoge of zeer hoge fosfaattoe-
stand zijn ruim boven het advies bemest.
Ondanks deze ruimere bemesting is de fosfaat-
toestand op deze percelen gedaald. Vooral op
percelen met een zeer hoge toestand was de
daling aanzienlijk. Dit komt goed overeen met
de resultaten van een eerdere studie naar onver-
Tabel 3 Fosfaatadvies, fosfaatbemesting (kg P2O5 per ha/jaar) en verandering P-AL-getal op 
percelen met een uiteenlopende fosfaattoestand 
aantal gem. bemesting veran-
Waardering per- P-AL- fosfaat minus advies dering
P-AL-getal celen getal ad- kunst- orga- per gehele P-AL-
91/92 vies mest nisch jaar periode getal
91/94
Laag 7 13 131 76 54 -1 -3 + 7,3
Vrij laag 48 23 111 40 73 3 7 + 4,0
Voldoende 58 34 83 23 75 15 35 + 0,7
Ruim vold. 47 45 72 11 82 21 52 - 0,8
Hoog
56 - 70 14 60 44 6 74 37 85 - 2,9
70 - 90 7 80 55 10 71 26 71 - 5,7
> 90 7 103 63 9 72 18 53 -33,4
De fosfaatbenut-
ting  kan wel-
licht nog verbe-
teren door extra
aandacht voor
de verdeling van
de dierlijke
mest. 
25
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 96-3
mijdbare fosfaatverliezen op grasland. Er bleek
zeer veel fosfaat nodig te zijn om de P-toestand
op een hoog niveau te handhaven.
Bij een voldoende fosfaattoestand is in 2,5 jaar
gemiddeld 35 kg P2O5 meer gegeven dan het
advies. De fosfaattoestand steeg gemiddeld met
0,7 eenheid.
Als vuistregel wordt vaak gehanteerd dat er 20-
40 kg P2O5 per ha nodig is om het P-AL-getal
met één eenheid te laten stijgen. Bij bemesting
volgens het advies zou het P-AL-getal bij een
voldoende fosfaattoestand dus gelijk gebleven
zijn.   
Samengevat
Op 188 percelen van de MDM-bedrijven is de
fosfaattoestand tussen 1991 en 1994 gemiddeld
niet veranderd. Tussen grondsoorten waren wel
verschillen waarneembaar. Het is echter nog
niet duidelijk, waardoor deze verschillen ver-
oorzaakt zijn.
Overeenkomstig de verwachting is het P-AL-
getal op percelen met een lage en vrij lage P-
toestand gestegen en op percelen met een hoge
P-toestand gedaald. Bij bemesting volgens het
advies bleef het P-AL-getal bij een voldoende
fosfaattoestand op peil. Veehouders doen er dus
verstandig aan goed overeenkomstig het advies
te bemesten.
Percelen met een zeer uiteenlopende fosfaattoe-
stand kregen gemiddeld evenveel fosfaat uit
dierlijke mest. Door meer aandacht voor de ver-
deling van de fosfaat uit deze mest kan de
benutting ervan wellicht nog verbeteren. Het is
daarbij wel zaak de kalibemesting per perceel
goed in de gaten te houden.


Fosfaattoestand op peil bij bemesting volgens advies

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield

NARCIS