Precies twee jaar geleden is een artikel gepubliceerd met de gezondheidsgegevens van 24 praktijkkoppels voliOrehennen (Periodiek 94/1). De gegevens werden verzameld in het kader van het Demo-project voor voliOrehuisvesting voor leghennen. Deze registratie is onverminderd doorgegaan en inmiddels zijn gegevens van 62 praktijkkoppels beschikbaar. Het werd daarom tijd om de stand nogmaals op te maken

Bosch, J.G.M.J.

Niekerk, Th.G.C.M., van

van Niekerk, Th.G.C.M.

NARCIS 

Gezondheid van volierehennen op praktijkbedrijven

Wageningen Yield 

Gezondheid van volièrehennen op praktijkbe-
drijven
Th. G. C. M. van Niekerk, onderzoeker legpluimveehouderij
J. G.M. J. Bosch, Gezondheidsdienst voor Dieren
Precies twee jaar geleden is een artikel gepubliceerd met de gezondheids-
gegevens van 24 praktijkkoppels volièrehennen (Periodiek 94/1).  De gegevens
werden verzameld in het kader van het Demo-project voor volièrehuisvesting
voor leghennen. Deze registratie is onverminderd doorgegaan en inmiddels zijn
gegevens van 62 praktijkkoppels beschikbaar. Het werd daarom tijd om de
stand nogmaals op te maken. Zoals ook uit het vorige overzicht naar voren
kwam, zijn wormen en bloedluizen veel voorkomende problemen.
Nederland Volièreland
Over het algemeen heeft Zwitserland de
naam het Mekka van de volièrehuisvesting
te zijn. Dit klopt in die zin, dat dit land als een
van de eerste volièresystemen op praktijk-
bedrijven had. Doordat in Zwitserland maxi-
maal 12.000 hennen per persoon gehouden
mogen worden en door een totaal andere
kosten/baten-verhouding, zijn de legpluim-
veebedrijven in dit land echter overwegend
erg klein. Met een gemiddelde koppelgrootte
van 15.000 hennen per volièrestal kan Ne-
derland geschaard worden onder de landen
met de grootste volièrebedrijven. Ook het
aantal volièrebedrijven in Nederland maakt
ons land, na Zwitserland, tot één van de
belangrijkste op het gebied van volières. Ge-
zien de omvang van deze bedrijfstak, en de
hoeveelheid onderzoek die aan volièresys-
temen is verricht, kan met recht gesproken
worden over Nederland Volièreland.
Dit betekent echter niet automatisch, dat de
in ons land verkregen gegevens ook gelden
voor andere landen. Vergeleken met andere
landen zijn er enkele duidelijk verschillen
aan te wijzen. Eén van die verschillen is het
klimaat. In Zweden is het klimaat bijvoor-
beeld dusdanig anders, dat daar veel meer
problemen met nat strooisel zijn, waardoor
Coccidiose vaker voorkomt dan in Neder-
land. Verder is het een feit, dat de Neder-
landse volièrepluimveehouders een zeer ac-
tieve studieclub hebben, hetgeen in andere
landen meestal niet het geval is. Gezien de
hoge eisen, die een volièrestal stelt aan het
vakmanschap van de pluimveehouder, is dit
een voordeel voor de Nederlandse volière-
pluimveehouder. Om te zien hoe.deze be-
drijfstak het doet, is het daarom belangrijk
gegevens uit ons eigen land te verzamelen.
Multifoor volièresysteem.
Praktijkonderzoek 96/1 13
Unieke cijfers
Volièrehuisvesting is een relatief nieuw hou-
derijsysteem, dat vanuit het streven naar
welzijnsvriendelijkere huisvesting voor leg-
hennen ontwikkeld is. Hoewel er vanuit het
onderzoek reeds veel gegevens beschik-
baar zijn met betrekking tot het functioneren
van dit type huisvesting, zijn er altijd gege-
vens die niet middels onderzoek verkregen
kunnen worden.
Eén van deze zaken heeft betrekking op de
gezondheid van de hennen. Op basis van
enkele onderzoekskoppels is het immers
niet mogelijk uitspraken te doen met betrek-
king tot de frequentie waarmee gezond-
heidsproblemen zich voordoen. Sinds enige
jaren wordt volièrehuisvesting voor leghen-
nen op bedrijfsniveau toegepast in Neder-
land. Van nagenoeg alle koppels zijn de
gezondheidsgegevens via het Demo-project
geregistreerd. Dit maakt het mogelijk een
inventarisatie te maken van de frequentie,
waarin bepaalde problemen zich voordoen.
In dit opzicht vormt volièrehuisvesting een
uitzondering. Bij geen enkel ander systeem
wordt de gezondheid van de koppels immers
zo systematisch bijgehouden. De Gezond-
heidsdienst voor Dieren beschikt weliswaar
over veel gegevens met betrekking tot ziek-
teproblemen die zich in de diverse houde-
rijsystemen hebben voorgedaan, maar deze
gegevens hebben alleen betrekking op kop-
pels waarbij de Gezondheidsdienst is inge-
schakeld. Alle gevallen, waarin de
pluimveehouder zelf gehandeld heeft, zijn
daardoor niet bekend.
62 Praktijkkoppels
Beginnend bij het eerste praktijkbedrijf met
volièrehuisvesting voor leghennen in Neder-
land zijn de gegevens verzameld van bijna
alle koppels. Bij de eerste drie bedrijven
gebeurde dit in het kader van het POEL-pro-
ject (Praktijk Onderzoek Etagehuisvesting
Leghennen), bij de overige bedrijven in het
kader van het Demonstratie-project Wel-
zijnsvriendelijke Huisvestingssystemen
(waartoe de POEL-bedrijven naderhand ook
behoorden). In totaal betreft dit 21 stallen op
18 bedrijven. Slechts enkele stallen vallen
niet onder het Demo-project, waardoor hier-
van geen gegevens beschikbaar zijn.
In tabel 1 staat een inventarisatie van de
bedrijven, systemen en hennen, zoals die in
het kader van het Demo-project gevolgd zijn.
Gemiddeld zijn van drie koppels per stal
gegevens beschikbaar. De bedrijven die la-
ter begonnen zijn hebben natuurlijk minder
rondes gedraaid dan de eerste bedrijven.
Verder hebben drie bedrijven met twee stal-
len meegedaan, waardoor ook van meer
koppels gegevens beschikbaar zijn. Bij de
interpretatie van de gegevens is het verder
van belang te weten, dat bij 10 van de 18
bedrijven (= 12 van de 21 stallen) de hennen
ook naar buiten kunnen. Dit is veelal niet
vanaf het eerste koppel gebeurd, maar wel
bij het tweede en volgende koppel.
In totaal zijn er meer witte dan bruine hennen
gebruikt. Dit houdt waarschijnlijk verband
met de afzet van de eieren, omdat aanvan-
kelijk alleen vraag was naar witte volière-
eieren. Naderhand groeide ook de vraag
naar bruine volière-eieren. Ook door de op-
komst van het toepassen van vrije uitloop is
meer gekozen voor bruine hennen.
Redelijke produktieresultaten
In het kader van dit artikel voert het te ver om
de produktieresultaten uitvoerig te behande-
len. Volstaan wordt daarom met de opmer-
king, dat de produktie van de meeste
volièrekoppels naar tevredenheid was. In 16
van de 62 gevallen werd de produktie als
matig gekwalificeerd en in 7 gevallen was de
produktie slecht.
14 Praktijkonderzoek 96/1
Tabel 1: inventarisatie bedrijven, systemen, aantal en merk hennen.
(enmerk Waarde
lantal bedrijven 18
Opmerkingen
3 bedrijven met 2 stallen, de overige 1 stal
alleen POEL/Demo bedrijven/stallen
lantal systemen 6 6 x Natura
6 x Boleg II
1 x Boleg III
3 x Multifloor
3 x Volito-Volétage
3 x Etage
lantal koppels 62 gemiddeld 3 koppels/bedrijf
1 bedrijf met 12 koppels,
1 bedrijf met 1 koppel
bemiddeld aantal hennen 15.000 kleinste koppel: 4.000
grootste koppel: 31 .OOO
Verhouding wit/bruin 35 koppels wit
(635.000 hennen)
27 koppels bruin
(309.000 hennen)
18xLSL
10 x Bovans-Wit
7 x Hisex-wit
18 x Isabrown
3 x Lohmann-Bruin
3 x Dekalb-GL
2 x Bovans-Bruin
1 x Hyline
In Zweden is een lijst opgesteld met eisen
waaraan welzijnsvriendelijke systemen zou-
den moeten voldoen. Hierin wordt o.a. ge-
steld dat de uitval niet meer dan 9 % mag
zijn. De uitval bij de Nederlandse koppels
was gemiddeld 7,4 %, hetgeen ruim binnen
bovengenoemde norm blijft. Bij 15 van de 61
koppels bedroeg de uitval echter meer dan
9 % (niet meegeteld: 1 x 36,l % uitval t.g.v.
stroomuitval).
In bovengenoemde Zweedse lijst wordt een
maximum van 2 % buitennest-eieren als ac-
ceptabel gesteld. Ruim de helft (32) van de
62 koppels voldoet aan deze eis. Gemiddeld
over alle koppels was het percentage buiten-
nest-eieren 35 %, hetgeen volgens Zweed-
se normen teveel is. In 10 gevallen bleef het
percentage buitennest-eieren tussen 2 en
5 % steken. Afhankelijk van de grootte van
de stal en het type volière is dit nog doenlijk.
In 5 gevallen lag het percentage buitennest-
eieren boven 10 %. Dit is uiteraard volkomen
onacceptabel.
Gezondheidshistorie
Door de Gezondheidsdienst voor Dieren is
van alle koppels bijgehouden óf en hoe vaak
er een behandeling van de dieren heeft
Praktijkonderzoek 96/1 15
Tabel 2: globaal overzicht van de gezondheidshistorie van 62 volièrekoppels op
praktijkbedrijven.
Gezondheidshistorie
Matige tot flinke problemen, met pro-
duktiedalingen
Lichte tot zeer lichte problemen,
geen produktiedalingen
Frequentie
12
47
Opmerkingen
Voornameli jk t.g.v. hardnekkige
E.Coli-infecties
Meestal niet meer dan één of meer-
dere behandelingen tegen wormen of
bloedluizen
Geen gezondheidsproblemen, geen
medicijngebruik
3
plaatsgevonden. Hierbij is ook aangetekend
in hoeverre de problemen invloed hadden op
de produktie.
Van de 62 koppels blijken slechts 3 koppels
totaal geen behandeling te hebben gehad
(tabel 2). Bij 47 koppels was het noodzakelijk
één of meerdere keren tot behandeling over
te gaan. Dit kon variëren van slechts een
enkele keer tegen wormen of bloedluizen
behandelen tot zeer geregelde behandelin-
Tabel 3: frequenties van de meest voorkomende ziekteproblemen bij 62
gen tegen allerlei problemen. Zolang de pro-
duktie van deze koppels niet beïnvloed
werd, zijn deze koppels, ongeacht het aantal
behandelingen, ingedeeld in de categorie
‘lichte tot zeer lichte problemen’. Bij 12 kop-
pels hadden de problemen duidelijke gevol-
gen voor de produktie. In de meeste gevallen
was echter sprake van hardnekkige E. Coli-
infecties, die ook in batterijen een probleem
kunnen vormen. Het is hierdoor moeilijk bij
volièrekoppels op praktijkbedrijven.
Probleem Frequentie Behandeling
Wormen 42162
Bloedluis 34162
E. Coli 16162
Coccidiose 6162
Overige problemen 5162
Geen gezondheidsproblemen 3162
34 x Piperazine
9 x Flubenol
2 x diverse behandelingen
15 x Carbaryl
7 x Parasect
4 x Solfac
8 x diversen
diverse behandelingen
5 x Esb3
1 x Baycox
diverse behandelingen
geen medicijngebruik
16 Praktijkonderzoek 96/1
deze groep een relatie
rehuisvesting.
te leggen met voliè-
Wormen en bloedluizen vormen pro-
bleem
In tabel 3 staan de frequenties van de meest
(goed gebouwde) batterijen vaak beter bui-
voorkomende gezondheidsproblemen van
volièrehennen weergegeven.
Tweederde van de koppels heeft één of
meerdere behandelingen tegen wormen ge-
had en ruim de helft van de koppels is tegen
bloedluis behandeld. Met name wormen zijn
een bekend fenomeen in alle systemen met
strooisel. Bloedluizen kunnen in alle huis-
vestingssystemen voorkomen, maar zijn in
Vooral wormbesmettingen waren de grote
boosdoener. Bij 20 % van de koppels waren
tie zeer goed op toeval kan berusten.
de problemen dermate groot, dat de produk-
tie hieronder te lijden had.
De ervaringen met 62 koppels komen rede-
lijk overeen met de eerder uitgevoerde in-
ventarisatie over 24 koppels. Van deze
eerste 24 koppels bleek 96 % niet zonder
behandeling te zijn gebleven en deden zich
in 25 % van de gevallen matige tot flinke
problemen voor. Dit suggereert, dat de latere
koppels het iets beter hebben gedaan. Als
echter bedacht wordt, dat bij de eerste inven-
tarisatie een verschil van één koppel staat
voor 4%, mag duidelijk zijn dat deze sugges-
ten de deur te houden dan in andere syste-
men.
Een typisch gezondheidsprobleem van sys-
temen met strooisel is Coccidiose. In 6 kop-
pels moest hiertegen behandeld worden,
hetgeen minder is dan tevoren verwacht
werd. De verklaring ligt in het feit, dat voliè-
restallen over het algemeen over een goed
ventilatiesysteem beschikken, waardoor
het strooisel voldoende droog gehouden kan
worden.
Discussie en conclusies
Alvorens conclusies te trekken, moet nog-
maals gewezen worden op het unieke karak-
ter van de gegevens in dit artikel. Doordat
van geen enkel ander huisvestingssysteem
een soortgelijke inventarisatie van de ge-
zondheidsstatus bestaat, is het niet mogelijk
aan te geven in hoeverre volièrehuisvesting
beter of slechter scoort dan andere syste-
men. Uit de cijfers kan geconcludeerd wor-
den dat bij 95 % van de koppels enigerlei
behandeling noodzakelijk was.
Samenvatting
Van bijna alle volièrekoppels zijn ge-
gevens geregistreerd met betrek-
king tot de gezondheidsstatus.
Uit de cijfers van 62 koppels komt
naar voren, dat slechts 5 % van de
koppels geen enkele behandeling
hadden ondergaan. De behandelin-
gen bij de rest van de koppels va-
rieerden van slechts één worm- of
bloedluisbehandeling tot zeer fre-
quente behandelingen tegen allerlei
ziekteproblemen. Bij 20 % van de
koppels waren de problemen der-
mate groot, dat produktiedalingen
zijn opgetreden. Helaas zijn soort-
gelijke gegevens van andere huis-
vestingssystemen niet beschikbaar,
waardoor geen vergelijking of waar-
de-oordeel is te geven.0
Praktijkonderzoek 96/1 17


Gezondheid van volierehennen op praktijkbedrijven

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield