Bussink, C.B.

Olsthoorn, A.F.M.

Name not available

Discussie over definities van oerbos, natuurbos en inheems

Wageningen Yield 

INGEZONDEN 
Ad Olsthoorn en Coen Bussink, Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek, Wageningen 
Discussie over definities van oerbos, natuurbos en inheems 
Reactie op "Oerbos! Ach, was het maar oerbos" van 
Kees Piël, NBT januari 1997 
De heer Piël maakt het niet alleen zichzelf, maar ook 
anderen moeilijk met zijn definitie van "oerbos". Hij 
definieert het zodanig dat het vervolgens een on- 
bruikbare term wordt. Een fout die hij hierbij maakt is 
dat hij expliciet verklaart dat de mens niet tot de na- 
tuur behoort. Dit lijkt ons een moeilijk houdbare stel- 
ling. Als het begrip "oer" volgens hem uitsluitend op 
het verleden kan slaan, kan wat ons betreft mis- 
schien beter van natuurbos gesproken worden. De 
moeilijkheid bij de definitie van zowel oerbos als van 
natuurbos is echter juist de gradatie waarin de 
mens invloed'mag hebben om (nog) van oerbos of 
natuurbos te kunnen spreken. Door een puristische 
visie te hanteren en daarmee anderen belachelijk te 
maken, maakt hij vooral zichzelf onmogelijk in de 
discussie. 
Wat bedoelt hij eigenlijk met de zin: "Neem de on- 
gestoorde situatie zonder mens als maatstaf, dus 
de oersitutatie"? Het probleem is niet eens dat dit 
voor het ontstaan van de Homo sapiens zou moeten 
zijn, of voor de Neanderthaler, of een andere primi- 
tieve mens. Het probleem is dat er geen constante 
situatie is in de tijden daarvoor. Toen waren er ook 
ijstijden, afgewisseld met warme perioden, waar- 
door planten- en diersoorten moesten migreren om 
te overleven. Daardoor zijn veel soorten planten en 
dieren op veel plekken geweest. In die tijden is bij- 
voorbeeld de Douglas, of een zeer nauwe verwant, 
hier inheems geweest (Hermann, 1981). Op dit mo- 
ment zijn er echter weinig mensen die deze boom- 
soort in Europa inheems noemen. Kortom: is er wel 
een referentietijd voor oerbos en voor oerinheems. 
zoals Piël voorstelt? 
In zijn betoog haalt de heer Piel foutief andere au- 
teurs aan Bijvoorbeeld Westra (1978) houdt juist 
een goed-doordachte beschouwing over de mate 
waarin de mens een rol speelt in het traject tussen 
natuurbos en cultuurbos Piel beweert ook dat Rob 
Peters de beuk uitheems acht Niets is minder waar 
Rob Peters (1995a) beweerde in een duidelijk artikel 
dat de beuk pas zo n 4000 jaar in Nederland is (zie 
ook Fanta 1995) Dit was voor hem juist een reden 
om na te denken over het begrip inheems Wij 
Passen de definitie van Rob Peters iets aan tot de 
volgende formulering "Een soort is inheems op een 
bepaalde groeiplaats als deze van nature voorkomt 
binnen het continent en in staat is of zou zijn om de- 
ze plaats op eigen kracht te bereiken". De term 
groeiplaats in deze definitie komt uit de Eco- 
systeemvisie Bos (Al et al., 1995), die aan de defini- 
tie van Peters toevoegde dat deze geldt voor een 
geschikte groeiplaats van deze soort. Bij uitsluitend 
natuurlijke processen houdt een soort het logischer- 
wijze alleen vol op geschikte plekken, en dit zijn ze- 
ker niet alleen de plekken waar de soort het beste 
groeit, omdat verdringing door concurrenten een 
normaal proces is. 
Rob Peters gebruikte informatie over het voorkomen 
van een aantal boomsoorten in Nederland voor de 
laatste ijstijd. De warme periode die toen tussen 
twee ijstijden inzat, duurde langer dan wij nu in het 
holoceen van de laatste ijstijd verwijderd zitten. 
Destijds zijn, naast de beuk, ook de esdoorn en de 
tamme kastanje hier geweest. Dit was voor hem een 
argument om het migratiegedrag, dus inclusief de 
migratiesnelheid, in de definitie te plaatsen. Daar- 
mee wordt de definitie ecologisch hanteerbaar, en 
geen keurslijf om volgens een willekeurig tijdstip en 
volgens willekeurige grenzen een soort inheems te 
noemen. Dit zou namelijk ook betekenen dat een 
soort afhankelijk is van staatsgrenzen, die op geolo- 
gische tijdschaal bezien nogal eens wijzigen, ook al 
maken wij dat als individuele mensen gelukkig niet 
vaak mee. 
Deze definitie van inheems betekent ook dat een 
soort die in Nederland ingevoerd is. niet voor eeu- 
wig uitheems behoeft te worden genoemd Voor es- 
doorn en tamme kastanje is vrij duidelijk dat deze 
op eigen kracht Nederland zouden kunnen berei 
ken. alleen hebben ze hier meer tijd voor nodiq dan 
de beuk. en kunnen ze dat op dit moment niet meer 
bewijzen. omdat ze er al zijn Het migratieproces is 
inderdaad flink door mensen beinvloed Dit hoeft 
echter geen consequenties te hebben voor de eco- 
logische inheemsheid. als er voldoende kennis is 
over het migratiegedrag 
De slechte naam van exoten is meestal meer het ge 
volg van opdringerig gedrag in een bepaald vege 
tatietype dan van zijn uitheemsheid Dit geldt voor 
de Douglas in veel Nederlandse bostypen Diar 
mee is het eveneens opdrinqerige yedray var1 bil 
voorbeeld de esdoorri nog geen reder1 om hemi I J I ~  
iJFDLR1 AIJDS BOSBOUW T i  Iri" t i ' 4 ICT  3'4'47 87 
heems te noemen, als goede smoes om hem te ver- 
wijderen uit bossen met een hoge natuurwaarde, 
zoals in Nederland veel gebeurt. Het probleem met 
de esdoorn is dat wij niet weten hoe hij zich ge- 
draagt in een natuurlijk bos binnen onze groeiplaat- 
sen. Deze soort zou wel eens een belangrijke plaats 
in kunnen gaan nemen in veel bostypen (Peters, 
1995b). Van de beuk wisten we 4000 jaar geleden 
ook nog niet hoe belangrijk hij hier zou worden. 
Het probleem dat de heer Piël aangekaart heeft is: 
hoever mag de storende invloed van de mens gaan 
om nog te kunnen spreken van oerbos of natuurbos. 
Een goede vraag. Wij kunnen voor hem dit pro- 
bleem niet oplossen, maar het uitsluiten van de 
mens in deze begrippen past niet in een ecologi- 
sche gedachte en vinden wij nogal intolerant. 
Daarom ook is het jammer dat hij Henk Koop verwijt 
dat deze moeite doet om een idee te geven van na- 
tuurbos in onze omgeving en de natuurlijke patro- 
nen daarin. 
Literatuur 
Al, E,, Koop, H. & Meeuwissen, T. (Red.) 1995 Natuur in 
Bossen - Ecosysteemvisie Bos. Rapport IKC Natuurbe- 
heer, Wageningen, Nr. 14, 329p. 
Fanta, J. 1995 Beuk (Fagus sylvatica L.) in het Neder- 
landse deel van het NW Europese diluvium. Neder- 
lands Bosbouwtijdschrift 67 (6): 225-234. 
Hermann, R.K. 1981 Die Gattung Pseudotsuga - Ein 
Abriss ihrer Systematik, Geschichte und Heutigen Ver- 
breitung. Forstarchiv 52: 204-21 2. 
Peters, R. 1995a Inheemse boomsoorten? Nederlands 
Bosbouwtijdschrift 67 (3): 119-1 23. 
Peters, R. 199513 Toekomst van het Nederlandse beuken- 
bos. Nederlands Bosbouwtijdschrift 67 (6): 218-224. 
Westra, J.J. 1978 Oerbos, natuurbos en ..... ander bos. 
Nederlands Bosbouwtijdschrift 50 (4): 81-86. 
f BERICHTEN 
Op 7 en 14 mei wordt in Wageningen de PHLO- 
workshop 'Comminucatie en interactieve beleids- 
vorming' gehouden. De workshop geeft inzicht in de 
mogelijkheden van interactieve beleidsvorming 
waarbij (groepen van) burgers in het planproces 
worden opgenomen. Aandacht wordt besteed aan 
de noodzakelijkheid van deze benadering en de 
methodiek ervan, maar ook aan de problemen die 
hierbij ontstaan. De doelgroep: beleidsambtenaren 
en voorlichters in overheids- en semi-overheidsor- 
ganisaties, en allerlei andere verantwoordelijke 
plannenmakers en communicatiedeskundigen die 
afhankelijk zijn van maatschappelijke acceptatie. 
Nadere inlichtingen en inschrijfformulieren zijn ver- 
krijgbaar bij Bureau PHLO, Postbus 8130, 6700 EW 
Wageningen, tel. 031 7-484093/484092. 
NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSCHRIFT 1997 


Discussie over definities van oerbos, natuurbos en inheems

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield

NARCIS