Goede opfok is een basis voor een gezonde sportcarriOre. Natuurlijk kun je niet alles afdwingen, maar wel kun je voor een aantal basisingrediënten zorgen: beweging, frisse lucht, sociaal contact en veiligheid

Bruin, G.

Knaap, J.

Smolders, E.A.A.

Spek, M.C., van der

Dutch

Name not available

Goede opfok: de springplank voor een droomafstamming

Wageningen Yield 

17
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Goede opfok: dé springplank voor een 
droomafstamming
Veulens met een droomafstamming zijn echt
geen uitzondering. Fokkers zijn niet meer bijna
automatisch gebonden aan hun ”hengstenboer”,
maar kiezen steeds bewuster een geschikt
vaderdier bij hun merrie. Zelfs landsgrenzen
vormen hierbij nauwelijks nog een beperkende
factor. Vele voor de sport verwachtingsvolle
bloedcombinaties worden zo tot stand gebracht.
Maar de weg van veulen tot sportpaard is lang.
Aan het eind blijken dromen nog wel eens be-
drog te zijn geweest omdat tijdens de opfok iets
mis ging. Goede opfok is een basis voor een ge-
zonde sportcarrière. Natuurlijk kun je niet alles
afdwingen, maar  wel kun je voor een aantal
basisingrediënten zorgen: beweging, frisse lucht,
sociaal contact en veiligheid. 
Buitengeboorte
De race begint in de geboorteweg. Meestal ver-
loopt het afveulenen voorspoedig en is hulp
overbodig. Toch kunnen gevaren op de loer lig-
gen. Dood drukken tegen de stalmuur, verkeer-
de ligging en stikken in het vlies komen voor.
Geloof maar dat je er ziek van bent als het
daardoor fout gaat. Enkele voorzorgsmaatrege-
len zijn te treffen. Op het paardenproefbedrijf
De Waiboerhoeve in Lelystad worden de veu-
lens zoveel mogelijk buiten geboren, als het
niet te veel regent. Kou is geen probleem, maar
ze moeten niet in de plassen hoeven liggen. De
merrie heeft in de speciaal naast de stallen inge-
richte afveulenweides alle ruimte.
In de weide afveulenen is hygiënisch, hetgeen
voor moeder en veulen een groot voordeel is.
Met het breken van de navelstreng ontstaat tij-
delijk een min of meer open sluis voor ziekte-
kiemen. De infectiedruk is buiten veel lager dan
in een stal. 
Afweer
De bekende veulenspuit wordt op de
Waiboerhoeve niet standaard gegeven. Direct
na de geboorte is biest het sleutelwoord. Daar-
mee krijgt het veulen de maternale antistoffen
binnen voor afweer tegen ziektes gedurende de
eerste levensmaanden. De maternale afweerstof-
fen kunnen alleen gedurende de eerste 48 uur
de darmwand van het veulen passeren. Goed
vaccineren van de merrie voor en tijdens de
dracht is zinvol want veel antistoffen in het
bloed van de merrie betekent ook veel antistof-
fen in de biest. De antistoffen zijn deels bedrijfs-
specifiek. Heel soms krijgen veulens van hun
eigen moeder niet of onvoldoende biest (bij
jonge merries of een te vroeg geboren veulen).
Soms moet je biest bijgeven, het liefst afkomstig
van het eigen bedrijf. Gedurende de eerste
levensmaanden neemt de maternale afweer
langzaam af en moet het veulen zelf antistoffen
gaan aanmaken. Hier kun je bij helpen door het
geven van vaccinaties. Op een leeftijd van circa
zes maanden zijn de afweerstoffen tegen influ-
enza afgebroken. Praktijkonderzoek heeft uitge-
wezen dat vaccineren voor deze zes maanden
om zijn geen zin heeft. De maternale antistoffen
blokkeren de werking van een kunstmatige
”prikkel”. De basisenting tegen influenza ziet er
als volgt uit: de eerste enting op circa zes maan-
den, een herhaling vier weken later en vier
maanden daarna nog een keer. De eerste worm-
spuiten moeten veel eerder gegeven worden,
namelijk op een leeftijd van één week en daar-
na elke zes tot acht weken gedurende het wei-
deseizoen.
Anderhalve kilo per dag
Tijdens de zoogperiode lopen de veulens met
de merries het beste in de wei. Bij voldoende
grasaanbod is bijvoeding of opstallen niet
nodig. De zogende merrie kan met uitsluitend
weidegang genoeg melk produceren. Jonge veu-
lens groeien hard, de gewichtstoename van rij-
paardveulens gedurende de eerste levensmaand
is gemiddeld 1,5 kilo per dag. In diezelfde peri-
ode neemt de schofthoogte zo’n 7 centimeter
toe. Daarvoor zijn veel energie en bouwstoffen
nodig. Bij pasgeboren veulens wordt hierin
voorzien via de moedermelk. Met het ouder
worden stelt het maagdarmkanaal zich steeds
De geboorte is het
eerste kritieke
moment in de loop-
baan van een toe-
komstige topper.
18
l  l  l  l  l  l  l  l  l  
meer in op vertering van vast voedsel. Veulens
in de wei gaan hun moeder nadoen en pikken
dan ook al snel een grassprietje mee. Dit stimu-
leert de ontwikkeling van het maagdarmkanaal.
Wij-gevoel
Het moment van spenen betekent voor een veu-
len zowel lichamelijk als psychisch veel. Juist
nu hebben de jonge dieren veel behoefte aan
het ’wij-gevoel’. Spenen kan daarom het best in
groepjes gebeuren. Van nature hebben veulens
elkaar nodig om evenwichtig op te groeien. De
wijze van spenen is van meer belang dan de
leeftijd waarop gespeend wordt. Spenen op
circa vier maanden is een gangbare leeftijd.
Gezond, Gezellig en Goedkoop
Vrij snel na het spenen breekt de winterperiode
aan. Soms verkeren de jonge dieren in de geluk-
kige situatie dat ze buiten kunnen blijven. Een
schuilhut en een plaats om te voeren zijn dan
de enige voorzieningen. Meestal is dit vanwege
gebrek aan draagkracht van de grasmat in de
winter echter niet mogelijk. Het enige goede
alternatief is dan huisvesting in open loopstal-
len. Waarom? Deze zijn gezond, gezellig en
goedkoop. Gezond vanwege de frisse lucht en
het goede stalklimaat. Ziektekiemen voelen zich
in een open stal niet thuis en de veulens kleden
zich wel tegen de kou. Daarnaast hebben ze
altijd een zekere hoeveelheid bewegingsvrij-
heid. Niet de hele winter opgesloten in een
donker hok van 3 bij 3 meter en wachten op
het weekend om een keer naar buiten gelaten te
worden. Een ander belangrijk voordeel van
groepshuisvesting in een open loopstal is het
sociaal contact. Dit zorgt ervoor dat gedragsaf-
wijkingen, zoals luchtzuigen en weven, vrijwel
niet optreden. Daarnaast zijn open loopstallen
relatief goedkoop, zowel qua bouwkosten als
voor arbeid.
De volledig open zijde van de stal kan het beste
op het zuid-oosten worden gericht om regenin-
slag te voorkomen. Alle overige zijden moeten
tochtdicht zijn afgesloten. 
Zonder voernijd
Groepshuisvesting heeft gevolgen voor de rant-
soensamenstelling. Alle dieren moeten zonder
voernijd kunnen eten. Bepaalde dieren moeten
ook weer niet te veel energie kunnen opnemen.
Regelmaat in het voerregime en voldoende
vreetruimte, minimaal 1 meter per paard, bevor-
dert de rust. Geef na het spenen onbeperkt goed
ruwvoer, zomogelijk in de vorm van vers ge-
maaid gras omdat de veulens daaraan gewend
zijn. Dit is tevens energierijk en stofvrij. Het
rantsoen kan worden aangevuld met krachtvoer.
Dit kan tot 4 kilo biks per veulen per dag. Zodra
de veulens goed in de groei zitten kan de
krachtvoergift weer omlaag. Bij tweejarigen kan,
indien goed ruwvoer voorhanden is, zelfs zon-
der krachtvoer gevoerd worden.
Het voerhek vraagt speciale aandacht. Het voer-
hek kan bestaan uit  eenvoudige verticale bui-
zen met een doorsnede van ongeveer 5 cm. De
afstand tussen de buizen is afhankelijk van de
leeftijd van de dieren. Gemiddeld kan 35 cm
worden aangehouden. Naast een tussenafschei-
ding mag het voerhek pas een halve meter uit
de hoek beginnen. Dit voorkomt dat de paarden
uit nieuwsgierigheid via het voerpad bij de
buren gaan kijken. Dat kan ongelukken geven
omdat ze niet goed terug kunnen. Door het eer-
ste deel niet als voerplaats te bestemmen ver-
hoog je de veiligheid. Gewoon domme onge-
lukken zijn namelijk een belangrijke reden voor
uitval tijdens de opfok. Verwijder daarom alle
haken, ogen en obstakels uit de stal, werk de
spanten rond af en zorg voor een veilige afraste-
ring rond de wei. Dit betekent minimaal een
Een sprintje versterkt
het beenwerk.
19
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l
raster waarin stroomlint of -draad is opgeno-
men. Jonge hengsten kunnen tijdens stoeipartij-
en elkaar verwonden en daarbij zelfs coördina-
tieproblemen (ataxie) oplopen. Vroeg castreren,
op een leeftijd van circa 1 jaar, werkt risicover-
lagend en hoeft niet nadelig te zijn voor de ver-
dere groei.
Bottraining
Hoe die groei ook verloopt, een zeer belangrij-
ke factor is beweging. De kwaliteit van het
beenwerk wordt beïnvloed door vele factoren.
Erfelijkheid, voeding en zeker ook beweging.
Botweefsel kan sterker worden gemaakt door
kortdurende intensieve trainingsprikkels, en
pezen worden hierdoor dikker. Door belasting
worden weefsels geprikkeld zich sterker te
maken. In de hierop volgende rustperiode pro-
beren de cellen zich te herstellen en zelfs beter
te worden dan vóór de training. Dit aanpas-
singsproces is te sturen door de wijze en inten-
siteit van de training. De verschillende
lichaamsweefsels vragen om een eigen specifie-
ke belasting. Spieren kunnen bijvoorbeeld snel
in kracht toenemen, terwijl botten en pezen
veel meer tijd nodig hebben om sterker te wor-
den. Met dit verschil in ontwikkelingstijd zal je
rekening moeten houden. Een goede training is
afgestemd op dat deel van het lichaam dat het
zwakst is op dat moment. Bij een ongetraind
lichaam zijn dat de botten. Je zou bijna denken
dat een veulen dat zelf ook weet. Wat doet die
bij de merrie in de wei? Weg rennen, stoppen
en weer terug. Even later liggen ze languit te
rusten. Dat moet je gedurende de opfok conti-
nueren. Vaak, kort en intensief laten bewegen.
Elke dag naar buiten. Alleen in het weekend in
het zweet is onvoldoende of werkt zelfs aver-
echts.
Het effect wordt mede bepaald door de toe-
stand van de bodem en correcte hoefverzorging.
Een losse bodem is niet gewenst. Streef naar een
draagkrachtige en stabiele ondergrond.
Bovendien zal men altijd onderaan de trainings-
ladder moeten beginnen. Dit houdt in dat eerst
moet worden gewerkt aan het versterken van de
zwakste schakel, ook wanneer pas op latere
leeftijd wordt begonnen. In de praktijk blijkt het
daar vaak niet van te komen. Zo snel mogelijk
wedstrijden lopen is dan het doel. Aangezien
dit niet lukt met een kwartier per dag beenwerk-
training wordt dus langer en anders getraind.
Juist dit verhoogt de kans op het breken van de
ketting bij de zwakste schakel. Het gevolg is
een verhoogde kans op beenblessures. Daarom
is het dus ten zeerste aan te raden om tijdens de
opfok vaak beweging te geven ter versterking
van het beenwerk. Dit is bovendien goed voor
coördinatie en gehoorzaamheid. Het aangebo-
ren talent kan pas na een juiste opfokperiode
optimaal tot uiting komen. 
Olympic Rotterdam
profiteert van een
goede opfok op het
proefbedrijf.


van der Spek, M.C.

NARCIS 

http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/46837

Goede opfok: de springplank voor een droomafstamming

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield

NARCIS