Natuurlijke koolwaterstoffen zijn goed bruikbaar als koelmiddel in melkkoeltanks. De invloed op het broeikaseffect is nihil en het energieverbruik van dit koelsysteem lijkt gunstiger dan huidige systemen

Klungel, G.

Wolters, G.

Dutch

Wageningen Yield 

Het koelen van melk kan op verschillende
manieren worden uitgevoerd. Op het melkvee-
bedrijf wordt vaak gebruik gemaakt van het
principe dat vloeistof warmte nodig heeft om
over te gaan in damp. Chloor-Fluor-Koolwater-
stoffen (CFK’s) beschikken over deze eigen-
schap. 
De koudemiddelen R-12 en R-22, beide CFK’s,
worden op grote schaal gebruikt voor de koe-
ling van melk. Door de grote bijdrage die vooral
R-12 levert aan de aantasting van de ozonlaag
en de toename van het broeikaseffect, is het
gebruik van deze koudemiddelen sterk beperkt.
Vanaf 1995 is R-12 (“harde”CFK) verboden in
nieuwe installaties en binnen afzienbare tijd zal
het gebruik van R-22 sterk aan banden gelegd
zijn. Nieuwe installaties worden in veel geval-
len al afgeleverd met het minder schadelijke
koudemiddel R-134A, maar aan dit middel kle-
ven ook een aantal bezwaren. 
Gebruik van natuurlijke koudemiddelen
Een oplossing kan het gebruik van natuurlijke
koudemiddelen zijn. Deze middelen koelen
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
6
Milieuvriendelijke melkkoeling op de
boerderij
Gerben Klungel en Grea Wolters
Natuurlijke koolwaterstoffen zijn goed bruikbaar als koelmiddel in melkkoeltanks. De invloed op
het broeikaseffect is nihil en het energieverbruik van dit koelsysteem lijkt gunstiger dan huidige
systemen. Dat blijkt uit onderzoek van het Praktijkonderzoek Rundvee, Schapen en Paarden (PR),
de Technische Universiteit Delft, Meko Holland B.V. en Ecozone wat is uitgevoerd in opdracht van
de NOVEM (Nederlandse Onderneming voor Energie en Milieu).
Praktijkonderzoek 97-4
Gebruik van CFK’s terugdringen
Op verreweg de meeste Nederlandse melk-
veehouderijbedrijven wordt de gewonnen
melk gekoeld en bewaard in een melkkoel-
tank. De melk die hierin ieder melkmaal
wordt opgevangen, koelt af doordat in de
wanden van de melkkoeltank een vloeistof
stroomt die warmte opneemt. Deze koelvloei-
stof is vaak schadelijk voor de ozonlaag en
draagt in grote mate bij aan het broeikas-
effect. Aangezien het gebruik van dergelijke
koelmiddelen in nieuwe installaties al verbo-
den is, moet gezocht worden naar een milieu-
vriendelijke normen van melkkoeling.
Het gebruik van
de koudemidde-
len R-12 en 
R-22 is sterk
beperkt.
R-12 R-22
goed en zorgen mede voor de instandhouding
van de ozonlaag en vermindering van het broei-
kaseffect.
Op de Technische Universiteit Delft (TUD) werd
daarom een melkkoeltank voorzien van het
natuurlijke koudemiddel propaan-isobutaan
(PIB). PIB wordt al toegepast in de meeste koel-
kasten en in een klein aantal warmtepompen.
Van de melkkoeltank werd de energie die nodig
was om voldoende te koelen en de koelcapaci-
teit bepaald. Vervolgens werden de metingen
herhaald, waarbij water in de melkkoeltank
werd gekoeld door R-12. Het gebruik van PIB
leverde een kleine energiewinst op bij vergelijk-
bare koelcapaciteit. De positieve resultaten die
op de TUD werden behaald, waren aanleiding
om de metingen onder praktijkomstandigheden
te herhalen. De resultaten van de metingen die
werden uitgevoerd op Proefbedrijf Zegveld ble-
ken niet te verschillen van de resultaten die op
de TUD behaald waren. Omdat de perioden
waarin de metingen uitgevoerd werden relatief
kort waren, werd besloten beide koudemiddelen
gedurende langere tijd onder praktijkomstandig-
heden te testen. De bestaande melkkoeltank op
proefbedrijf Zegveld koelde met R-12, terwijl de
andere tank was gevuld met PIB. 
Gedurende vier maanden werd de melk van
ieder melkmaal gesplitst in twee delen die elk in
een tank werden gekoeld. De melkkwaliteit en
melktemperatuur werden vastgelegd. 
Uit zowel de melkkwaliteitsgegevens als de
temperatuurmetingen bleken geen verschillen
tussen beide koudemiddelen. 
Veilig in gebruik
Naast koeltechnische aspecten rondom de koe-
ling met PIB, is ook de veiligheid van PIB als
koudemiddel voor de melkveehouderij bepaald
aan de hand van een risicoanalyse. 
PIB is een natuurlijk gas met als belangrijkste
nadeel zijn brandbaarheid en vermogen om in
bepaalde omstandigheden explosieve mengsels
te vormen. De kans dat dergelijke eigenschap-
pen ook daadwerkelijk een risico vormen voor
de volksgezondheid, is door TNO nader onder-
zocht. Uitgaande van een praktijksituatie, waar-
in de koeltank is geplaatst in een afgesloten
ruimte, is een risicokans berekend van 1 op 120
miljoen per jaar. Het is dus vrijwel uitgesloten
dat een ongeluk optreedt voordat een melkkoel-
tank technisch is afgeschreven.
Ondanks het zeer kleine risico dat daadwerke-
lijk een ongeval op zal treden, blijft het risico
groter dan wanneer met een CFK-gas wordt
gekoeld. In een onderzoek van Ecozone is vast-
gesteld welke maatregelen minimaal noodzake-
lijk zijn om dat risico verder te beperken. Een
fysieke scheiding tussen melkkoeltank en koe-
laggregaat en de mogelijkheid tot actieve venti-
latie van het tanklokaal, dringt de risicokans nog
verder terug. De scheiding van koeltank en koe-
laggregaat zal bij de bouw van nieuwe stallen
worden geadviseerd vanuit het project
Melklokaal 2000.
Samenvatting
Het koelen van melk met natuurlijke koudemid-
delen is zowel vanuit kwaliteitstechnisch als
koeltechnisch oogpunt een alternatief voor de
vervanging van CFK’s uit bestaande installaties
en het gebruik in nieuwe installaties. Vanuit vei-
ligheidstechnisch oogpunt kan een klein aantal
simpele aanpassingen leiden tot een situatie die
niet minder veilig is dan bij de huidige koude-
middelen. 
In een uitgebreid vervolgonderzoek, waarbij
verschillende praktijkbedrijven zijn betrokken,
zal het energieverschil van PIB ten opzichte van
een veel toegepaste CFK nog worden bepaald. 
7
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 97-4
Koeling met
natuurlijke 
koudemiddelen
is veilig en spaart
het milieu.


Milieuvriendelijke melkkoeling op de boerderij

NARCIS 

Name not available

http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/47492

Milieuvriendelijke melkkoeling op de boerderij

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS

Name not available